توسعه چشمگیر صنعت فولاد کشور در سال‌های اخیر موجب شده است که شاهد جذابیت بازار برای صنایع جنبی به ویژه زغال‌سنگ و کک باشیم. با این وجود صنعت زغال‌سنگ همپای صنعت فولاد کشور توسعه نیافته است. اگر صنعت فولاد با همین سرعت به مسیر توسعه ادامه دهد، به طور حتم صنعت زغال‌سنگ نیز نیاز به رونق بیشتری خواهد داشت که متاسفانه این امر به دلیل عدم توسعه زیرساخت‌های اساسی در معادن زغال‌سنگ، به سادگی میسر نخواهد بود و باید این زیرساخت‌ها در وهله اول فراهم شود. در این رابطه، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با حجت‌الله دربانی، مدیرعامل شرکت ذغالسنگ نگین طبس به گپ‌وگفت نشسته است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
آیا پس از گذشت هفت ماه از سال، در صنعت زغال‌سنگ و شرکت ذغالسنگ نگین طبس شاهد جهش تولید بوده‌ایم؟
با توجه به شرایطی که سال جاری در سطح کشور و سطح جهان ناشی از شیوع ویروس کرونا حکم‌فرما شد، هدف اصلی صنعت زغال‌سنگ کشور و شرکت ذغالسنگ نگین طبس نه جهش تولید، بلکه تحقق برنامه‌های تولید بوده است. هرچند که صنعت زغال‌سنگ کشور از دیرباز با مشکل زیرساخت دست و پنجه نرم می‌کند که متاسفانه این چالش امکان هرگونه جهش در تولید را از این صنعت سلب کرده است. این یعنی مشکلات زیرساختی در صنعت زغال‌سنگ که ناشی از فرسوده بودن زیرساخت‌ها به دلیل سابقه بسیار طولانی و بیش از ۵۰ ساله در این صنعت و قرارگیری عمده معادن بزرگ زغال‌سنگ در مناطق دورافتاده و بسیار محروم کشور است، مانع از تحقق برنامه‌های جهش تولید در صنعت زغال‌سنگ و شرکت ما می‌شود. با این وجود تلاش می‌کنیم در شرکت ذغالسنگ نگین طبس، برنامه‌های عملیاتی تولید را مطابق با پتانسیل‌ها که از ابتدای سال جاری برنامه‌ریزی کرده‌ایم، عملیاتی کنیم و امیدوار هستیم بتوانیم تا پایان سال جاری در این زمینه موفق باشیم.
شیوع ویروس کرونا باعث شد در ابتدای سال جاری شاهد تعطیلی و عدم فعالیت تمامی معادن زغال‌سنگ کشور باشیم؛ این مسئله چه اثری بر صنعت زغال‌سنگ کشور و شرکت شما گذاشت؟
با توجه به اینکه در معادن زغال‌سنگ به دلیل شرایط خاص کاری، باید کارگران در زیر زمین و فضای نسبتا بسته فعالیت کنند و در عین حال، فضای استراحت کارکنان نیز گسترده نیست و موجب تجمع می‌شود، شیوع ویروس کرونا مشکلاتی را برای تولیدکنندگان زغال‌سنگ به وجود آورد و حتی حدود ۵ تا ۷ درصد میزان تولید را کاهش داد. ضمن اینکه رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیز هزینه‌هایی را به تولیدکنندگان تحمیل کرده است.
یادآور می‌شود که در فروردین ماه به دلیل تعطیلی سراسری ناشی از شیوع ویروس کرونا، حدودا ۲۰ روز تولید در معادن زغال‌سنگ متوقف شد و همین امر نیز تاثیر قابل توجهی را بر تولید شرکت ذغالسنگ نگین طبس حتی در ماه‌های آتی گذاشت. سال گذشته و تا پایان مهر ماه، شرکت ما ۱۴۵ هزار و ۲۲۵ تن زغال‌سنگ تولید کرده بود اما آمار هفت ماه نخست سال جاری گویای تولید ۱۳۴ هزار و ۱۲۱ تن زغال‌سنگ است. به این ترتیب کاهش ۷ درصدی را در بخش تولید تجربه کردیم. البته تمام تلاش ما در سال جاری تحقق برنامه‌های تولید و ثبت عملکرد مشابه سال گذشته در این حوزه است و با وضعیت کنونی و مشکلات این صنعت یعنی نبود زیرساخت و شیوع کرونا، نمی‌توان انتظار جهش تولید را داشت.
بازار صنعت زغال‌سنگ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا با وجود مشکلات متعدد در صنعت، بازار این حوزه هنوز جذابیت دارد؟
اگر یک ماه نخست سال جاری و مشکلات به وجود آمده در آن که باعث کاهش شدید تولید زغال‌سنگ شده بود را از سال جاری فاکتور بگیریم، تقریبا اکثر شرکت‌های بزرگ و شناخته شده این حوزه رشد تولید داشته‌اند که البته این رشد تولید را نمی‌توان جهش تولید نامید. در مدت اخیر، صنعت زغال‌سنگ بازار مناسبی داشته است؛ کمبود عرضه نسبت به تقاضای داخلی، شرایط مناسبی از نظر فروش دارد و بسیاری از شرکت‌هایی که فعالیت خود را در سال‌های گذشته کاهش داده یا متوقف کرده بودند، به دلیل رشد تقاضا و جذابیت بازار، مجددا به عرصه تولید بازگشتند و میزان تولید را افزایش دادند. به ویژه آنکه به دلیل مشکلات معیشتی، شرایط تامین نیروی کار برای برخی از معادن زغال‌سنگ در سال جاری بهبود یافت.
نکته قابل توجه آن است که به دلیل تاثیرپذیری صنعت زغال‌سنگ از صنعت فولاد، این دو صنعت تقریبا به موازات هم حرکت می‌کنند. صنعت فولاد کشور، مهم‌ترین بازار هدف صنعت زغال‌سنگ محسوب می‌شود و در سال جاری، برنامه‌ریزی شده است که صنعت فولاد به عنوان یکی از صنایع صادرات‌محور مطرح باشد. همچنین نیاز داخلی به فولاد در آینده صعودی خواهد بود زیرا کشور ما چندین سال است که در رکود به سر می‌برد و زیرساخت‌ها توسعه نیافته‌اند. اگر قرار باشد زیرساخت‌های کشور توسعه یابند، قطعا نیاز به تولید و مصرف فولاد خواهد بود. بنابراین چشم‌انداز بازار صنعت زغال‌سنگ به عنوان یکی از تامین‌کنندگان صنعت فولاد کشور، مثبت است.
آیا شرکت ذغالسنگ نگین طبس قصد تکمیل زنجیره تولید و ورود به محصولات دیگر حوزه زغال‌سنگ همچون کنسانتره زغال‌سنگ را دارد؟
ظرفیت ایجاد شده در کشور در بخش پایین‌دست صنعت زغال‌سنگ مانند کارخانه‌های زغال‌شویی، کنسانتره‌سازی و کک‌سازی، مازاد بر تولید زغال‌سنگ است. مراحل زنجیره زغال‌سنگ شامل تولید زغال‌سنگ خام، شست‌وشوی زغال‌سنگ خام و تولید کنسانتره زغال‌سنگ، تولید کک و به‌کارگیری آن به عنوان یکی از خوراک‌های فولادسازی به روش کوره بلند است. در حال حاضر، در بخش زغال‌شویی و کک‌سازی، ظرفیت خالی در کشور وجود دارد. نکته بسیار قابل توجه و قابل تامل این است که کمبود ظرفیت تولید در صنعت زغال‌سنگ، تنها مربوط به بخش معدن و تولید زغال‌سنگ خام است.
توسعه سرمایه‌گذاری‌ها و توسعه حوزه فعالیت شرکت ذغالسنگ نگین طبس در حوزه معدنکاری و تولید زغال‌سنگ خام جزو مهم‌ترین استراتژی‌های این شرکت است. این یعنی اگر قرار باشد شرکت ما فعالیت خود را توسعه دهد، قطعا در بخش معدنکاری و تولید زغال‌سنگ خام خواهد بود که امیدوار هستیم بتوانیم این استراتژی را در سال جاری و سال‌های آتی محقق سازیم.
توسعه صنعت زغال‌سنگ به ویژه در بخش معدنکاری نیازمند چه حمایت‌ها و اقداماتی از سوی دولت است؟
صنعت زغال‌سنگ طی سال‌های متمادی فعالیت خود همواره مورد بی‌مهری قرار گرفته و هرگز نتوانسته مطابق با پتانسیل‌های موجود شکوفا شود. شرایط اقتصادی کشور نیز عاملی بر توسعه نیافتن صنعت زغال‌سنگ و شرکت‌های فعال در این عرصه شده است. در صورتی که مسئولان قصد داشته باشند برنامه‌های کلان کشور در بخش معدن و اقتصاد محقق شود، در وهله اول نیاز به سیاست‌گذاری کلان برای تسهیل در تامین زیرساخت‌ها است. از مهم‌ترین زیرساخت‌های لازم برای معادن زغال‌سنگ راه و جاده، آب و برق است. در حال حاضر، در برخی از مناطق دارای معادن زغال‌سنگ زیرساخت‌های مناسبی وجود ندارد و تولیدکنندگان با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند.
علاوه بر زیرساخت، معدنکاران زغال‌سنگ در بخش ماشین‌آلات و تجهیزات با مشکلات زیادی مواجه هستند. چراکه تجهیزات و ماشین‌آلات صنعت زغال‌سنگ ویژه بوده و تقریبا اکثر آن‌ها وارداتی هستند. ضمن اینکه بسیاری از آن‌ها بایداستانداردهای خاصی داشته باشند. متاسفانه طی یکی دو سال اخیر، عمده تولیدکنندگان معدنی زغال‌سنگ در تامین ماشین‌آلات و تجهیزات به مشکل برخورده‌اند. علاوه بر تامین، واردات این تجهیزات به معضل بزرگ این صنعت تبدیل شده است. به طور مثال، در حال حاضر چندین قلم کالای وارداتی شرکت ما در گمرک معطل تخصیص ارز است. البته قرار نیست ارز از سوی دولت به شرکت ما داده شود و تنها منتظر صدور مجوز ارزی هستیم. ناگفته نماند که شرکت ذغالسنگ نگین طبس برای تامین و واردات تجهیزات و ماشین‌آلات معدنی باید ارز مورد نیاز خود را از بازار آزاد خریداری کند. البته انتظار نداریم که به شرکت ما ارز دولتی اختصاص یابد اما حداقل انتظار این است که مجوز تخصیص ارز آزاد به واردات ماشین‌آلات معدنی به شرکت ما داده شود. ادامه این روند بدون شک موجب وقفه در روند فعالیت شرکت خواهد شد.
موضوع دیگر، قیمت‌گذاری دستوری در صنعت فولاد است. تجربه نشان داده که دستکاری قیمت در سالیان گذشته جز کمک به توزیع رانت میان سوءاستفاده‌کنندگان، دستاورد دیگری نداشته است. ضمن اینکه دولت برای تنظیم بازار اقدام به محدودسازی صادرات کرده است. از آنجا که قیمت زغال‌سنگ به صورت ضریبی از شمش فولاد قیمت‌گذاری می‌شود، قیمت‌گذاری دستوری به نوعی به صنعت زغال‌سنگ آسیب می‌زند. متاسفانه در صنعت فولاد شاهد مدیریت جزیره‌ای هستیم که هر بار یک بخش منتفع شده و بخش دیگر آسیب می‌بیند. بنابراین امیدوار هستیم مانند بسیاری از کشورها، عرضه و تقاضا قیمت نهایی فولاد را تعیین کند.
