فروآلیاژها، آلیاژهای مختلفی از آهن محسوب می‌شوند که مقدار قابل توجهی از یک یا چند عنصر دیگر مانند سیلیسیم، کروم، منگنز، مولیبدن و … را در خود دارند. تولید فولاد با درصدهای متفاوت کربن، افزایش خواص فیزیکی و مکانیکی فولاد، افزایش استحکام و ضربه‌پذیری در فولادهای آلیاژی، اکسیژن‌زدایی در صنایع فولادی و تولید فلزات غیرآهنی با خاصیت‌های مختلف جوش، از جمله کاربردهای مهم فروآلیاژها در صنایع فلزی (آهنی و غیرآهنی) محسوب می‌شوند. فروسیلیس، فروکروم، فرومنگنز و فرومولیبدن، مهم‌ترین فروآلیاژهای مورد استفاده در صنعت فلزات اساسی هستند که هرکدام از خواص جداگانه‌ای برخوردارند. تولید فروآلیاژ در ایران، به حدود ۴۰ سال پیش برمی‌گردد؛ زمانی که ۱۰ طرح بزرگ ملی در دستور کار دولت وقت قرار گرفت که یکی از آن‌ها، تولید فروسیلیس در استان سمنان با استفاده از فناوری شرکت الکم «Elkem» نروژ بود. در ادامه و به تدریج کارخانجات تولیدکننده فروآلیاژ بسیاری در کشور احداث و راه‌اندازی شدند و در حال حاضر نیز کارخانجات جدیدی در مسیر بهره‌برداری و تولید قرار گرفته‌اند.

با توجه به وجود ذخایر غنی از سیلیسیم در کشور و همچنین مزیت پایین بودن قیمت انرژی به ویژه برق، فروسیلیس به میزان بیشتری نسبت به سایر فروآلیاژها توسط فعالان این صنعت در داخل تولید می‌شود؛ به نحوی که در حال حاضر میزان ظرفیت تولید این محصول بالغ بر ۱۸۵ هزار تن بوده و تاکنون مجوز سرمایه‌گذاری برای تولید بیش از ۳۰۰ هزار تن از آن در کشور صادر شده است. البته با توجه به دسترسی به ذخایر کرومیت، پیشرفت‌های خوبی در زمنیه تولید سایرها فروآلیاژها مانند فروکروم حاصل شده و علاوه‌براین، فرومنگنز و  فروسیلیکومنگنز نیز در داخل کشور تولید می‌شود. میزان مصرف داخلی فروسیلیس در سال، حدود ۱۲۰ هزار تن برآورد شده و با توجه به تولید بالغ بر ۱۸۵ هزار تنی، مازاد نیاز آن روانه بازارهای صادراتی می‌شود. در واقع صادرات این محصول، ارزآوری خوبی برای کشور به همراه داشته و تولیدکنندگان فروسیلیس، حساب ویژه‌ای را روی صادرات آن بازکرده‌اند اما چالش‌هایی که در حال حاضر تولیدکنندگان فروآلیاژ به ویژه فروسیلیس با آن روبه‌رو هستند، چیست؟

هفته‌های پایانی سال گذشته بود که نرخ دلار با رشد قابل توجهی همراه شد و از مرز ۶۰ هزار تومان در بازار آزاد هم عبور کرد. این اتفاق در حالی رخ داد که صادرکنندگان محصولات معدنی و فلزی کشور، در کش و قوس با دولت و بانک مرکزی در خصوص معضلی تکراری به نام رفع تعهد ارزی بودند؛ در حالی که نرخ مشخصی برای عرضه ارز حاصل از صادرات در سامانه نیما تعیین نشده بود، افزایش افسار گسیخته نرخ ارز شرایط را بیش از پیش دشوار کرد. متاسفانه سیاست‌های نادرست دولت در حوزه تجارت خارجی، سبب شد تولیدکنندگان فروسیلیس در کشور که به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان این محصول در سطح منطقه نیز شناخته می‌شوند، با افت چشمگیر صادرات و ارزآوری همراه شده و از طرفی به دلیل عدم یکپارچه‌سازی قیمت‌گذاری، با نوعی سردرگمی در بازار داخلی مواجه شوند.

قیمت مصوب فروسیلیس در بازار، حدود ۶۴ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم است و در حالی که خرید و فروش به سختی در بازار انجام می‌شود، کارخانجات تولید فروسیلیس این محصول را با قیمت حدود ۵۶ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم به فروش می‎رسانند. علاوه بر مشکلات فوق، قطعی برق طی روزهای اخیر را هم باید به سایر مشکلات تولیدکنندگان فروآلیاژ در کشور اضافه کرد. معضلی که تنها مختص به این صنعت نیست و در حال حاضر تمامی صنایع به ویژه فولاد با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. رکود شدید حاکم در بازار فولاد کشور، منجر به تشدید رکود در بازار فروآلیاژها نیز شده که به جرات می‌توان گفت طی چند سال اخیر بی‌سابقه است.

با این تفاسیر، می‌توان گفت که تنها راه خروج از این رکود عمیق، آزادسازی صادرات فروآلیاژهاست. یعنی دولت و بانک مرکزی باید صادرات این محصول را آزاد کنند تا تولید و فروش آن چه در بازار داخلی و چه بازار خارجی اقتصادی‌تر شود. در حال حاضر موجودی انبارهای تولیدکنندگان فروآلیاژ به شدت افزایش یافته و از سوی دیگر، میزان فروش آن‌ها به شدت افت پیدا کرده است. بر همین اساس صادرات، می‌تواند راهگشای شرایط کنونی صنعت فروآلیاژ کشور باشد و در صورتی که دولت و بخش‌های مرتبط یک بازنگری اساسی در زمینه بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های حاکم در حوزه صادرات داشته باشند، این صنعت به مسیر روبه‌رشد خود ادامه خواهد داد. آینده صنعت فروآلیاژ بسیار روشن است؛ به شرطی که سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌ها دستخوش تغییرات جدی و بنیادی شود.

یادداشت: مرصاد محامی

انتهای پیام//