با شکل‌گیری جنبش‌های مختلف زیست‌محیطی در راستای حفاظت از محیط زیست و تغییرات چشمگیر اقلیمی طی سالیان اخیر، اقدامات زیست‌محیطی بنگاههای بزرگ اقتصادی که اکثرا از مزیت‌ها و فرصت‌های طبیعی در مناطق مختلف بهره می‌برند، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. بنگاههای فعال به ویژه در بخش معدن و صنایع معدنی با هدف حفظ مزیت‌ها و پیشروی در مسیر توسعه پایدار، همواره حفاظت از محیط زیست را در اولویت قرار داده‌اند. با توجه به این مهم، شرکت ملی صنایع مس ایران به عنوان یکی از بزرگترین بنگاههای اقتصادی کشور، اقدامات زیست‌محیطی بسیاری در بخش‌های مختلف انجام داده است تا همگام با فعالیت‌های معدنی خود، شرایط متعادل در اکوسیستم منطقه را حفظ کند.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین»، شرکت ملی صنایع مس ایران به عنوان بزرگترین متولی صنعت مس در کشور، در راستای اهتمام به مسئولیت‌های اجتماعی، همواره حفاظت از محیط زیست را در دستور کار خود قرار داده است. این مجموعه به عنوان یکی از بنگاههای اقتصادی پیشرو در ایفای مسئولیت‌های اجتماعی، موفق شده است تا با اقدامات مختلف در مجتمع‌های زیرمجموعه خود یعنی مس سرچشمه، مس شهربابک و مس سونگون در بخش‌های هوا، خاک، آب و پساب، مدیریت پسماند، حمایت از گونه‌های گیاهی منطقه و توسعه پوشش گیاهی طبیعی، سبب تداوم و پایداری شرایط محیطی در منطقه شود. اقدامات صورت گرفته در مجتمع مس سرچشمه در بخش‌های مذکور به شرح ذیل است:
بخش هوا:
افتتاح دو کارخانه اسید سولفوریک در سرچشمه با هدف کاهش آلایندگی گاز «SO2» و خروجی دودکش فلش کارخانه ذوب. هماهنگی بین امور ذوب و کارخانه اسید با پایش و کنترل هوای ورودی باعث عملکرد بهینه سیستم شده است؛ به طوری که بیش از ۹۸ درصد از گاز ورودی به این کارخانه به طور مستقیم تبدیل به اسید می‌شود. راندمان این کارخانه بیش از ۹۳ درصد است و آلایندگی آن به کمتر از حد مجاز استاندارد محیط زیست رسیده است. ایجاد زیرساخت‌های نگهداری و انتقال اسید سولفوریک به منظور صادرات و یا استفاده در داخل کشور که شامل احداث هشت مخزن اسید و زیرساخت‌های جاده‌ای و ریلی بوده و ایجاد ایستگاه‌های پمپاژ و تامین واگن برای حمل‌ونقل ریلی اسید با هدف حمل آسان و جلوگیری از مخاطرات جاده‌ای بوده است.
در سال‌های اخیر به منظور تامین اکسیژن کوره‌های عملیاتی و کمک به افزایش تولید با بهبود فرایند احتراق، میزان غبار تولیدی کاهش یافته و با بالا بردن غلظت گاز «So2»، تولید اسید با راندمان بالا را به همراه داشته است. با بهره‌برداری از کارخانه احداث اکسیژن در کنار تغییر فناوری مشعل کوره فلش به نوع جت، استفاده از سوخت فسیلی مازوت در کوره متوقف و کوره به صورت خودکفا تولید حرارت می‌کند که باعث کاهش چشمگیر کربن شده است. با کاهش آلودگی هوا (ذرات) از خروجی دودکش‌های کارخانه ذوب با الکتروفیلترهای جدید فلش و اصلاح سیستم انتقال گازهای خروجی کنورتورها با راندمان ۹۹٫۷ درصد، تقریبا تمامی گرد و غبار ورودی به الکتروفیلتر جذب و به فرایند تولید برمی‌گردد. در مقایسه با سایر پروژه‌های خارجی، نتیجه پروژه مهار انتشار ذرات خروجی از دودکش‌های سرچشمه از استانداردهای زیست‌محیطی نیز پایین‌تر آمده است و در عین حال ذرات با ارزش فلزی به هدر نرفته و مجدد به چرخه تولید باز می‌گردند.
کوره فلش از نظر زیست‌محیطی بسیار مناسب و سازگارتر بوده و گاز «So2» منتشر شده در فرایند فلش، زیر استاندارد مجاز محیط زیستی کشور است. از مهم‌ترین مزایای زیست‌محیطی این روش می‌توان به کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، قابلیت ذوب کنسانتره‌هایی با عیار پایین، کاهش مصرف انرژی الکتریکی در تجهیزاتی مانند دمنده‌ها و هواکش‌ها و کاهش میزان انتشار دی اکسید کربن در محیط اشاره کرد. نصب و راه‌اندازی سیستم پایش آنلاین آلاینده‌های هوای محیط شهرستان رفسنجان، یکی دیگر از اقدامات انجام شده در این زمینه است. به علاوه تبدیل سوخت کارخانجات مس منطقه سرچشمه از سوخت مایع به سوخت گاز، یکی از راهکارهای کاهش آلایندگی محیطی بوده که این طرح با جایگزینی مصرف گاز طبیعی به جای مازوت و گازوئیل، سبب کاهش مصرف سالانه ۴۰ میلیون لیتر مازوت و ۲۰۰ میلیون لیتر گازوئیل شده است.
بخش خاک:
می‌توان گفت عمده آلودگی‌های خاک در سنوات گذشته، ناشی از آلودگی‌های انتشار ترکیبات نفتی به خاک (ناشی از فعالیت پیمانکاران) بوده است. در راستای پیشگیری، کنترل و کاهش آلودگی خاک به مواد نفتی اقدامات زیادی شامل جمع‌آوری خاک‌های آلوده از محوطه سایت، احداث سایت تصفیه‌خانه با روش استفاده از میکروارگانیسم‌ها، جمع‌آوری و جانمایی بشکه‌های روغن و گریس رها شده در سایت، رفع کانون نشتی در محل تانکرهای ذخیره گازوئیل و محل پمپاژ، تعبیه محلی برای تعویض روغن‌ها، بازسازی و نوسازی مخازن سوخت، اصلاح سیستم سوخت‌رسانی به کامیون‌های معدنی و… انجام شده است. فرآوری خاک‌های اکسیدی، خاک‌های کم‌عیار سولفیدی، انبوه باطله‌های معدنی و یا معادنی با ظرفیت‌های کوچک، فرايند ذوب به دليل مصرف انرژي بالا، مشکلات زیست‌محیطی در کنار عدم سوددهی مناسب نیست. در این راستا عدم توليد گاز «So2» و باران‌هاي اسيدي و انباشت باطله وجود ندارد؛ همچنین «PLS» خروجي قابل کنترل است و در صورت استفاده از لاينرهاي مناسب، سفره‌هاي زيرزميني را آلوده نخواهد کرد. در سال‌های اخیر در مقیاس صنعتی رویکرد بسیاری از معادن جهان به سمت بیولیچینگ (هیپ‌های بیولوژیک) گرایش داشته است.
بخش آب و پساب:
تولید یک تن کاتد پیش از اجرای طرح جامع آب به منظور تامین آب مورد نیاز طرح‌های توسعه، اجرای سیکل بسته آب مصرفی و جلوگیری از ورود آلاینده‌ها به آب‌های زیرزمینی، به ۱۲۰ مترمکعب آب نیاز داشت که با اجرای این طرح به ۵۷ مترمکعب کاهش یافت. خلاصه اقدامات انجام شده در این طرح شامل انتقال آب خلیج فارس به صنایع جنوب شرق کشور به منظور تضمین توسعه پایدار صنایع معدنی به ویژه صنعت مس؛ اقدام در جهت بهسازی سیستم‌های تصفیه فاضلاب‌های صنعتی و انسانی مجتمع مس سرچشمه، بهسازی کیفی بستر رودخانه شور و سیستم گندزدایی آب آشامیدنی؛ ادامه اجرای طرح احداث سایت تصفیه‌خانه آب شرب شهرستان رفسنجان و بازسازی و نوسازی سیستم‌های آب آشامیدنی مجتمع مس سرچشمه با سیستم الکترولیز نمک طعام بوده است. باید توجه داشت که در حال حاضر سهم شرکت ملی صنایع مس ایران از انتقال آب به استان کرمان ۳۳ درصد برآورد می‌شود.
مدیریت پسماند:
کاهش و مدیریت تولید پسماند از طریق مطالعات مربوطه مانند تحلیل مصرف کالاها، تامین کالاها با کیفیت بالاتر، تغییر در فرایندهای کاری جهت کاهش تولید پسماند، خرید بهینه، تعمیر و بازسازی روکش لاستیک‌های معدنی، مدیریت پسماندهای ویژه و خطرناک جهت امحای صدها تن موا شیمیایی فاسد تولید شده و داروی تاریخ مصرف گذشته و پسماندهای الکتریکی در طی سال‌ها، فروش پسماند و… صورت می‌پذیرد. به دلیل اینکه بیشترین پسماند صنعتی تولید شده مربوط به سرباره کوره‌های ذوب است، با اجرای پروژه استفاده مجدد از پسماند با احداث کارخانه فلوتاسیون سرباره، از رهاسازی بیش از یک هزار تن سرباره در محیط زیست جلوگیری می‌شود. همچنین این پروژه باعث کاهش پسماندهای زیست‌محیطی و بازگشت هزاران تن مس محتوی به چرخه تولید خواهد شد.
حمایت از گونه‌های گیاهی منطقه:
این مهم از طریق مبارزه با آفات و توسعه پوشش گیاهی طبیعی منطقه صورت می‌پذیرد که از جمله اقدامات صورت گرفته در این زمینه می‌توان به ایجاد و گسترش فضای سبز؛ کاشت هزاران نهال در مجتمع مس سرچشمه رفسنجان و اراضی مجاور؛ کشت بذر گیاهان بومی منطقه به صورت دیم؛ مبارزه با آفات لورانتوس و هرس شاخه‌های خشک گیاهان ارژن منطقه؛ حفاظت و نگهداری از ۳۱۰ هکتار اراضی کاشت شده؛ توزیع سالانه نهال به مناسبت روز درختکاری؛ مطالعه برای احیای زمین بعد از معدن‌کاری و اجرای آن در دامپ باطله معدن؛ اجرای طرح مطالعه تراکم و تنوع پوشش گیاهی و جانوری در محدوده مجتمع مس سرچشمه و احداث پارک جنگلی به مساحت ۱۲۰ هکتار در ابتدای جاده رفسنجان سرچشمه اشاره کرد.
مجتمع مس شهربابک به عنوان یکی دیگر از مجتمع‌های شرکت ملی صنایع مس ایران، اقدامات متنوعی در بخش هوا انجام داده است که از جمله می‌توان به احداث کارخانه اکسیژن، راه‌اندازی کارخانه اسید سولفوریک ۶۰۰ هزار تنی خاتون‌آباد و تغییر تکنولوژی و افزایش ظرفیت ذوب و واحدهای جانبی آن اشاره کرد. یکی از این اقدامات، تغییر تکنولوژی خشک‌کن کنسانتره از گاز به بخار بوده که نتیجه آن حذف سوخت گاز طبیعی، کاهش مصرف انرژی الکتریکی و کاهش میزان غبار در گاز خروجی از خشک‌کن است. در همین راستا، جایگزینی چهار مشعل و نتوری قدیمی با مشعل جت مرکزی که منجر به حذف سوخت مازوت، کاهش میزان غبار و افزایش غلظت دی اکسید گوگرد شده، صورت پذیرفته است.
اقدامات این مجتمع در بخش آب و خاک نیز همانند مجتمع مس سرچشمه گسترده و اثربخش بوده است. از آنجایی که پساب صنعتی حاصل از کارخانه اسید، محتوی مقدار قابل‌توجهی اسید سولفوریک و فلزات سنگین است و رهاسازی آن باعث آلودگی محیط زیست می‌شود، پروژه احداث تصفیه‌خانه پساب کارخانه اسید «ETP» در این مجتمع در دست اقدام بوده و قرار است در سال ۱۴۰۳ به مرحله بهره‌برداری برسد. در راستای مطالعات و پایش محیط زیست و ارزیابی پهنه‌بندی آلودگی آب، خاک و گیاهان اطراف کارخانه ذوب خاتون‌آباد، نقشه‌های مربوطه تهیه شده و نمونه‌برداری، آنالیز و تحلیل نتایج در فصول مختلف انجام می‌شود. سد رسوب‌گیر در پایین‌دست کارخانه تغلیظ میدوک با ظرفیت ۱۴۵ میلیون تن رسوب و سد آبگیر به منظور کنترل و بهره‌برداری از آب فیلتر شده حاصل از سد رسوب‌گیر با ظرفیت دو میلیون مترمکعب در پایین‌دست سد رسوب‌گیر احداث شده است. این دو پروژه عظیم در کنار ساخت تیکنرهای خمیری باطله از ورود آلاینده‌های حاصل از پساب کارخانه تغلیظ به محیط زیست اطراف و آلوده کردن منابع آبی جلوگیری می‌کنند و منجر به بازگشت بیش از ۷۰ درصد آب به پروسه تولید می‌شوند.
استفاده مجدد از پسماند با احداث کارخانه فلوتاسیون سرباره، اجرای فرایندهای سبز هیدرومتالورژیک، مدیریت پسماند و احداث تصفیه‌خانه‌های فاضلاب بهداشتی و ساخت تیکنرهای خمیری باطله که توان تبدیل ورودی باطله ۳۸ درصد جامد به ۶۰ دصد جامد را دارند، از دیگر اقدامات مجتمع مس شهربابک در بخش آب و خاک است. باید توجه داشت که تیکنرهای خمیری علاوه بر بازگشت مقدار زیادی آب به چرخه صنعت، منجر به افزایش ظرفیت انباشت باطله پشت سد نیز می‌شوند. در صورت عدم ساخت این تیکنرها به منظور افزایش پتانسیل انباشت باطله، باید سدهای رسوب‌گیر جدیدی در منطقه ساخته می‌شد که به معنی افزایش تخریب محیط زیست و از بین رفتن منابع طبیعی بود. گفتنی است که مجتمع مس میدوک به دلیل ساخت این تیکنرها، گواهینامه «EAST» از جامعه مدیریت سبز اروپا را دریافت کرد. ایجاد، نگهداری و گسترش فضای سبز منطقه به میزان ۱۷۰ هکتار در خاتون‌آباد و میدوک که شامل طرح جنگل‌داری و جلوگیری از فرسایش خاک بود، از جمله اقدامات این مجتمع در حوزه فضای سبز و حمایت از گونه‌های گیاهی بوده است.
مجتمع مس سونگون به عنوان یکی دیگر از مجتمع‌های زیرمجموعه «فملی»، اقدامات متنوعی در بخش هوا انجام داده است که از جمله می‌توان به ایجاد ایستگاه‌های نمونه‌برداری جهت اندازه‌گیری گازها، ذرات و صوت و مقایسه با استانداردهای هوای پاک سازمان محیط زیست، خرید و نصب دستگاه‌های غبارگیر در واحد سنگ‌شکن و تونل استوک پایل مجتمع و خرید و نصب اسکرابر در خروجی تهویه آزمایشگاه شیمی اشاره کرد.
در بخش آب و پساب نیز اقدامات این مجتمع قابل تامل بوده است؛ باید توجه داشت که بیش از ۹۰ درصد آب مورد نیاز فرایند تغلیظ، عمدتا از بازیابی آب پساب خروجی از تیکنر مس حدود ۳ درصد، تیکنرهای باطله حدود ۵۶ درصد و نیز آب برگشتی از سد باطله حدود ۳۵ درصد تامین می‌شود. در همین راستا، این مجتمع اجرای طرح جامع آب مجتمع مس سونگون (مدیریت و بازیابی آب) به منظور ایجاد تاسیسات بازیابی آب از پساب خروجی و ایجاد چرخه بهینه زیست‌محیطی و اقتصادی آب مصرفی را در دستور کار دارد. همچنین طرح نیروگاه برقی جهت تولید برق از آب برگشتی و احداث ایستگاه‌های آنلاین پایش کیفی آب در حوضه‌های آبریز در حال انجام است. احداث پکیج‌های تصفیه فاضلاب‌های بهداشتی در بخش‌های مختلف صنعتی سایت و شهرستان ورزقان به روش لجن فعال و روش راکتوربیولوژیکی گردان و تصفیه پساب‌های ناشی از فرایند تولید کنسانتره از طریق ساخت سیستم تصفیه زهاب جهت کنترل و مدیریت باطله‌های معدنی (برای اولین بار دنیا) و نصب میکسرهای صنعتی و تزریق آهک هیدراته به سیستم تصفیه جهت بالا بردن راندمان سیستم و سایر عملیات لازم در جهت کاهش آلایندگی محیط، از دیگر اقدامات این مجتمع در این بخش بوده است.
مدیریت پسماند و احداث تصفیه‌خانه‌های فاضلاب بهداشتی و انجام مطالعات طراحی و ایجاد فضای سبز و پوشش گیاهی در مجتمع سونگون و ورزقان، از اقدامات برجسته مجتمع مس سونگون در بخش پسماند و حمایت از گونه‌های گیاهی بوده است.
انتهای پیام//
