نمایندگان برخی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مس جهان در کنفرانسی سالانه که طی روزهای ۱۵ تا ۱۷ آوریل ۲۰۲۴ در شهر سانتیاگو برگزار شد، حضور یافتند. قیمت‌های جهانی این فلز در سال ۲۰۲۳ حدود ۶ درصد افزایش یافت؛ این در حالی است که قیمت‌های لیتیوم و نیکل با کاهش شدیدی همراه شد.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به‌ نقل از پایگاه «Mining»، هر سه فلز مس، لیتیوم و نیکل نقش بسیار مهمی در گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر دارند و افزایش استفاده از آن‌ها در صنایع سبز باعث خواهد شد مصرف سوخت‌های فسیلی که منجر به افزایش دمای هوا در سطح زمین شده‌اند، با روندی نزولی همراه شود. با این وجود، افزایش قیمت مس را می‌توان به کاربردهای متنوع این فلز در مقایسه با لیتیوم و نیکل در بخش‌های مختلفی همچون لوله‌کشی ساختمان، تولید خودرو، سیم‌کشی برق و… نسبت داد.

حتی تعدادی از تحلیلگران محافظه‌کار نیز با افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در فرایند کربن‌زدایی توسط دولت‌ها و شرکت‌ها، رشد تقاضا برای فلز مس را طی دهه آینده به سه برابر حجم فعلی پیش‌بینی کرده بودند. در عین حال، این صنعت با موانع متعددی برای دستیابی به چنین هدف‌گذاری در میزان تولید مواجه است.

در همین راستا، اکتشاف و توسعه ذخایر معدنی جدیدی که جایگزین معادن فرسوده شوند، با تشدید سختگیری‌ها برای صدور مجوزهای زیست‌محیطی و با افزایش زمان انتظار برای دریافت آن‌ها سخت‌تر شده است. چنین مسائلی باعث شده تا راه‌اندازی پروژه‌های جدید زمان‌بر و پرهزینه‌تر و تامین مالی آن‌ها سخت‌تر از قبل شود.

وضعیت تغییر قیمت کالاها

برای بررسی اینکه چگونه عوامل مطرح شده باعث ایجاد محدودیت در روند عرضه محدود مس شده است، باید حدود هزار مایل از شمال پایتخت شیلی به معدن «Chuquicamata» سفر کرد. فلز مس در این معدن از زمان دوران پیشاکلمبی (دوران پیش از کشف قاره آمریکا توسط کریستف کلمب) استخراج می‌شود.

معدن «Chuquicamata» بزرگ‌ترین معدن مس روباز جهان از نظر حجم حفاری‌ شده است. به قول افراد بومی، این معدن در تصاویر ماهواره‌ای همانند شهر پلکانی مدفون شده در شوره‌زار صحرای آتاکاما در شیلی به نظر می‌رسد. مس استخراج شده از این معدن روباز با مساحت دو هزار و ۳۵۰ جریبی (هر جریب معادل ۰٫۴۰۵ هکتار)، موجب شده است شیلی به تامین‌کننده شماره یک مس در جهان و یکی از مرفه‌ترین کشورها در آمریکای لاتین تبدیل شود.

بیش از یک قرن تولید در سطح تجاری باعث شد میزان سنگ معدنی را که می‌توان از سطح معدن مذکور استخراج کرد، کاهش پیدا کند. حدود دو دهه گذشته، شرکت با مالکیت دولتی «Codelco» شروع به ارائه برنامه‌هایی برای ساخت یک معدن زیرزمینی مدرن در پیرامون معدن «Chuquicamata» کرد تا امکان برداشت از ذخایر آن به روش زیرزمینی فراهم شود.

این شرکت در ابتدا حدود دو میلیارد دلار سرمایه برای راه‌اندازی پروژه مذکور اختصاص داد. زمانی که هیئت مدیره شرکت «Codelco» قرارداد مربوط به این پروژه را در سال ۲۰۱۴ امضا کرد، بودجه اختصاص یافته به چهار میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار افزایش یافت. در زمان افتتاح این پروژه در سال ۲۰۱۹، مبلغ سرمایه‌گذاری به پنج میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار رشد پیدا کرد. آخرین برآوردها نشان می‌دهد که بودجه اختصاصی مذکور به هفت میلیارد دلار رسیده است که آن را به بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری تاریخ شرکت «Codelco» تبدیل می‌کند.

با چنین مبلغی، شرکت «Codelco» زمینه حضور مهندسان و زمین‌شناسان باتجربه و ماهری را فراهم کرده است و تا به امروز، آن‌ها موفق به حفر بیش از ۹۰ مایل تونل در زیر معدن روباز شده‌اند. با این حال، این متخصصان در برنامه‌ریزی و اجرای پروژه با برخی اشتباهات محاسباتی نیز دست و پنجه نرم کرده‌اند.

طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده، معدن زیرزمینی مذکور در سال ۲۰۱۹ راه‌اندازی شد. با این وجود، به دلیل برخی مشکلات از جمله اشکال در طراحی، فروریختن بخش‌های از تونل و وجود ایراد در نصب سامانه انتقال نقاله‌ای تا سال ۲۰۳۰، ظرفیت تولید در معدن زیرزمینی مذکور به نرخ بهره‌برداری ۱۰۰ درصدی نخواهد رسید که حداقل چهار سال دیرتر از زمان برنامه‌ریزی شده برای انجام این کار است.

وقفه‌ها و موانع ایجاد شده باعث شد تا میزان کل تولید در معدن «Chuquicamata» در سال ۲۰۲۳، به کمتر از ۲۵۰ هزار تن مس برسد که در مقایسه با میزان تولید ۵۰۰ هزار تنی گزارش شده در سال ۲۰۱۰، نشان از یک روند کاهشی دارد.

ماکسیمو پاچکو، مدیرعامل شرکت «Codelco» طی مصاحبه‌ای در روز ۱۵ آوریل ۲۰۲۴، ضمن اشاره به پیچیدگی مربوط به تکمیل بزرگ‌ترین پروژه‌های معدنی در جهان در این منطقه و وجود سنگلاخ‌های فراوان و نامشخص بودن وضعیت دوام آن‌ها پس از برداشته شدن توسط دستگاه‌های حفاری، افزود: شرکت «Codelco» با راه‌اندازی این پروژه، مرز استفاده از دانش و فناوری را در استخراج معادن زیرزمینی جهان درنوردیده است.

سایر شرکت‌های معدنی فعال در شیلی نیز که قصد افزایش عمر مفید پروژه‌های تحت نظارت خود را دارند، با مشکلاتی مواجه شده‌اند. در همین راستا می‌توان به توسعه معدن مس «Quebrada Blanca» تحت مدیریت شرکت «Teck Resources Ltd» اشاره کرد که نسبت به بودجه اختصاص داده شده، حدود چهار میلیارد دلار هزینه‌ بیشتری  به همراه داشته است. همچنین شرکت «Anglo American Plc»، حداقل ۱۴ سال را صرف انجام مطالعات زیست‌محیطی و سایر کارهای اداری برای انجام فاز تعمیرات اساسی در معدن تحت نظارت خود در شیلی یعنی معدن «Los Bronces» کرد و حدود سه میلیارد دلار بدین منظور اختصاص داد.

ایوان آریاگادا، مدیر اجرایی شرکت «Antofagasta Plc» عنوان کرد: مقیاس راه‌اندازی و یا توسعه پروژه‌ها در حال افزایش بوده و هزینه انجام آن‌ها نیز با روند صعودی همراه بوده است.

وی همچنین به بررسی‌ها و مطالعات انجام شده شرکت «Antofagasta Plc» در مورد توسعه معدن «Centinela» و تصمیم به اختصاص حدود ۵٫۴ میلیارد دلار در اواخر سال ۲۰۲۳ برای انجام این کار اشاره کد.

مرکز مطالعات مس و معدن (Cesco)، یک سازمان تحقیقاتی مستقر در شهر سانتیاگو پایتخت شیلی که اخیرا رویدادی را میزبانی کرده بود، اعلام کرد که سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای تولید یک تن مس در شیلی، از سال ۲۰۰۶ تاکنون به میزان پنج برابر افزایش یافته است.

نسبت سرمایه‌گذاری به تولید بر حسب دلار در هر تن

راه‌اندازی معادن جدید در سراسر جهان اغلب با چالش‌هایی همراه بوده است. طبق گزارش موسسه «Bloomberg Intelligence» در چند سال گذشته، زمان اکتشاف معادن تا رسیدن به فاز تولید به طور متوسط چهار سال افزایش یافته و به ۱۴ سال رسیده است.

بر خلاف بخش معدن، زمان اکتشاف تا آغاز فرایند تولید در صنعت نفت کمتر است. به عنوان مثال، زمان اکتشاف تا رسیدن به فرایند تولید در برخی از میادین نفتی مدرن مانند میدان‌های نفتی نزدیک سواحل گویان، تنها پنج سال به طول می‌انجامد.

شرکت‌های معدنی اغلب از تشریفات اداری به عنوان مانعی بزرگ در توسعه و یا راه‌اندازی معادن نام می‌برند. روکه بناویدس، مدیر شرکت «Buenaventura» که بخشی از فعالیت معدنی آن در کشور شیلی انجام می‌شود، دریافت مجوزهای مرتبط با فعالیت در معادن این کشور را بسیار زمان‌بر و حتی کلافه‌کننده خواند.

در کشورهایی مانند شیلی و پرو، شماری از تولیدکنندگان بزرگ در راستای کاهش مراحل تشریفات اداری لابی کرده‌اند و این مسئله را به گونه‌ای تبلیغ می‌کنند که در حال گذار به استفاده از روش‌های پاک‌تر و کاهش آسیب‌‌رسانی به‌ محیط‌ زیست در کنار افزایش تعامل با جوامع محلی هستند. با این حال، این گونه رفتارها میان تمام شرکت‌های معدنی رایج نیست.

گفتنی است دولت پاناما در ماه دسامبر ۲۰۲۳ به دنبال اعتراضات شدید مدنی در این کشور، فعالیت در یکی از بزرگ‌ترین معادن مس جهان را به طور موقت متوقف کرد. این تصمیم دولت باعث شد قیمت فلز مس در بازارهای جهانی با افزایش همراه شود.

بر اساس تحلیل شرکت «Flashpoint Capital» از ۴۰ پروژه مطرح مس در سراسر جهان، تعداد ۳۱ پروژه با موانع زیست‌محیطی، نظارتی و یا مشکلات اقتصادی قابل‌توجهی روبه‌رو هستند. بر اساس گزارش شرکت «Colby Mintram»، برخی از این مشکلات به قدری جدی هستند که امکان توسعه پروژه‌ها را در هاله‌ای از ابهام قرار داده‌اند.

چنین مشکلاتی ممکن است تمایل شرکت‌های معدنی برای راه‌اندازی پروژه‌های جدید را کاهش دهد. در همین راستا، شرکت «Goldman Sachs» تخمین می‌زند که حدود ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه در دهه آینده برای جبران کمبود حجم عرضه سالانه هشت میلیون تن مس نیاز خواهد بود.

جرمی ویر، مدیرعامل شرکت «Trafigura» طی کنفرانسی که اخیرا با موضوع مس در شهر سانتیاگو شیلی برگزار شد، اظهار داشت: این امر مستلزم افزایش قیمت مس از ۹ هزار و ۵۰۰ دلار در هر تن فعلی، به بیش از ۱۰ هزار دلار در هر تن است.

موسسه «CRU» بر خلاف بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی ‌می‌کند که حجم تقاضا برای مس به تناسب افزایش پیدا خواهد کرد. این موسسه دلیل ارائه این پیش‌بینی را وجود برخی از محدودیت‌ها در روند عرضه مس عنوان کرد.

در همین راستا، مقیاس معادن کاهش یافته و از سوی دیگر هزینه‌های آن روند صعودی را تجربه کرده است. علاوه‌براین، بیش از یک سوم پروژه‌های معدنی آتی در مکان‌هایی مانند کشور کنگو قرار دارند که ممکن است سرمایه‌گذاران را با خطرات سیاسی و موانع نظارتی قابل‌توجهی مواجه کند.

سیمون موریس، مدیر بخش فلزات پایه فعال در موسسه «CRU»، بر میزان اراده شرکت‌های معدنی برای استخراج مواد اولیه و برداشتن قدم نخست در این مسیر تاکید کرد.

کسری حجم عرضه مس بر حسب تن

برخی از مشکلات معدن «Chuquicamata»، منجر به ایجاد شرایطی شده که در آن میزان تولید مس در شیلی به پایین‌ترین سطح در دو دهه اخیر رسیده است. یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که شرکت «Codelco» و برخی از شرکت‌های دیگر در سراسر جهان در معادن مس تحت مدیریت خود با آن مواجه هستند، کاهش عیار سنگ‌های معدنی است. بر همین اساس، میزان مواد معدنی قابل استخراج از سنگ‌های معدنی در طول دو دهه گذشته از حدود یک درصد به ۰٫۵ درصد کاهش یافته است. در همین حال، اکتشافات انجام شده برای یافتن معادن مس در دهه گذشته، نتایج کمتری را به دنبال داشت و این روند در حال حاضر هم ادامه دارد.

شرکت «Codelco» همراه با دولت شیلی بهای اولویت دادن به سرمایه‌گذاری در دارایی‌های دولتی را می‌پردازند. به علاوه این دو، سرمایه‌گذاری در روند تعمیرات اساسی معادنی که عمر آن‌ها در حال اتمام است را به تعویق انداخته‌اند. در سال ۲۰۱۶، شرکت مذکور پیش‌بینی کرده که میانگین تولید سالانه خود را تا سال ۲۰۴۰ به ۲٫۱ میلیون تن افزایش دهد. طبق ارائه آخرین گزارش شرکت «Codelco»، رقم اعلام شده به حدود ۱٫۶ میلیون تن کاهش یافته است.

شرکت «Codelco» اکنون در موقعیتی قرار دارد که ناچار است به طور هم‌زمان چهار معدن بزرگ را به عنوان بخشی از یک پروژه با بودجه ۴۰ میلیارد دلاری مدیریت کند. در همین راستا، مدیریت ارشد شرکت «Codelco» با بازنگری در ساختارهای گزارش‌دهی، به سوالات مطرح شده پیرامون موانع ایجاد شده در معدن «Chuquicamata» و سایر معادن تحت مدیریت خود پاسخ داده است.

در زمانی که روبن آلوارادو در ماه سپتامبر ۲۰۲۳ به سمت مدیرعاملی شرکت «Codelco» دست پیدا کرد، توسعه پروژه‌ها غیرمتمرکز شده و مسئولیت‌ بخش‌های مختلف با آن‌ها برگردانده شده است. هیئت مدیریه شرکت مذکور در ادامه بیان کرد: با آغاز مجدد فعالیت در روند پروژه‌ها، بازیابی تدریجی در روند تولید در معادن تحت مدیریت شرکت ایجاد خواهد شد.

با این حال، خوان ایگناسیو گوژمان، مدیر شرکت «GEM» اظهار داشت: به نظر می‌رسد موانع و چالش‌های پیش روی شرکت «Codelco» همچنان گربیان این شرکت خواهد بود؛ مگر اینکه شرکت «Codelco» در نحوه تصمیم‌گیری‌های خود تغییراتی را ایجاد کند.

به گفته وی، اگر مشکلات بنیادی شرکت «Codelco» در رابطه با معدن «Chuquicamata» حل نشود، بخش کسب درآمد این شرکت با چالش مواجه خواهد شد.

مدیرعامل شرکت «Codelco» معتقد است مدیریت قبلی بیش از آن چیزی که در توان وی بوده، توسعه پروژه‌ها را دستخوش تغییرات کرده است و توسعه چهار پروژه بزرگ به طور هم‌زمان را می‌توان یکی از اشتباهات راهبردی وی اعلام کرد.

پاچکو خاطرنشان کرد: به دلیل محدودیت در دسترسی به منابع در کشور شیلی، بهتر است هر پروژه به صورت جداگانه و یک به یک توسعه پیدا کند.

انتهای پیام//