بورس کالا مکانیزمهای بسیار شفافی دارد و در یک سو عرضهکننده محصول خود را عرضه میکند و در سوی دیگر، متقاضی قرار دارد که خریدار محصول است. انجام معامله در بورس کالا بدون واسطه صورت میگیرد و بورس در این میان نقش یک تالار شفاف را ایفا میکند که هر دو طرف معامله بدون هیچگونه شبهه و مشکلی به انجام معاملات بپردازند.
در حال حاضر در مورد عملکرد بورس کالا مشاهده میشود که از سویی عدهای به قیمت پایه تعیین شده در مورد برخی از محصولات عرضه شده در بورس به ویژه ورقهای فولاد مبارکه اعتراض دارند و از سوی دیگر معاملات این محصولات در بورس کالا به گونهای است که بر روی محصولات و قیمت آن رقابت بسیار شدیدی میان متقاضیان و خریداران صورت میگیرد.
این مساله در وهله اول نشاندهنده آن است که قیمت مزبور چندان بالا نبوده؛ چرا که اگر چنین مسالهای در مورد قیمتهای عرضه صدق کند، به هیچ عنوان نباید رقابتی روی آن صورت بگیرد و خریداری اقدام به خرید آن محصول نمیکند تا مشخص شود قیمت تعیین شده مناسب نیست. بنابراین مشخص است که در بورس کالای ایران نیز معاملات فیزیکی با آنچه در بورسهای جهانی انجام میگیرد، خیلی تفاوتی ندارد.
در معاملات «spot» که منجر به تحویل کالا میشود، شباهتهای زیادی وجود دارد. در شرایط کنونی مکانیسمهای موجود در بورس کالا به خوبی وضعیت قیمتها را نشان میدهد.
با این حال در این میان امکان دارد برخی از افراد قیمتهای محصولات عرضه شده در بورس کالا را مناسب بدانند و از این بازار محصول مورد نظر خود را خرید کنند. اما در سمت دیگر ممکن برای برخی دیگر از فعالان این قیمت صرفه اقتصادی نداشته باشد و در پی آن، این متقاضیان اقدام به ثبت سفارش و خرید نکنند. باید توجه داشت که این برآیند کلی معامله و نسبت معامله به عرضه محصولات خواهد بود که میتواند شاخص مناسبی برای بررسی کارا بودن یا حتی ناکارا بودن قیمت پایه عرضه مد نظر قرار گیرد.
به منظور تقویت بورس کالا و فرآیندهای عرضه و تقاضای کالاها در کشور، چنانچه تمام عرضه تولیدکنندگان کالاهای مختلف و به ویژه تولیدکنندگان فلزات، تنها در بورس کالا انجام شود، کشف قیمت صورت گرفته در کشور واقعیتر خواهد بود.
البته در مواردی نیز مشاهده شده که با وجود اینکه قیمت اعلام شده در بورس صحیح است، اما عرضهکننده با شرایط خاصی محصول خود را در خارج از بورس کالا به فروش میرساند که سبب میشود خریداران اقدام به ثبت تقاضا و خرید در بورس نکنند.
در نتیجه لازمه موفقیت انجام معاملات در بورس کالا و شفافیت بیشتر، عرضه تمام محصولات در بورس کالا محسوب میشود و باید توجه داشت که با عرضه بخشی از محصول در بورس و بخش دیگر در سایر بازارها نمیتوان به کشف قیمت بدون حرف و حدیث دست یافت.