کلسیم کربنات، یکی از پرکاربردترین ماده معدنی شناخته شده در جهان است که ۴ درصد از پوسته زمین را تشکیل می‌دهد و همراه با سنگ‌آهن، کلسیت، آراگونیت، تراورتن، مرمریت و سنگ گچ در معادن یافت می‌شود. این ماده معدنی طی فرایند استخراج معادن سنگ آهک و سپس کوبش در کارخانجات تولیدی به دست می‌آید. در سال ۲۰۲۱، ترکیه با صادرات حدود ۴۲۷ هزار تن کلسیم کربنات، بزرگ‌ترین صادرکننده کلسیم کربنات در جهان شناخته شد که روسیه، بزرگ‌ترین مقصد صادراتی آن به شمار می‌رود. از طرفی هند با حدود یک میلیون تن واردات، بزرگ‌ترین واردکننده این ماده معدنی در جهان شناخته می‌شود که مالزی و مصر، بزرگ‌ترین مبادی وارداتی آن در سال ۲۰۲۱ بوده‌اند.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» و به نقل از روابط عمومی شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات، کربنات کلسیم یک ماده معدنی غیرسمی و بی‌بو با فرمول شیمیایی CaCO۳ و به شکل پودر سفید رنگ بوده که حدود ۴ درصد از پوسته زمین را به خود اختصاص داده است. علاوه‌براین، امکان تولید آن به صورت مصنوعی نیز وجود دارد و یکی از مواد شیمیایی پرمصرف در صنایع مختلف محسوب می‌شود.
انواع مختلف سنگ کلسیم کربنات در معادن به همراه سنگ‌آهن، کلسیت، آراگونیت، براورتن، مرمریت و سنگ گچ شکل می‌گیرد و طی فرایند استخراج از معادن سنگ آهک و سپس کوبش در کارخانجات تولیدی به دست می‌آید و کاربردهای زیادی در صنایع مختلف دارند. از مهم‌ترین صنایع مصرف‌کننده کلسیم کربنات، می‌توان به صنایع تصفیه سنگ‌آهن، پتروشیمی، حفاری، تولید کاغذ، صنعت رنگ و پلاستیک، صنایع ساخت‌وساز و ساختمان‌سازی و در نهایت صنایع غذایی و دارویی اشاره کرد. بنابراین با توجه به کاربرد گسترده آن در صنایع مختلف، تجارت جهانی این ماده با کد تعرفه ۲۸۳۶۵۰ طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱، مورد بررسی قرار گرفته و در نمودارهای ۱ و ۲ ارائه شده است.
لازم به ذکر است که از دلایل اختلاف بین روند و میزان واردات و صادرات جهانی کلسیم کربنات در سال‌های مورد بررسی، عدم ثبت برخی آمار و ارقام مربوط به تجارت توسط برخی کشورها و همچنین خطاهای آماری است.
ترکیه، بزرگ‌ترین صادرکننده کلسیم‌کربنات
با توجه به نمودار ۱ طی سال‌های مورد بررسی، میزان صادرات کلسیم کربنات با ۲ درصد کاهش سالانه، از سه میلیون و ۸۰۰ هزار تن در سال ۲۰۱۲ به سه میلیون و ۳۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است. ترکیه با در اختیار داشتن متوسط ۱۳ درصد از سهم بازار صادرات، بزرگ‌ترین صادرکننده کلسیم کربنات در جهان شناخته می‌شود که میزان صادرات آن با ۷ درصد رشد سالانه طی بازه زمانی ذکرشده، از ۲۲۶ هزار تن به ۴۲۷ هزار تن رسیده است و کشورهای روسیه و الجزایر، بزرگ‌ترین مقصد صادراتی آن به شمار می‌روند.
بعد از ترکیه، کشورهای هلند و بلژیک، هر یک با در اختیار داشتن ۹ درصد از سهم بازار صادرات، در رتبه‌های بعدی از منظر صادرات جهانی کلسیم کربنات قرار دارند. میزان صادرات هلند با کاهش سالیانه حدود ۹ درصدی در بازه زمانی ذکر شده، از حدود ۶۸۰ هزار تن به ۳۰۰ هزار تن رسیده و کشورهای بلژیک و آلمان، بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی آن در سال ۲۰۲۱ به‌شمار می‌روند. میزان صادرات بلژیک نیز با ۴ درصد کاهش سالیانه، از ۴۰۷ هزار تن در سال ۲۰۱۲ به ۲۹۳ هزار تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است که کشورهای آلمان و فنلاند، بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی آن محسوب می‌شوند.
سه کشور ترکیه، هلند و بلژیک، دارای منابع غنی از کلسیم کربنات هستند که این مسئله موجب شده است تا آن‌ها در لیست کشورهای مطرح تولیدکننده و صادرکننده این محصول قرار بگیرند.
با کشف و استخراج از منابع جدید و همچنین شناسایی کاربردهای کلسیم کربنات در صنایع مختلف، میزان تجارت آن در بازه مورد بررسی و از سال ۲۰۱۲ روند افزایشی داشته است اما از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶، میزان تولید آهک به دلیل کاهش مصرف توسط صنایع متالورژی غیرآهنی و صنعت فولاد در چین و از آن رو که کلسیم کربنات به طور عمده از منابع آهک استخراج می‌شود، بنابراین تولید و تجارت آن نیز با روند کاهشی روبه‌رو شد. پس از گذار از این مرحله و تا سال ۲۰۱۹، صادرات کلسیم کربنات روندی صعودی را شاهد بود که در نهایت و مشابه با اکثر صنایع و کامودیتی‌ها در جهان، با ایجاد محدودیت‌های قرنطینه ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا در اواخر سال ۲۰۱۹ ، این محدودیت‌ها روند نزولی صادرات این محصول را در پی داشته است.
هند، بزرگ‌ترین واردکننده کلسیم کربنات
با توجه به نمودار ۲، میزان واردات کلسیم کربنات با یک درصد رشد سالانه از پنج میلیون و ۲۰۰ هزار تن در سال ۲۰۱۲، به پنج میلیون و ۶۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است و هند با در اختیار داشتن ۱۹ درصد از سهم بازار صادرات، بزرگ‌ترین صادرکننده کلسیم کربنات در جهان شناخته می‌شود که میزان صادرات آن با ۱۴ درصد رشد سالانه، طی بازه زمانی ذکرشده، از ۳۴۱ هزار تن به یک میلیون تن رسیده است. لازم به ذکر است که صنعت کاغذ و رنگ، بزرگ‌ترین صنعت مصرف‌کننده کلسیم کربنات در هند هستند و کشورهای مالزی و مصر، بزرگ‌ترین مبادی وارداتی آن به شمار می‌روند.
بعد از ترکیه، کشورهای بلژیک و آلمان، هر یک با در اختیار داشتن ۱۱ و ۱۰ درصد از سهم بازار واردات، در رتبه‌های بعدی از منظر واردات جهانی کلسیم کربنات قرار دارند که میزان واردات بلژیک با رشد سالیانه حدود ۷ درصدی در بازه زمانی ذکر شده، از حدود ۳۳۵ هزار تن به ۵۹۷ هزار تن رسیده است. همچنین کشور آلمان، بزرگ‌ترین مبدا وارداتی آن در سال ۲۰۲۱ بوده است و میزان واردات این کشور نیز با ۸ درصد رشد سالیانه، از ۲۸۷ هزار تن در سال ۲۰۱۲ به ۵۷۹ هزار تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است که کشورهای کرواسی و بلژیک، بزرگ‌ترین مبادی وارداتی آن محسوب می‌شوند.
شایان ذکر است که برخی از کشورها از جمله بلژیک، در لیست واردکنندگان و هم صادرکنندگان مطرح کلسیم کربنات قرار دارند که این مسئله از سود حاصل از تجارت این ماده ناشی می‌شود. به طوری که بلژیک در سال ۲۰۲۱، حدود ۵۷۰ هزار تن واردات کلسیم کربنات با ارزش واحد ۸۸ هزار دلار بر تن داشته و ۸۵۰ هزار تن کلسیم کربنات با ارزش واحد ۱۶۶ هزار دلار بر تن صادر کرده است.
همان طور که گفته شده است، کشف و تولید منابع جدید و کاربرد کلسیم کربنات در صنایع مختلف، همچنین نوسانات استخراج و تولید آهک ناشی از تغییرات موجود در مصرف صنایع مصرف‌کننده و همه‌گیری ویروس کرونا طی سال‌های مورد بررسی، تجارت کلسیم کربنات در جهان را تحت تاثیر قرار داده که در نمودار ۲ قابل مشاهده است.
