محصولات فولادی پیشرفته طیف‌های گسترده‌ای دارند و در رده‌های مختلف فولادهای آلیاژی، ابزار ضد زنگ، نسوز و …. دسته‌بندی می‌شوند. این محصولات برای تولیدات مختلف در صنایع گوناگون کاربرد دارند.
لازم به‌ذکر است که در اغلب کشورهای دنیا، حدود ۴ تا ۵ درصد از کل تولیدات فولادی به محصولات پیشرفته و آلیاژی تعلق دارد. اما تولید این محصولات ارزش افزوده بسیار بالاتری را به‌وجود می‌آورد، و حتی می‌توان گفت که بیشترین بهره‌وری را به‌دنبال خواهند داشت. گفتنی است که تجهیزات ساخت بسیاری از فولادهای پیشرفته، بخصوص در مقاطع بلند در کشور وجود دارد.
فولادهای آلیاژی و مخصوص، دامنه کاربردهای وسیعی در صنایع گوناگون دارند. ساخت ماشین‌آلات عمده‌ترین صنعت در استفاده این دسته از تولیدات خاص است، یعنی صنایعی که به ساخت تجهیزاتی همچون توربین و …. می‌پردازند.
صنایع حمل‌ونقل نیز در رده بعدی مصرف این محصولات قرار دارند، در این خصوص می‌توان از ساخت خودرو، صنایع دریایی، صنایع هوایی و … نام برد. ساخت تجهیزات نفت و گاز، ساخت فولادهای ابزار، کاربردهای قطعه‌سازی و … را نیز باید از دیگر کاربردهای این محصولات دانست.
بهره‌گیری از فولادهای پیشرفته در صنایع مختلف مزیت‌های متعددی دارد؛ برای نمونه استفاده از چنین محصولاتی دوام و اطمینان بیشتری را برای مصرف‌کننده به‌وجود خواهد آورد. برای نمونه می‌توان گفت که به‌کارگیری فولادهای خاص و آلیاژی در صنعت ساختمان به طراحی ساختارهای خاصی کمک می‌کند.
شرکت فولاد آلیاژی ایران را باید اولین طرح بزرگ فولادی کشور دانست که در خصوص تولید فولادهای مخصوص آلیاژی فعالیت می‌کند. این واحد با ظرفیت اولیه ۱۴۰ هزار تن و قابلیت توسعه تا ۲۰۰ هزار تن احداث شد و در مقطع کنونی، می‌تواند انواع فولادهای پیشرفته با کاربردهای خاص را تولید کند.
گفتنی است که فولادهای آلیاژی و پیشرفته ساخت ایران از کیفیت بسیار بالایی برخوردار هستند زیرا استانداردهای جهانی بر آن‌ها کنترل دارد. بر همین اساس در حال حاضر نیز محصولات فولاد آلیاژی ایران، به کشورهای مختلف صادر می‌شوند. افزایش توسعه در تولید این محصولات به دقت و توجه بیشتری نیاز دارد، زیرا در درجه نخست باید بازار مصرف مناسبی برای آن‌ها یافت شود.
پس باید از یک‌سو زمینه را برای توسعه مصرف این محصولات در صنایع کشور فراهم آورد و از سوی دیگر به صادرات به‌عنوان الزام اساسی تحقق این هدف توجه کرد. لازم به‌ذکر است که فولادهای آلیاژی با قیمت ۵ تا حتی ۱۰ برابر محصولات فولادی ساختمانی به فروش می‌رسند. مواد اولیه تولید آن‌ها نیز در کشور موجود است، بنابراین پتانسیل‌های اولیه برای رشد آن‌ها در کشور وجود دارد.
نکته مهم در تولید و توسعه ساخت چنین محصولاتی، توجه به بازار مصرف آن‌ها است که متناسب با توسعه صنعت ماشین‌آلات، حمل‌ونقل، نفت، گاز، صنایع ساختمانی و پیشرفته امکان استفاده از این محصولات نیز افزایش خواهد یافت.
هرچه تمایل صنایع یاد شده به استفاده از فولادهای پیشرفته افزایش یابد و حجم استفاده از این صنایع نیز گسترش یابد، بازار مطلوب‌تری برای فروش آن‌ها حاصل می‌شود. بازار فروش مناسب نیز از الزامات اصلی توسعه این صنایع است. بنابراین می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که برای بررسی جایگاه فولادهای پیشرفته در کشور در نگاه اول نباید از وضعیت صنایع مصرف‌کننده این محصولات غفلت ورزید.
محصولات فولادی پیشرفته تولید شده در کشور از کیفیت بسیار بالایی برخوردار هستند زیرا تولید آن‌ها مطابق با استانداردهای جهانی انجام می‌گیرد. در مواردی مشاهده می‌شود که این مصنوعات حتی کیفیت بالاتری از استانداردهای جهانی دارند. چون بر مبنای استاندارد طراحی شده که بالاتر از استانداردهای دیگر است. اما باید اضافه کرد که برخی از این محصولات خاص در حال حاضر در داخل کشور تولید نمی‌شوند.
اما این موضوع را نمی‌توان به نبود امکانات و تکنولوژی‌های ساخت این محصولات نسبت داد. در واقع پتانسل‌های لازم برای تولید آن موجود است اما به‌دلایلی همچون نبود بازار مصرف کافی یا اقتصادی نبودن تولید، در دستور کار قرار نگرفته‌اند. گفتنی است که این استراتژی در تمام دنیا پذیرفته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یعنی برخی محصولات فولادی با مازاد مصرف داخلی مواجه هستند، بنابراین این مازاد صادر می‌شود. برخی دیگر نیز با کمبود تولید همراه هستند که در نتیجه این نیاز از طریق واردات تامین می‌شود؛ زیرا وقتی مصرف پایین است، راه‌اندازی و تجهیز خط تولید منطقی و اقتصادی نخواهد بود.
صنعت فولاد آلیاژی ایران به لحاظ سطح تکنولوژی جزو برترین‌های جهان به‌شمار می‌رود. بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته به‌خصوص در زمینه تولید فولادهای خاص و پیشرفته بیشتر به چشم می‌خورد، بنابراین در سطوح بین‌المللی و در عرصه تجارت جهانی، قدرت رقابت با سایر تولیدات را خواهد داشت.
همانطور که پیش از این اشاره شد، ارزش افزوده بالایی که از تولید این محصولات حاصل می‌شود، موجبات سودآوری صادرات آن‌ها را مهیا خواهد کرد. بنابراین تلاش برای تولید و صادرات آن‌ها از الزامات توسعه صنعت فولاد به‌نظر می‌رسد.
همانطور که پیش از این اشاره شد، تقریباً مواد اولیه برای ساخت فولادهای معمولی و آلیاژی مشابه هستند، تنها در ساخت فولادهای آلیاژی از انواع فروآلیاژها همچون فروکروم و فرومنگنز با درصدهای بیشتری مطابق با استانداردهای موجود و روش‌های خاص تولید استفاده می‌شود. بنابراین باید افزود که بهره‌گیری از تکنولوژی‌های ساخت موجبات افزایش ارزشی که پیش از این هم به آن اشاره شد را فراهم می‌آورد.
توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که صنایع مصرف‌کننده فولاد کشور به‌خصوص در حوزه مصرف فولادهای پیشرفته و آلیاژی طی سال‌های اخیر به‌اندازه صنعت فولاد پیشرفت نداشته‌اند. بنابراین برای رونق صنعت فولاد بایستی که گام اول، یعنی بازارسازی برای محصولات نهایی این واحدهای تولیدی در دستور کار مسئولان قرار گیرد.
در همین راستا توسعه بازارهای صنعتی، تشویق مصرف‌کنندگان به بهره‌گیری از فولادهای مرغوب‌تر برای کاربردهای خاص نیز اهمیت دارد. بخش تجهیزات کشاورزی، خودروسازی، ماشین سازی، ساخت ابزار، نفت، گاز، حوزه‌های مختلف انرژی و …. نیز مورد حمایت هرچه بیشتر قرار گیرند.
علاوه بر فراهم آوردن تحرکات بازار، باید که واحدهای داخلی نیز به مصرف محصولات ساخته شده در کشور که دارای کیفیت مطلوب هستند ترغیب شوند.
در ادامه نیز باید برای افزایش سهم محصولات داخلی در بازارهای جهانی کوشید. محصولات فولادی ایران تاکنون از کیفیت مرغوبی برخوردار بوده‌اند و به‌عنوان برند در بازارهای جهانی شناخته می‌شوند. بر همین اساس حضور آن‌ها در سطوح بین‌المللی ساده‌تر خواهد بود؛ به این معنی که شهرت مورد بحث می‌تواند زمینه‌ساز موفقیت در بازار جهانی باشد.
بدون شک در شرایط کنونی، با رفع تحریم‌ها و بهبود نسبی در روابط خارجی، می‌توان به بهترین شکل، برنامه ریزی کرده و از قراردادهای بلندمدت‌تر استفاده کرد؛ تا در نهایت چنین صنایعی از نتایج آن منتفع شوند.
