در رقابت تنگاتنگی که بین صنایع بسته‌بندی مصرف‌کننده فویل آلومینیوم وجود دارد، شرکت‌های ضعیف‌تر حذف می‌شوند و بازار آن‌ها را شرکت‌های بزرگ و قوی می‌گیرند. از سوی دیگر «رقابت منفی» آفتی شده است به جان صنایع بسته‌بندی مصرف‌کننده فویل آلومینیوم تا جایی که برخی از محصولات این صنعت به مرز «میرایی» رسیده‌اند و در نهایت «تعطیلی» سرنوشت شوم آن واحد صنعتی شده است.
در این زمینه مدیرعامل شرکت چاپ طلای ارومیه که نخستین تولیدکننده صنعتی فویل پک در ایران به شمار می‌رود و تا امروز تولیدات آن حدود ۱۰۰ درصد بازار فویل پک ایران را پوشش می‌دهد، به «فلزات‌آنلاین» گفت: گران بودن قیمت فویل آلومینیوم، زمینه جایگزینی آن را با فیلم‌های متالایز ایجاد کرده است.
در مطلب پیشرو با «رستا توسلی بنابی» به گفت‌وگو پرداختیم که مدیرعاملی یک گروه تولیدی را بر عهده دارد که با سه شرکت «چاپ طلای ارومیه» به عنوان شرکت مادر، «شرکت پلیمر روکش افرا» و «شرکت فیلم طلای آذربایجان» فعالیت می‌کند و مواد اولیه رقبای داخلی را تامین کرده و به کشورهای همسایه نیز صادرات دارد. آنچه در ادامه می‌خوانید، بررسی شرایط حاکم بر بازار فویل آلومینیوم ایران و به طور ویژه در حوزه مصرفی لفاف‌ها و آینده این صنعت است.
در شرایط کنونی، وضعیت بازار فویل‌های آلومینیومی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا تغییر خاصی نسبت به سال‌های گذشته داشته است؟
در سال‌های اخیر در زمینه‌ها و بازارهای مختلفی شاهد رشد مصرف فویل بوده‌ایم. در واقع ایجاد بازارهای جدید موجب رشد در صنعت فویل آلومینیوم شده است. برای نمونه تولید تتراپک در ایران شروع شده که یکی از بازارهای جدید است. همچنین شیلدهای کابل نیز بازار جدید دیگری به شمار می‌رود که در کشور رشد قابل توجهی دارد. بدین ترتیب در آینده نیز مانند سایر کشورها شاهد ادامه این روند خواهیم بود.
آلومینیوم به دلیل خواص نفوذناپذیری، نیمه‌نفوذپذیری، بازیافت‌پذیری، سد بودن در مقابل نور خورشید و حالت دکوراتیوی که به بسته‌بندی می‌دهد، هنوز جایگاه خود را دارد و این صنعت در سال‌های آینده رشد بیشتری خواهد داشت؛ البته همه چیز به وضعیت معیشت جامعه بستگی دارد. گذشته از این در ۱۰ سال گذشته شاهد پیشرفت قابل توجه صنعت پلاستیک و پلیمر بوده‌ایم که فیلم‌های ۹ لایه و ۷ لایه را با خواص نفوذناپذیری، معرفی و به بازار وارد کرده که در حال جایگزینی با فویل آلومینیوم است. یکی از موارد مصرف فیلم‌های پلیمری با خواص نفوذناپذیری، در صنعت بسته‌بندی خمیردندان است همچنین با توجه به ای.وی.او.اچ (الکل‌های اتیل وینیل) و مصرف مواد پلی‌آمید در پلیمرها و تنظیم ضخامت آن‌ها در فیلم‌های ۹ و ۷ لایه، می‌توانیم بگوییم که امروز فیلم‌های پلیمیری هم نفوذناپذیر شده‌اند.
از سوی دیگر مصرف فویل‌های لمینیت شده در ایران در حال کاهش است به گونه‌ای که این محصول در سبد کالای خانواده ایرانی از سال ۸۹ به بعد روند رکود را در پیش گرفته و به مرور حذف شده است.
در گذشته بیش از ۵۶ کارخانه تولید آبمیوه در ایران وجود داشت که امروز به کمتر از ۱۰ کارخانه رسیده است. این بلا را کارخانه‌ها با رقابت منفی که با یکدیگر داشته‌اند بر سر این محصول آورده‌اند؛ بدین ترتیب که به مرور کیفیت محصول را کم کرده‌اند تا جایی که امروز حالت میرایی پیدا کرده است.
سیکل عمر یک محصول شامل دوره‌های «صعود»، «پایداری» و «میرایی» است که فویل‌های لمینیت شده در ایران در مرحله «میرایی» هستند.این محصول در سایر کشورها نیز اصلا ملموس و شناخته شده نیست؛ به گونه‌ای که در دبی و ترکیه بسیار کم است، در عراق اصلا شناخته شده نیست، اما در افغانستان وضعیت بهتری دارد. در یک بررسی کلی این نتیجه حاصل می‌شود که کشورهای کانادا و چین بیشترین مصرف نقطه‌ای را در زمینه فویل پک در دنیا دارند.
یکی از نمودهای پیشرفت و ترقی جامعه، استفاده از شاخص‌های بسته‌بندی است. فقیر شدن قشر متوسط و زیر متوسط ایران منجر به کوچک‌تر شدن سفره خانواده‌‌ها شده است و در نتیجه بسیاری از مردم سراغ مصرف اقلام بسته‌بندی شده نمی‌روند و این محصولات روندی نزولی می‌یابند؛ بنابراین هرچقدر توان مالی مردم بیشتر باشد، می‌توانند مواد بسته‌بندی شده بیشتری را مصرف کنند.
مصرف فویل آلومینیوم در لفاف‌ها در سال‌های اخیر چه وضعیتی داشته است و پیش‌بینی شما از آینده آن چیست؟
شاید بتوان گفت در حوزه لفاف، سال را با سیری ثابت یا رشد منفی بسیار جزئی به پایان خواهیم رساند زیرا فویل آلومینیوم به شدت گران شده است. برخی از بازارها به دلیل گرانی فویل آلومینیوم آسیب دیده‌اند و به دنبال جایگزینی فویل با فیلم‌های متالایز هستند. بیشتر ارگان‌های نظارتی مانند اداره استاندارد، سازمان نظارت بر مواد غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی شاید نظارت ناقصی را دارند که سبب شده است تا تولیدکنندگان به دلیل فشار قیمتی از فویل آلومینیوم به سمت فیلم‌های متالایز متمایل شوند، کمااینکه مشتریان نیز معمولا چنین درخواستی را از تولیدکنندگان عرصه بسته‌بندی دارند.
با این تفاسیر، وضعیت حاکم بر حوزه تولید فویل‌های آلومینیومی چگونه است؟
در حال حاضر بخش زیادی از پتانسیل تولید همه کارخانه‌ها خالی است و از آن استفاده نمی‌شود. بیشتر شرکت‌هایی متوسط و کوچک‌تر، به دلیل عوامل مختلفی همچون نبود تقاضا، شرایط رقابتی بازار و نداشتن توان مالی، کمتر از ظرفیت خود تولید می‌کنند یا اینکه اصلا فعالیت نمی‌کنند.
اما توجه به این نکته ضروری است که سهم بازار شرکت‌هایی که تعطیل می‌شوند، به سهم بازار شرکت‌های بزرگ‌تر اضافه می‌شوند. بدین ترتیب همیشه شرکت‌های بزرگ‌تر سرشان شلوغ است چون توان مالی بیشتر و گردش مالی بهتری دارند همچنین می‌توانند از تسهیلات مناسب‌تری استفاده کنند، در حالی که شرکت‌های کوچک‌تر در حال خارج شدن از دور تولید و رقابت هستند.
لفاف‌های غذایی و دارویی به چند نوع طبقه‌بندی می‌شوند و هرکدام چه مشخصاتی دارند؟
لفاف‌های غذایی و دارویی را می‌توان از نظر نوع مواد اولیه و لایه‌بندی، نوع ماشین‌های بسته‌بندی مواد و نوع فرآورده‌ها طبقه‌بندی کرد. لفاف‌های غذایی و دارویی از نظر اینکه چند لایه لمینیتی در آن‌ها به کار رفته است به تک، دو، سه و چهار لایه لمینیتی تقسیم‌بندی می‌شوند. برای فیلم‌های تک لایه، یک لایه چاپ از رو، برای دو لایه یک لایه چاپ از زیر و یک لایه لمینیت انجام می‌شود. لفاف‌های سه لایه نیز معمولا لفاف‌های ترکیبی هستند که بیشتر مواقع در لایه وسط آن، فویل یا فیلم متالایز به کار رفته است و هدف آن کمک به نفوذناپذیری و ماندگاری فرآورده درون بسته است. لفاف‌های چهار لایه نیز با هدف نفودناپذیری و ماندگاری فرآورده درون بسته‌بندی‌های وکیوم تولید می‌شوند و باید چند سالی شرایط خلا را حفظ کنند.
طبقه‌بندی دیگری که می‌توان برای لفاف‌ها انجام داد از نظر نوع ماشین‌های بسته‌بندی است. ماشین‌های بسته‌بندی در انواع توزین گرانولی، حجمی و گرمی هستند و به صورت افقی یا عمودی بسته‌بندی می‌کنند. که این تقسیم‌بندی بر اساس کاربرد نهایی لفاف غذایی، ترکیب لفاف و ساختار آن متفاوت است و به وسیله تولیدکننده تنظیم می‌شود.
سومین نوع طبقه‌بندی از نظر هدف بسته‌بندی، مدت زمان نگهداری و تاریخ انقضای فرآورده‌هایی است که درون لفاف، بسته‌بندی می‌شود. بر این اساس لفاف‌هایی که مدت نگهداری کمی دارند، از نظر نفوذپذیری خاصیت ویژه‌ای ندارند و فقط دارای ثبت لگو برای شرکت، مشخصات ترکیبات، شکل ظاهری و حالت گرافیکی هستند و فقط به عنوان حمل‌کننده ماده غذایی شناخته می‌شوند. اینکه برای افزایش ماندگاری فرآورده بسته‌بندی شده درون لفاف، از فیلم‌های متالایز، چندلایه‌ها یا فویل آلومینیوم استفاده شود، طبقه‌بندی دیگری به شمار می‌رود.
لفاف‌های ساخته شده توسط فویل چه مزیتی نسبت به سایر لفاف‌ها و همچنین انواع متالایز شده آن دارند؟
فویل آلومینیوم مزیت‌های دکوراتیو، بازیافت‌پذیری و نفوذناپذیری کامل در ضخامت‌های بالا و نیمه‌نفوذپذیری در ضخامت‌های پایین را دارد. مثلا در ضخامت ۷، ۶ و ۵٫۶ و ۶٫۵ میکرون نفوذناپذیری به صورت کامل وجود ندارد و حفره‌های ریزی در سطح فویل به نام پین‌هول‌ها وجود دارند که شاید از آن، اکسیژن، بخار آب و نور به داخل بسته‌بندی نفود کند و ماندگاری آن را تحت تاثیر قرار بدهد. به طورکلی ضخامت‌های بالای فویل نفوذناپذیری کامل دارند و ضخمات‌های پایین نیمه‌نفوذپذیرند که البته به نسبت لفافی که فویل ندارد، ارجحیت دارد.
فیلم متالایز نیز لایه‌ای پلیمری است که فقط بخار آلومینیوم به ضخامت ۵۰ تا ۶۰ نانومتر روی فیلم از ضخامت ۱۰ تا بالای ۲۰ میکرون به عنوان حمل‌کننده، نشسته است. فیلم متالایز مقداری از نور خورشید را منعکس کرده و مقداری را نیز به درون بسته‌بندی نفوذ می‌دهد؛ از نظر نفوذ اکسیژن و بخار آب نیز قابل مقایسه با فویل نیست زیرا از فویل نفوذپذیرتر است. به طورکلی می‌توان بر مبنای هزینه، نوع مواد اولیه بسته‌بندی را انتخاب کرد.
از چه نوع فویل‌هایی با چه آلیاژ و ضخامتی در ساخت لفاف‌های غذایی یا دارویی استفاده می‌شود؟
صنعت آلومینیوم بر مبنای استاندارد ASTM آمریکا کدبندی‌های مختلفی شده است و با آلیاژهای خاصی ساخته می‌شود. این کدبندی‌ها در سری‌های مختلفی هستند که هرکدامشان کاربرد خاصی دارند و بر مبنای آن‌ها نیز آلومینیوم تولید می‌شود. همه این کدبندی‌ها و سری‌های مختلف، آلومینیوم خالص با درجه خلوص حدود ۹۵ درصد هستند و آلیاژهای کدهای مختلف آلومینیوم بر مبنای سایر فلزهایی که به آن‌ها افزوده می‌شوند مانند سلیسیوم، گالیوم و آهن و اینکه دارای اکسید هستند یا نه، جدا و ترتیب‌بندی می‌شوند و در نهایت آلیاژ خاصی ساخته می‌شود. بر این اساس سری‌های ۸۰۱۱، ۸۰۷۸، ۱۲۰۰، ۱۲۳۵ آلیاژهایی هستند که برای لفاف‌های غذایی استفاده می‌شوند.
فویل‌های آلومینیومی در ایران چگونه قیمت‌گذاری می‌شوند؟ فویلی که لمینیت شده با فویل غیرلمینیتی، چقدر اختلاف قیمت دارد؟
فرق عمده فویل‌های لمینیت شده با فویل‌های خالص در این است که بر مبنای اقلام استفاده شده برای لمینیت، میزان ضخامتی که دارند و همچنین چاپ‌دار و غیرچاپی بودن و دانسیته ماده‌ای که روی آن‌ها کار شده است، قیمت‌گذاری می‌شوند.
فویل‌های آلومینیومی بسیار متنوع هستند و نمی‌توان با تقسیم کردن فویل به لمینیتی و معمولی آن را قیمت‌گذاری کرد؛ چرا که قیمت‌گذاری بر مبنای ضخامت و مقدار مواد مصرف شده در آن‌ها انجام می‌شود.
بیشتر فویل‌های نازک و زیر ۱۰ میکرون وارداتی هستند که واردکنندگان معمولا این فویل‌ها را کیلویی ۴۰ تا ۵۰هزار تومان به فروش می‌رسانند.
دو شرکت «آلومینیوم پارس» و «آلومینیوم هزار» در زمینه تولید فویل آلومینیوم در ایران فعالیت دارند. هر دو شرکت آلومینیوم پارس و آلومینیوم هزار اعلام ورشکستگی کرده‌اند، اما همچنان به تولید خود ادامه می‌دهند.
از آنجایی که تولیدکنندگان توان مالی برای ادامه فعالیت خط تولید خود را ندارند، واسطه‌ها وارد میدان می‌شوند. واسطه‌ها برای تولیدکنندگان مواد اولیه تهیه کرده و خودشان نیز قیمت نهایی فروش در بازار را تعیین می‌کنند؛ برای نمونه واسطه‌ای برای کارخانه‌ای ۲هزار تن آلومینیوم می‌خرد و به مالک کارخانه سفارش تولید فویل آلومینیوم با عرض و مشخصات خاص مورد نظر خود را می‌دهد. این روش کار برای واسطه‌ها بسیار ارزان تمام می‌شود و آن‌ها پس از تولید فویل آلومینیوم با مشخصات مد نظرشان، محصول را با نرخ عرف بازار برای فروش در بازار عرضه می‌کنند که رقابت نیز در آن وجود دارد.
البته بازار از راه واردات تنظیم می‌شود زیرا سهم واردات فویل آلومینیوم بسیار بیشتر از سهم تولید داخل است. واردکنندگان یا کارخانه‌ها و شرکت‌های بازرگانی واردات فویل آلومینیوم را انجام می‌دهند که یا به مصرف خودشان می‌رسد یا آن را در بازار می‌فروشند.
آیا فویل‌های آلومینیومی وارداتی، از کیفیت خوبی نسبت به تولید داخل برخوردارند؟
کیفیت و قیمت تولیدات داخلی تقریبا یکسان هستند و تفاوت اصلی در فویل‌های آلومینیومی وارداتی است. بیشتر فویل‌های آلومینیومی از چین وارد می‌شوند که تقریبا از نظر کیفی در یک رده قرار دارند تا واردکنندگان بتوانند با هم رقابت کنند.
وارد کردن تولیدات درجه یک چینی، قیمت فروش آن‌ها را در ایران تحت تاثیر قرار می‌دهد و واردکنندگان سود کمتری به دست می‌آورند. بنابراین همه واردکنندگان به سمت وارد کردن فویل‌های آلومینیوم شرکت‌های درجه دو و سه می‌روند تا همگی در یک سطح و با یک رنج قیمتی در بازار رقابت کنند.
تنوع فویل‌های تولیدی شرکت‌های مختلف چگونه است؟
به دلیل مصارف و کاربردهای گوناگون فویل‌های آلومینیومی در زمینه‌هایی چون بسته‌بندی، تولید خازن در صنعت الکترونیک، شیلد کابل‌ها، صنایع غذایی، کویل‌های رادیاتورهای خودرو، اسپلیت‌های کولر و… فویل‌های خالص و لمینیتی مختلفی تولید می‌شوند.
