در پی رشد روزافزون باتری‌های لیتیمی که در صنعت خودروهای برقی کاربرد دارد، تولید و تجارت فلز لیتیم نیز دچار تحولات قابل توجهی شده است و بیشترین سهم از تولید این فلز در جهان به استرالیا تعلق دارد؛ در حالی که بیشینه ذخایر لیتیم در بولیوی یافت می‌شود. حجم ذخایر لیتیم جهان در سال ۲۰۲۱، حدود ۲۲ میلیون تن گزارش شده است که بیشترین ذخایر این عنصر در کشورهای موسوم به مثلث لیتیم واقع شده است. گفتنی است بزرگترین واردکننده و صادرکننده لیتیم در جهان به ترتیب کره‌جنوبی و چین هستند. کاربرد این فلز که سبک است و خاصیت ابررسانایی نیز دارد، بیشتر در زمینه تولید باتری‌های قابل شارژ است. با توجه به رشد بازار خوردروهای برقی و مصرفی که لیتیم در باتری این خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرد، پیش‌بینی می‌شود میزان تولید و تقاضا برای این محصول در سال‌های آینده روندی افزایشی داشته باشد.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» و به نقل از روابط عمومی شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات، لیتیم عنصری است که نام آن برگرفته از کلمه لیتوس به معنای سنگ در زبان یونانی است. علت نام‌گذاری این عنصر، وجود مقدار کمی از عنصر لیتیم در اغلب کانی‌ها (سنگ‌ها) است. این عنصر در شرایط استاندارد دما و فشار، سبک‌ترین فلز و کم چگالی‌ترین عنصر جامد شناخته می‌شود. به دلیل واکنش‌پذیری بالای لیتیم، نمی‌توان آن را به صورت عنصر آزاد در طبیعت پیدا کرد بلکه همواره در بخشی از یک ترکیب شیمیایی که اغلب ترکیبی یونی است، یافـــت می‌شـــود. لیتیـــم در ترکیـــب کانی‌هـــای اسپودومن، پتالیت، لپیدولیت و آمبلیگونیت یافت می‌شــود. همچنیـــن از آنجــایی کـــه در آب حـــل می‌شود، به صورت یون و نمک در آب اقیانوس‌ها نیز دیده می‌شود.
مهم‌ترین کاربرد لیتیم در باتری‌های قابل شارژ مجدد در وسایل الکترونیکی است. همچنین لیتیم در برخی باتری‌های غیر قابل شارژ مجدد برای وسایلی مانند ضربان‌ساز قلب، اسباب‌بازی‌ها و ساعت نیز کاربرد دارد. مواد معدنی لیتیم به طور مستقیم به عنوان کنسانتره سنگ معدن در کاربردهای سرامیک و شیشه مورد استفاده قرار می‌گیرد. فلز لیتیم در ترکیب با آلومینیوم و منیزیم به آلیاژهایی تبدیل می‌شود که دارای استحکام بالاتری نسبت به این دو فلز بوده و سبک‌تر نیز است. نوعی از آلیاژ منیزیم لیتیم در آبکاری زره به کار می‌رود. آلیاژهای آلومینیوم لیتیم در هواپیما، قاب دوچرخه و قطارهای پرسرعت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اگرچه سهم صنایع مصرف‌کننده لیتیم بر اساس موقعیت جغرافیایی متفاوت است اما به طور کلی در بازارهای جهانی، مصرف نهایی لیتیم ۷۱درصد در تولید باتری‌ها، ۱۴ درصد در سرامیک و شیشــه، ۴ درصـــد در روان‌کننده‌هــا، ۲ درصـــد در پودرهای شار قالب‌های مورد استفاده در ریخته‌گری پیوسته، ۲ درصد در پلیمرها، یک درصد در تصفیه هوا و ۶ درصد در صنایع دیگر گزارش شده است.
افزایش ذخایر لیتیم در پی اکتشافات گسترده جهانی
به دلیل اکتشافات گسترده‌ای که در سال‌های اخیر برای این عنصر صورت گرفته است، منابع لیتیم شناسایی شده در سطح جهان به طرز قابل توجهی افزایش یافته است. منابع شناسایی شده لیتیم جهان در سال ۲۰۲۱، حدود ۹۳ میلیون تن اعلام شده است که از این میزان، ۲۲ میلیون تن آن به عنوان ذخایر قطعی قابل برداشت لیتیم در جهان گزارش شده است. عمده این ذخایر در کشورهای بولیوی، آرژانتین، استرالیا، چین و کنگو واقع شده است. گفتنی است میزان ذخایر قابل برداشت لیتیم جهان از ۱۳ میلیون تن در سال ۲۰۱۲، به ۲۲ میلیون تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است. به عبارتی دیگر، سالانه ۶ درصد بر حجم ذخایر لیتیم در جهان افزوده شده است.
مثلث لیتیم
بیش از ۷۵ درصد منابع لیتیم جهان در مثلث لیتیم واقع در سه کشور بولیوی، آرژانتین و شیلی قرار دارد. آرژانتین از نظر دارا بودن منابع لیتیم، با داشتن دو میلیون و ۲۰۰ هزار تن لیتیم بعد از بولیوی، در جایگاه دوم قرار دارد. پس از آرژانتین، شیلی، استرالیا، آمریکا و چین در رتبه‌های بعدی قرار دارند. برآورد می‌شود آرژانتین تقریبا ۱۰ درصد از کل منابع لیتیم را در اختیار داشته باشد. دو منطقه آنتوفاشا و اینکائوآسی، کانون استخراج لیتیم در آرژانتین هستند.
جهت بررسی تولید معدنی لیتیم در جهان، اطلاعات منتشر شده توسط سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده آمریکا در بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج آن در نمودار ۱ به نمایش گذاشته شده است.
با توجه به آنچه نمودار ۱ به نمایش گذاشته است، تولید معدنی لیتیم در جهان در بازه زمانی مورد بررسی سال ۲۰۱۱ الی ۲۰۲۱، با افزایش چشمگیری همراه بوده و از ۳۵ هزار تن در سال ۲۰۱۲، به ۱۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است. به عبارتی دیگر، سالانه حدود ۱۲.۳ درصد بر تولید معدنی لیتیم در سطح جهان افزوده شده است که مطرح‌ترین کشورهای تولیدکننده این محصول استرالیا، شیلی و چین هر کدام با سهم ۵۵، ۲۶ و ۱۴درصدی از تولید جهانی، سه کشور مطرح در زمینه تولید لیتیم در دنیا به شمار می‌روند.
با توجه به نمودار ۱، تولید لیتیم در سال ۲۰۱۹ کاهش چشمگیری پیدا کرد که از مهم‌ترین علل آن می‌توان به کاهش یارانه‌های چین در صنعت خوردروهای برقی اشاره کرد که در پی آن، مصرف لیتیم و به تبع آن تولید این فلز به شدت کاهش یافت. همچنین تولید لیتیم در سراسر جهان در سال ۲۰۲۰ نیز با کاهش ۵ درصدی همراه بود که دلیل این پدیده را می‌توان مازاد عرضه لیتیم در جهان و کاهش قیمت آن دانست. این در حالی است که بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده آمریکا، مصرف لیتیم در سال ۲۰۲۰ برابر با ۵۶ هزار تن اعلام شده که نسبت به سال ۲۰۱۹، روند یکسانی داشته است. گفتنی است علی‌رغم کاهش تقاضا برای لیتیم در فصل اول ۲۰۲۰ به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا، به دلیل رشد سریع بازار باتری‌های لیتیم یون، این روند نزولی در نیمه دوم سال جبران شده است.
آرژانتین علی‌رغم دارا بودن منابع زیاد لیتیم، هنوز نتوانسته است جایگاه خود را در این بازار تثبیت کند. از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰، میزان تولید لیتیم در این کشور کاهش یافته است. شیوع ویروس کرونا در کاهش بهره‌برداری از معادن لیتیم در آرژانتین تاثیر زیادی داشت و از همین رو آرژانتین تلاش کرد تا در سال ۲۰۲۱، از طریق جذب سرمایه‌گذاری خارجی ظرفیت تولید لیتیم خود را افزایش دهد و در این راستا موفقیت‌هایی نیز کسب کرد و تولید لیتیم خود را تا سقف ۳۰۰ هزار تن افزایش داده است.
روند افزایشی تجارت در پی افزایش تقاضا
جهــت بررسی رونــد تجــارت جهــانی لیتیم، واردات لیتیم و لیتیم هیدروکسید با کد تعرفه ۲۸۲۵۲۰ در بازه زمانی ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ مورد بررسی قرار گرفت و نتایج در نمودار ۲ به نمایش گذاشته شد.
چنـــان‌کـــه نمـــودار ۲ نیـــز نشـــان می‌دهـــد، کشورهایی که در زمینه صنعتی و تولید خودرو پیشرو هستند، سهم بیشتری از واردات لیتیم دارند؛ چراکه مصرف لیتیم در این کشورها به دلیل تولید باتری‌های لیتیمی بالاتر است. همان‌طور که نمودار ۲ نیز گویا است، روند واردات لیتیم در بازه زمان‌بندی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ افزایشی بوده و سالانه حدود ۱۸ درصد بر حجم واردات این محصول افزوده شده است. به عبارتی دیگر، واردات این محصول از ۲۵ میلیون تن در سال ۲۰۱۲، به ۱۱۳ میلیون تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است.
کشورهای کره جنوبی، ژاپن و فرانسه هر یک به ترتیب سهم ۴۷، ۲۹ و ۳ درصدی از واردات جهانی این محصول را دارا هستند. شواهد بیانگر این است که با افزایش فعالیت واحدهای صنعتی پس از گذر از بحران تولید ناشی از کرونا، تقاضای جهانی برای لیتیم از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، حدود ۴۸ درصد افزایش یافته است و در پی آن، تجارت این محصول نیز به میزان ۲۴ درصد تحت تاثیر قرار گرفته و افزایش یافته است.
روند صادرات لیتیم در بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ نیز مشابه با واردات آن روندی صعودی را پیموده و از ۲۱ هزار تن در سال ۲۰۱۲، به ۱۰۷ هزار تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است. به عبارتی دیگر، سالیانه حدود ۲۰ درصد بر حجم صادرات این محصول افزوده شده است. مهم‌ترین کشورهای صادرکننده لیتیم در سطح جهان به ترتیب چین، شیلی، آمریکا و روسیه هستند که هر کدام سهم ۶۱، ۱۰.۶، ۷.۸ و ۷.۷ درصدی از کل صادرات لیتیم در جهان را در اختیار دارند.
با توجه به کاربرد لیتیم در ساخت باتری‌های قابل شارژ، در صنعت خودروهای برقی و رشد روزافزون این بازار در سال‌های اخیر، پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده روند تولید لیتیم و عرضه آن صعودی باشد.
