رئیس انجمن مس ایران گفت: هر چند بیش از ۱۷ میلیارد تن ماده معدنی در کشور کشف شده است اما در حال حاضر تنها ۷ درصد از اکتشافات انجام شده متعلق به کانی مس بوده و این درحالی است که بر اساس برآوردهای انجام شده، ایران در رتبه پنجم ذخایر معدنی مس قرار دارد.
به گزارش «فلزات آنلاین» و به نقل از انجمن مس ایران، هر چند بیش از ۱۷ میلیارد تن ماده معدنی در کشور کشف شده است اما در حال حاضر تنها ۷ درصد از اکتشافات انجام شده متعلق به کانی مس بوده و این درحالی است که بر اساس برآوردهای انجام شده، ایران در رتبه پنجم ذخایر معدنی با داشتن بیش از ۵ درصد از ذخایر مس دنیا قرار دارد. همچنین در تولید مس تصفیه شده نیز دارای رتبه قابل توجه ۱۹ است.
با تمام این ظرفیت‌ها و همچنان به گفته کارشناسان، تنها ۰٫۵ درصد از ظرفیت‌های اقتصادی اکتشافات تا صادرات مس، مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد که ظرفیت اندکی در مقابل استخراج به صورت میانگین ۱۰ درصدی کشورهای دیگر است. البته مسئله تنها به موضوع استخراج اندک محدود نمی‌شود و طی سال‌های اخیر به گفته کارشناسان، ایران برخی از کشورهای هدف برای صادرات فلزات را از دست داده و فضای فعالیت را برای رقبای خود مانند هند، چین و… بیش از گذشته باز کرده است. برای مثال، ایران در گذشته به عنوان یکی از تامین‌کنندگان شرکت مس دبی شناخته می‌شد اما اکنون هیچ سهمی در آن بازار ندارد.
در این رابطه بهرام شکوری، رئیس انجمن مس کشور در خصوص ظرفیت‌های مغفول و از دلایل عقب‌نشینی ایران از مقاصد صادراتی خود توضیح می‌دهد.
با توجه به اینکه قیمت‌گذاری کانی مس در دنیا روندی افزایشی به خود گرفته است، این فلز در ایران در چه وضعیتی قرار دارد؟ آیا در سال جاری شاهد رشد بهای این ماده اولیه متاثر از قیمت‌های جهانی خواهیم شد؟
به هر حال، قیمت‌های داخل کشور متاثر از قیمت‌های جهانی است اما بهای محصولات ایرانی از قیمت‌های جهانی پایین‌تر است که بخشی از آن، به دلیل تبدیل نرخ است که از ارز نیمایی استفاده می‌کند. ارز نیمایی با ارز آزاد دارای اختلاف قیمت است اما به طور طبیعی، افزایشی که در دنیا در ارتباط با مس رخ می‌دهد، به همان میزان این افزایش در داخل کشور نیز اتفاق خواهد افتاد. به طور کلی اختلافی که با قیمت مس جهانی داریم، به دلیل تبدیل نرخ ارز است.
با توجه به انتقاد برخی فعالان در صنایع کشور از افزایش ۵۷ درصدی دستمزدها و اعتقاد به اینکه با افزایش هزینه‌های تولید، باید قیمت محصولات نیز رشد یابد، تاثیر این اتفاق بر روی قیمت تمام شده کانی و فلز مس چیست؟
به طور حتم افزایش هزینه‌های تولید از جمله بالا رفتــن دستمــزد کارگـــران، حاشیـــه ســـود تولیدکننـدگان مس در ایران را کم می‌کند و این اتفاق اثرگذار است؛ چرا کــه به هــر حال مشاهده می‌شــود حامل‌هــای انــرژی از جملــه برق و گاز افزایش قیمـت داشته است. همچنین دستمزدها هم افزایش داشته که در نهایت تمامی هزینه‌ها را بالا می‌برد.
به تازگی نیز هزینه حمل و نقل تغییر پیدا کرده و قیمت‌ها افزایش پیدا خواهد کرد که تمام این اتفاقات، حاشیه سود فعالان را کاهش می‌دهد. در کنار این موضوع نیز دولت تحت عنوان اینکه قصد دارد بازار داخلی را تنظیم کند، دست به تغییراتی می‌زند که این سیاست‌گذاری‌ها بی‌منطق است؛ چراکه صادرات بدون عرضه در بورس، روی تمامی فلزات از جمله فولاد، مس، روی و… صورت نمی‌گیرد. در تمامی این فلزات، مازاد تولید داریم که باید صادر شود. به طور طبیعی عوارضی وضع شده است که بخش زیادی از سود فعالان را کاهش می‌دهد.
در حال حاضر عرضه فلز مس در بورس در چه شرایطی قرار دارد؟ آیا با توجه به تغییرات جهانی، شاهد تغییراتی در حوزه بورس فلزات هم خواهیم شد؟
خیر؛ تغییر خاصی رخ نخواهد داد. بنابراین عرضـــه محصــولات صنـــایع مـــادر، بر اســاس برنامه‌ریزی قبلی صورت می‌گیرد و تولیدکنندگان محصولات را عرضه می‌کنند که در نهایت نیز مصرف‌کنندگان حضور دارند و خرید ادامه دارد. این فرمول قیمت مس نیز متوسط بورس فلزات لندن است که بر اساس ارز نیمایی تعیین می‌شود اما به طور شفاف، بر اساس فرمولی که اشاره شد، قیمت‌ها تعیین و با نوسان قیمتی کمتر از ۵درصد، تعیین می‌شود.
در حال حاضر واردات مس با توجه به ذخایر و تولیدات داخلی در چه شرایطی است؟ آیا مس کاتد هم به کشور وارد می‌شود؟
گفتنی است مازاد بر نیاز داخلی تولید داریم و نزدیک به ۵۰ درصد محصولات تولیدی را صادر می‌کنیم. بر این اساس، باید صنایع پایین‌دستی را حمایت کنیم که آن صنایع پایین‌دستی توسعه پیدا کنند تا میزان صادرات را به حداقل برسانیم و بخش عمده تولیدات در داخل کشور مورد مصرف قرار بگیرد. واردات کاتد مس به طور کلی انجام نمی‌شود اما واردات کنسانتره انجام می‌شود و ظرفیت تبدیل کنسانتره به کاتد مس را داریـــم و می‌تــوانیــم از ظرفیـــت خالـــی کارخانه‌هــای خود استفاده کنیم. همچنین مس در حال حاضر ظرفیت‌های خالی دارد و بسیاری از معادن کوچک و متوسط تولید کنسانتره داشته و به شرکت‌های دیگر محصولات خود را عرضه می‌کند.
با توجه به افزایش قیمت جهانی مس و ظرفیت غنی ذخایر کشور، چه میزان محتمل است تولید مس افزایش یابد؟ حجم تولید و عرضه مس ایران به بازار در سال چقدر است؟
به طور کلی در دنیا به طور متوسط بخشی از ذخایر مس استخراج شده و در چرخه زنجیره تبدیل به کالاهای ارزش افزوده بالاتر مثل کاتد مس، مفتول و سایر این محصولات می‌شود اما متاسفانه این اتفاق در ایران زیر ۰٫۵ درصد اتفاق می‌افتد. بعضی کشورها نیز بالای ۱۰ درصد از ذخایر را استخراج می‌کنند.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد باید به این سمت برویم که حجم استخراج و صادرات به طور معناداری افزایش پیدا کند. با توجه به آینده مس و به خصوص در ارتباط با حذف سوخت‌های فسیلی و حرکت به سمت استفاده از انرژی‌های پاک، الکتریکی و برقی، به طور طبیعی میزان مصرف برخی از کانی‌ها مثل مس افزایش پیدا کرده و در نتیجه، تقاضای مس بالاتر خواهد رفت که این موضوع می‌طلبد هرچه زودتر، ظرفیت تولید مس را افزایش دهیم؛ چراکه ارزآوری مس می‌تواند تا ۱۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
برای افزایش درآمدهای ارزی حاصل از صادرات مس باید چه اقداماتی انجام داد تا حجم استخراج معادن از نیم درصد فراتر برود و سهمی در بازار جهانی داشته باشیم؟
افزایش درآمدهای ارزی مشروط بر این است که حمایت‌های کافی صورت بگیرد تا بتوانیم ظرفیت استخراج و تولید را افزایش دهیم. با این حال، به رغم نام‌گذاری‌هایی که مقام معظم رهبری برای هر سال می‌کنند، متاسفانه مسئولان در این راستا اقدامی نکرده و گاهی حتی مشاهده شده است که برخی از سیاست‌گذاری‌ها در جهت معکوس است. بنابراین به جای مانع‌زدایی، موانع بیشتری را ایجاد می‌کنند و پشتیبانی کمتری صورت می‌گیرد. به طور مثال، عوارضی که برای صادرات مس اخیرا وضع شد، مانع بزرگی برای فعالان این حوزه ایجاد کرد. ابتدا باید مس به فروش می‌رسید، بعد به فکر درآمدهای دولت می‌افتادند. زمانی که به علت کرونا قیمت‌ها افت کرد، دولت اقدام مفیدی انجام داد؟ حال که قیمت‌های جهانی رشد یافته و سود جهانی به تبع آن، افزایش پیدا می‌کند، دولت خود را در افزایش سود شریک می‌داند! این رفتار منطقی به نظر نمی‌آید.
در حال حاضر ظرفیت نهفته ارزآوری از صادرات مس چه میزان برآورد می‌شود؟
مس سالانه ۱۰ میلیارد دلار ظرفیت ارزآوری دارد اما مشروط بر اینکه هم بتوانیم میزان استخراج را بالا ببریم و هم تولید کاتد مس را در داخل کشور افزایش دهیم. اگر توانایی تولید یک میلیون تن کاتد مس را پیدا کنیم، به طور طبیعی می‌توان با ایــن افزایــش قیمت‌هــا کــه برای مــس صــورت می‌گیرد، سالانه ۱۰ میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور ایجاد کرد. در حال حاضر، ۲۸۰ هزار تن کاتد مس در هر سال تولید می‌شود.
برای اینکه ظرفیت‌های خالی استخراج مس تکمیل شود، باید چه اقداماتی انجام داد؟
به طور طبیعی باید حجم سرمایه‌گذاری در این حوزه افزایش پیدا کند تا با ایجاد رغبت بیشتر، صاحبان سرمایه به این حوزه ورود پیدا کنند. این مجموعه کارهایی است که وظیفه انجام آن‌ها بر عهده دولت‌ها است. اگر بستر سرمایه‌گذاری‌های داخل و خارج از کشور را آماده ارزیابی کنند و مناسبات با دنیا اصلاح شود، به راحتی می‌توان حجم سالانه استخراج را افزایش داد.
به هر حال ذخایر مس ارزشمند برای کشور وجود دارد که می‌توانیم تولید را افزایش دهیم اما به طور طبیعی نیاز داریم که سرمایه‌گذاری در حوزه اکتشاف‌های جدید افزایش پیدا کند. هر روز یک معدن مس به ذخایر کشور اضافه می‌شود و ذخایر شرکت ملی صنایع مس ایران، ذخایر کشور را با توجه به اکتشافات خود افزایش داده است. در حال حاضر معدنی در سیستان و بلوچستان واقع شده است که وارد مدار تولید خواهد شد و به طور کلی با سرمایه‌گذاری که در توسعه اکتشافات معدنی مس صورت می‌گیرد، می‌توانیم حجم ذخایر کشــف شــده و آمــاده بهره‌برداری را بیشتر کنیم.
ضمن اینکه باید به این سمت برویم که میزان استخراج از این ذخایر معدنی آماده بهره‌برداری را افزایش دهیم. همچنین به دنبال آن نیز ظرفیت خالی کارخانه‌های تولید کاتد مس را پر کنیم تا بتوانیم مجموعه فعالیت‌های ذوب را توسعه دهیم و ظرفیت تولید یک میلیون تن کاتد مس در داخل کشور را ایجاد کنیم. همین اقدامات را باید برای صنایع پایین‌دستی مانند صنایع سیم و کابل، مفتول‌های مسی و صنایعی که مس در آن‌ها به کار می‌رود که شامل تولید خودرو، لوازم خانگی و… می‌شود انجام دهیم تا ارزش افزوده این بخش بیشتر نصیب کشور شود.
امسال صنعت مس با چه چالش‌هایی مواجه است و برای رفع آن چه باید کرد؟
اولین چالشی که تمام بخش معدن را متاثر می‌کند این است که قانون معادن اجرا نمی‌شود. سلسله گزارش‌هایی در قالب خبر منتشر می‌شود و قوانینی است که اجرا نشده یا ترک فعل‌هایی است که توسط دولت‌ها انجام می‌گیرد. برای مثال، به منظور پروانه‌های بهره‌برداری معادن وثیقه قبول نمی‌کنند که افراد بتوانند از تسهیلات بهره ببرند.
این موضوع عامل بازدارنده‌ای است که فعالان نمی‌توانند اقدام به سرمایه‌گذاری کنند و بایـــد بــه طــور طبیعــی از ظرفیت‌هــای بانکی کمک بگیرند اما بانک، پروانه بهره‌برداری معدن را به رغــم اینکــه در قانــون توسط رئیس جمهور، معــاون پارلمـــانی و حقــوقی تاییــد شـده است، قبول نکرده و در نهایت وثیقه ملک از شخص درخواست می‌شود.
یک فعال معدنی چگونه می‌تواند تمام سرمایه خود را در معدن که در قالب ذخیره و ماشین‌آلات است، به عنوان ملک نزد بانک وثیقه قرار دهد؟ وی انبوه‌ساز نبوده و به طور طبیعی نمی‌تواند از این تسهیلات بهره ببرد. یا نحوه هزینه‌کرد حقوق دولتی است که به طور قانونی اجرا نمی شود.
نرم‌افزار حقوق دولتی وجود دارد که آن هم اجرا نمی‌شود. این هزینه‌ای است که نباید مازاد بر حقوق دولتی برای معادن تحمیل شود که متاسفانه این کار را انجام می‌دهند. یعنی خیلی از این ترک فعل‌ها توسط دولت‌ها انجام می‌گیرد امــا متاسفانــه هیــچ کســی حتــی مجلــس کــه قانون‌گذار است، به این موضوع ورود نمی‌کند. یکی از وظایف دیگر نظارت بر اجرای قانون‌ها است که متاسفانه مجلس در اجرای این بخش نیز کوتاهی می‌کند.
