در ارتباط با وضعیت پروژه‌های شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات توضیحاتی ارائه بفرمایید.

شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات در ۶۰ پروژه توسعه‌ای به ارزش ۳۰۰ هزار میلیارد تومان به طور مستقیم و غیرمستقیم سرمایه‌گذاری کرده است که سهم این شرکت بالغ بر ۷۰ هزار میلیارد تومان ارزیابی می‌شود. ضمن اینکه هفت پروژه از ۴۸ طرح بزرگ صنعتی «گروه پیشرانان پیشرفت ایران» متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات است. تا پایان تابستان سال جاری، پروژه فولاد کردستان ۱۲.۱۶ درصد، ذوب فولادسازی حدود ۱۰ درصد، گندله‌سازی شهرک ۲۴.۵۳ درصد، نیروگاه خورشیدی ۸۰ درصد، فولادسازی اردبیل حدود ۱۹ درصد و فولادسازی اقلید ۲ درصد پیشرفت داشته است. این شرکت در تولید پنج میلیون تن شامل یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن فولاد آرتاویل، یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن آهن اسفنجی بیجار، یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن آهن اسفنجی اقلید و یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن فولاد سرمد ابرکوه سرمایه‌گذاری کرده است. «ومعادن» در بخش فولادسازی یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن پروژه در دست اجرا دارد که یک میلیون تن آن در شرکت صنایع فولاد کردستان در قروه در دست احداث و ۶۰۰ هزار تن آن نیز در شرکت صنایع آهن و فولاد سرمد ابرکوه در دست اجرا است. یکی دیگر از پروژه‌های مهم «ومعادن» که جزو هفت طرح «گروه پیشرانان پیشرفت ایران» به شمار می‌آید، نیروگاه برق سمنان با ظرفیت ۳۶۰ مگاوات است که ۱۸۰ مگاوات آن وارد مدار شده و ۱۸۰ مگاوات دیگر تا اوایل آذر ماه امسال به بهره‌برداری خواهد رسید و امیدواریم که در دهه فجر امسال آن را افتتاح کنیم. همچنین در این زمینه، طرح گندله‌سازی صبانور را در اختیار داریم که خوشبختانه بیش از ۲۶ درصد پیشرفت داشته است و درصدد هستیم ظرفیت یک میلیون تنی آن‌ را به دو میلیون افزایش دهیم.

ضمن اینکه برای اولین بار در شهریور ماه، میزان تولید کک‌سازی طبس از ۶ هزار تن به بالای ۱۰ هزار تن رسید. لازم به ذکر است که کک‌سازی طبس دارای ۶ سلول است که از این تعداد، تنها دو سلول از زمان راه‌اندازی تا کنون کار می‌کرده‌اند و این قول را می‌دهیم تا در دهه مبارکه فجر سال جاری، دو سلول دیگر نیز راه‌اندازی شوند و ظرفیت تولید را به ۲۰ هزار تن در ماه برسانیم. از سویی برنامه ما این است که در سال ۱۴۰۲، دو‌ سلول باقی‌مانده را نیز راه‌اندازی کنیم و ظرفیت تولید را به ۳۰ هزار تن افزایش دهیم. باعث افتخار است که اعلام کنیم کیفیت کاتالیست‌هایی که شرکت گسترش کاتالیست ایرانیان تولید می‌کند، مورد تایید کارخانه‌های فولادسازی عظیم و برجسته کشور مانند فولاد مبارکه و فولاد خوزستان قرار گرفته که بر همین اساس، سرفصل جدیدی برای تولید و توسعه این محصولات در سال جاری اتفاق افتاده است و سال آینده به سمت شکوفایی حرکت خواهد کرد. برای کارخانه شهید قندی یزد نیز در حال برنامه‌ریزی هستیم تا بتوانیم کابل‌های مخابراتی جدیدی که مورد نیاز صنایع مرتبط هستند را تامین کنیم.

با توجه به اهمیت مقوله اکتشاف در بخش معدن، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات چه عملکردی در این زمینه داشته است؟

مهم‌ترین برنامه‌های اکتشافی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات را شرکت معدنی و صنعتی صبانور انجام می‌دهد. پهنه‌های شهرک، باباعلی و گلالی در حال حاضر در دست حفاری است تا «ومعادن» بتواند میزان ذخایر و استخراج را افزایش دهد. ۶۰ هزار متر حفاری عمقی در برنامه سال جاری شرکت تعریف شده است که به این منظور ۹ دستگاه حفاری را خریداری کرده‌ایم. با توجه به اکتشافات انجام شده در ۶ ماه اول امسال، توانستیم حدود ۵۰ میلیون تن با عیار متوسط بالای ۴۶ درصد به ذخایر سنگ‌آهن کشور اضافه کنیم و این کار در حال گسترش است. ما در سیستان و بلوچستان به صورت مجدد کار‌های ژئوفیزیکی برای مس جانجا انجام داده‌ایم و بیش از ۳۴ هزار نقطه را برداشت کرده‌ایم که خوشبختانه به اطلاعات جدیدی دست یافته‌ایم. امیدواریم که بتوانیم با یک طراحی جدید از نظر کیفی و کمی، شرایط جدیدی را برای منطقه به وجود بیاوریم. با توجه به اینکه تولید ۱۳۰ هزار تن کنسانتره با عیار پایین را در برنامه داریم، باید سالانه ۱۵ میلیون تن ماده معدنی استخراج کنیم و چون نسبت باطله‌برداری تقریبا چهار به یک ارزیابی می‌شود، مفهوم این است که باید ۶۰ میلیون تن باطله‌برداری صورت پذیرد و به دنبال آن قرار بر این است که در آینده نزدیک، کارخانه کنسانتره در سیستان و بلوچستان تاسیس شود. حجم عملیات معدنی در آن منطقه حدود ۷۵ میلیون تن در سال است و جزو معادن بزرگ کشور محسوب خواهد شد. البته چون میزان عیار پایین است، باید تکنولوژی و طراحی معدن با طراحی روز دنیا تطبیق پیدا کند تا بتوانیم با توجه به نسبت باطله‌برداری، عملیات اقتصادی را برای آن محدوده تعریف و اجرایی کنیم زیرا برای نخستین بار است که معدنی با عیار ۰٫۲۶ درصد در سطح کشور شروع به فعالیت می‌کند و بنابراین مستلزم طراحی و مدیریت صحیح و کارشناسانه است.

با توجه به رشد و پیشرفت روزافزون تکنولوژی و تاکید بر معدن‌کاری دیجیتال، ارزیابی شما از ضرورت هوشمندسازی معادن در کشور چیست؟

در حال حاضر بخش معدن تقریبا در جهت منفی حرکت می‌کند و در آخرین آمارها نیز رشد سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ به جای افزایش، نزول ۴ درصدی را تجربه کرده و این عدد بیانگر رفتار و سیستم مدیریتی است. مشاهده فرایندهای به‌‌‌روز معدن‌‌‌کاری در شرکت‌های برجسته، به‌ خوبی تفاوت‌‌‌های کشور با جهان را به نمایش می‌‌‌گذارد. به‌ جز این کار، لازم است به دو نکته اساسی توجه شود. نخست اینکه سیستم هوشمند در بخش اکتشاف قادر است چه اقداماتی انجام دهد. انتقال این توانایی‌‌‌ها به معدن‌‌‌کاران ایران از درجه اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردار است. بسیاری از معدن‌‌‌کاران و شرکت‌های معدنی هنوز هم با این قبیل توانایی‌‌‌ها که در نتیجه هوشمندسازی معدن از طراحی تا عملیات، سیستم‌های محاسباتی و ذخایر که به کل متحول شده‌‌‌اند و قابل دسترسی است، آشنایی ندارند. امروز کل سیستم‌هایی که در ایران برای اکتشاف استفاده می‌شوند، سنتی هستند که این موضوع در زمینه محاسبات، اختلاف جدی با دنیا ایجاد کرده است که باید مورد تاکید قرار گیرد. البته در بخش تکنولوژی بخش‌‌‌هایی از فناوری‌‌‌های نسل چهارم نظیر تکنولوژی « VAR» و پایش هوشمند سه‌‌‌بعدی در مجموعه‌‌‌هایی نظیر مس سرچشمه عملیاتی شده که فواید بسیاری در پی داشته است. امروز بسیاری از این فناوری‌‌‌ها در دسترس هستند اما استفاده از آن‌ها در کشور شایع نشده است و در حالی که طراحی فازبندی‌‌‌‌‌‌ها در جهان به شکل آنلاین انجام می‌شود، ما در کشور به این رویه دسترسی نداریم. در واقع نزدیک به دو تا سه نسل از فناوری معدنی عقب افتاده‌‌‌ایم و اگر تدبیری برای کاهش این فاصله اندیشیده نشود، عقب‌‌‌ماندگی شدت خواهد گرفت. استفاده از دامپتراک‌‌‌های ۱۳۰ تنی به‌ ندرت در کشور شایع است که امروزه تراک‌های مورد استفاده در دنیا، با ظرفیت بیش از ۴۰۰ تن کار می‌کند و حتی برخی سازندگان به سمت ساخت دامپتراک‌‌‌های ۵۵۰ تنی رفته‌‌‌اند. تاسف‌بارتر از این موضوع، وضعیت زیرساخت‌‌‌های حمل‌ونقل در کشور است که از منظر نحوه کف‌‌‌سازی و زیرسازی، از اساس باید با تحول و نیازهای جدید همسو شود. تمام این عوامل موجب خواهد شد تا هزینه تمام‌ شده معدن‌‌‌کاران ایران ۱۰۰درصد از رقبای جهانی بیشتر شود.

در حال حاضر بخش صنعت به ویژه فولاد کشور با چه چالش‌هایی همراه است و راهکارهای پیشنهادی شما جهت رفع این موانع چیست؟

صنعت فولاد کشور در سال‌های اخیر رشد مناسبی داشته است. یکی از مشکلاتی که کل زنجیره فولاد با آن دست و پنجه نرم می‌کند، فقدان زیرساخت‌های حمل‌ونقل به حساب می‌آید. کشور، به دلایل مختلف از جمله برخورداری از منابع طبیعی گاز و برق ارزان‌قیمت، به سمت فولادی شدن پیش رفته است و واحدهای فولادسازی به طور نامتوازن و بعضا غیراصولی در سراسر کشور گسترش یافته‌اند. افزایش تعداد واحدهای فولادی در کشور، نیازمند زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای است و هیچ‌کدام از این زیرساخت‌ها در کشور تاب‌وتوان و کشش برای جابه‌جایی مواد اولیه به منظور تحقق هدف نهایی چشم‌انداز ۱۴۰۴ یعنی تولید ۵۵ میلیون تن فولاد را ندارند. در حال حاضر ۴۰ میلیون تن ظرفیت در کشور ایجاد شده است اما حدود ۳۲ میلیون تن فولاد تولید می‌شود. بنابراین دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد به معنای افزایش ۶۰ تا ۷۰ درصدی تولید است و تحقق آن به دست‌کم همین میزان افزایش ظرفیت حمل‌ونقل نیاز دارد. برای مثال، بر اساس طرح جامع فولاد کشور، تولید فولاد باید به ۵۵ میلیون تن برسد و این تولید نیازمند بیش از ۱۶۰ میلیون تن سنگ‌آهن است و این امر به جابه‌جایی دوربرد حداقل ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون تن مواد معدنی در شبکه حمل‌ونقل زمینی نیاز دارد. در حال حاضر، این جابه‌جایی برای سنگ‌آهن، گندله و کنسانتره آهن حدود ۷۰ میلیون تن است که حدود ۳۰ میلیون تن آن با بخش ریلی و ۴۰ میلیون تن آن با بخش جاده‌ای حمل می‌شود. گلوگاه اصلی اینجاست که اضافه ظرفیتی در زیرساخت‌های حمل‌ونقل وجود ندارد که برای افزایش حجم جابه‌جایی استفاده شود. بنابراین افزایش حمل مواد معدنی صنعت فولاد به میزان ۴۰ تا ۵۰ میلیون تن و افزایش جابه‌جایی محصولات نهایی این صنعت به میزان ۲۰ تا ۲۵ میلیون تن، نیازمند توسعه سریع و جدی ظرفیت‌های حمل‌ونقل زمینی به ‌خصوص در بخش ریلی است.

با این وجود طی سالیان اخیر، ایجاد، بهبود و توسعه شبکه ریلی به عنوان یک نیاز، مورد توجه شرکت‌های بزرگ معدنی کشور قرار گرفت و شرکت‌هایی همچون سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، تجلی، گل‌گهر، چادرملو، گهرزمین و سرمایه‌گذاری امید، در قالب تاسیس شرکت «هیمکو» اقدام به سرمایه‌گذاری و اجرای طرح‌های بزرگ ملی در حوزه حمل‌ونقل کردند و این شرکت در حوزه‌های سرمایه‌گذاری و ایجاد اسکله اختصاصی صادرات و واردات مواد معدنی و محصولات فولادی، توسعه و تجهیز ناوگان‌های حمل‌ونقل، انجام فعالیت‌های خدماتی، بازرگانی و عمرانی مرتبط با ایجاد اسکله‌های بندری و سازه‌های دریایی مشغول فعالیت شد. احداث اسکله و پایانه مواد فله معدنی در بندر شهید رجایی، تامین واگن و لوکوموتیو و همچنین توسعه شبکه ریلی کشور، مهم‌ترین پروژه‌های مجموعه «هیمکو» از شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ «ومعادن» بوده است و با اجرا و بهره‌برداری از این طرح‌ها، شاهد تسریع و تسهیل در حمل‌ونقل نهاده‌های تولید و عرضه محصولات به بازارهای ملی و بین‌المللی خواهیم بود. ضمن اینکه با کاهش هزینه‌های تولید، قدرت رقابت شرکت‌های معدنی در عرصه‌های بین‌المللی افزایش خواهد یافت و علاوه‌براین از نظر زیست‌محیطی نیز موجب کاهش چشمگیر آلودگی‌ خواهد شد.

 چالش مربوط به تامین پایدار انرژی، در حال حاضر یکی از مسائل اصلی صنعت فولاد کشور است. زیان ناشی از کمبود انرژی و عدم‌النفع وابسته به آن در حوزه معدن و صنایع معدنی، طبق برآورد های صورت گرفته بالغ بر ۱۶۰ هزار میلیارد تومان است و فعالان این صنعت چاره‌ای جز سرمایه‌گذاری در حوزه نیروگاهی ندارند. خاموشی های دو سال گذشته نشان می‌دهد که اقتصاد صنعت برق باید احیا شود. بنابراین برای حل این مسئله در گام نخست، باید سراغ واقعی‌سازی قیمت برق برویم. بهترین سازوکار در دسترس، عرضه برق در بورس انرژی برای مشترکانی مانند صنایع است که مصرف کلان دارند. وقتی قیمت‌گذاری را به مکانیسم عرضه و تقاضا می‌سپاریم، در بلندمدت عملا صنایعی که انرژی‌بری بالا و ارزش افزوده پایین دارند، حذف می‌شوند و به مرور زمان صنایعی که شکل می‌گیرند، انرژی‌بر نیستند و یا اگر انرژی‌بر باشند، آنقدر ارزش بالایی خلق می‌کنند که تولید آن توجیه اقتصادی دارد و در نتیجه در بلندمدت ترکیب صنایعی که در کشور داریم، شکل بهینه‌ای از الگوی مصرف خواهد داشت و در عمل دیگر کسی با مصرف بیشتر انرژی، یارانه بیشتری دریافت نمی‌کند.

با توجه به تجربه طولانی شما در بخش معدن و صنایع معدنی کشور، چشم‌انداز این حوزه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

 میزان درآمد کل کشور آمریکا سالانه نزدیک به ۲۴ تریلیون دلار، چین ۱۶.۷ تریلیون دلار و ژاپن در حدود ۶ تریلیارد دلار است. در ۱۰ سال آینده نیز درآمد چین به ۳۶ تریلیارد دلار می‌رسد و درآمد هند که هم‌اکنون سه تریلیون دلار است، طی ۱۰ سال آینده به ۱۰ تریلیون دلار خواهد رسید. ارزش دارایی‌های منابع طبیعی ایران، ۲۷.۶ تریلیارد دلار است و از این حیث در جایگاه ششم دنیا قرار داریم. درآمد ایران اکنون ۲۲۰ میلیارد دلار است و مقایسه این عدد با ارزش دارایی‌ها نشان می‌دهد که هنوز موفق نشده‌ایم استفاده خوبی از دارایی‌های خود داشته باشیم. از هفت میلیارد و ۶۰۰ میلیون تن زغال‌سنگی که در دنیا تولید می‌شود، سه میلیون تن سهم ایران است. کشور چین نیز به تنهایی در سال، سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون تن زغال‌سنگ تولید می‌کند. در بخش سنگ‌آهن، تولید امسال ایران ۱۰۰ میلیون تن خواهد بود و این در حالی است که استرالیا در سال ۲۰۲۲ قرار است ۹۵۰ میلیون تن سنگ‌آهن صادر کند. در ایران نیز هفت هزار معدن فعال داریم و متوسط سرانه هر معدن در ایران کمتر از ۶۰ هزار تن است که نشان از قیمت تمام شده بالای استخراج مواد معدنی در ایران دارد.

با اینکه چشم‌انداز تولید صنعت فولاد ما ۵۵ میلیون تن است اما بر اساس آخرین ارزیابی‌ها، تولید بیش از ۷۰ میلیون تن به احتمال زیاد قطعی خواهد شد که حداقل چیزی حدود ۲۰۰ میلیون تن سنگ‌آهن برای این حجم از تولید مورد نیاز است. امروز نیز به اندازه ۱۰۱ میلیون تن ظرفیت تولید فولاد در کشور آغاز شده است. بنابراین اگر نتوانیم به میزان کافی سنگ‌آهن به این واحدها برسانیم، تولید آن‌ها کمتر از ظرفیت موجود خواهد بود. البته در حال حاضر نیز کمتر از ۷۰ درصد از ظرفیت موجود استفاده می‌شود. اگر برنامه‌ریزی منتج به نتایج اقتصادی نشود، مفهوم خاصی نخواهد داشت. توسعه زمانی می‌تواند ارزشمند باشد که مسائل اقتصادی در آن رعایت شده باشد. در بخش‌های دیگر نظیر مس، آلومینیوم، سرب و روی هم با این مشکلات مواجه هستیم. حدود ۱۳ میلیون تن ظرفیت تولید فولاد در حوزه خلیج فارس و ۱۰ میلیون تن ظرفیت تولید در عراق در حال ساخت است. این مسئله نشان می‌دهد برای فعالیت در این حوزه باید دید منطقه‌ای، داخلی و بین‌المللی داشته باشیم. علاوه‌براین، لازم است از افراد متخصص و همچنین نرم‌افزارهای به‌ روز در این زمینه استفاده کرد.

هدف‌گذاری شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات در راستای اجرای پروژه‌‎های جدید چیست؟

پروژه‌های الکترود گرافیتی در کازرون و لوله‌های بدون درز در برنامه‌های آتی شرکت قرار دارد. ضمن اینکه در زمینه وانادیوم در حال فعالیت هستیم و ایران این توان را دارد که در حوزه عناصر نادر خاکی و فروآلیاژها حرف‌های مهمی برای گفتن داشته باشد. بنابراین پروژه احداث کارخانه فروآلیاژ در شیروان و طرح استیل کورد در منطقه ایلام را در دستور کار قرار داده‌ایم. همچنین در بعضی از نقاط می‌توانیم با هزینه کم زمین و آب و برق، طرح‌هایی را داشته باشیم که قابلیت مصرف در کشور را نیز داشته باشند. از موارد مصرفی استیل کورد، می‌توان به نوار نقاله‌ها و تایر‌ها اشاره کرد و با توجه به اهمیت و کارکردی که دارند، تولید آن‌ها در دستور کار قرار گرفته است و به زودی عملیاتی و‌ اجرایی خواهند شد. برای طرح‌های جدیدی که از نظر اقتصادی در نگرش توسعه صنعت کشور می‌تواند جایگاهی داشته باشد، برنامه‌های مختلفی داریم و امیدواریم در سمت و سوی این چرخه‌ معدنی و صنعتی به خصوص بخش فولادی که در آن قرار گرفته‌ایم، بیشتر منعطف شویم و این بخش را در تمام مراحل شامل اکتشاف، معدنکاری، پیمان‌کاری و اجرای عملیات فولادی به نحو احسن پیش ببریم. ضمن اینکه توسعه نیروی انسانی به لحاظ دانش برای مجموعه مهم است و در آینده سعی می‌کنیم آموزش‌هایی به منظور ارتقای سطح علمی نیروی انسانی تهیه و تدوین کنیم. بحث ایمنی به طور جدی در این ساختار که در حال تغییر ماهیت است، باید مورد توجه قرار بگیرد؛ چراکه شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات بیشتر ماهیت بورسی داشته است و امروزه به نوعی در سرمایه‌گذاری عملیاتی نیز ورود کرده‌ایم. ما در بخش‌هایی مانند سرب، روی، مس، طلا و سنگ‌آهن که دارای بازار بین‌المللی هستند، بدون شک ورود خواهیم کرد و در صورتی که زمینه فعالیت در حوزه فلزات استراتژیک مانند لیتیم و کبالت فراهم شود، آماده سرمایه‌گذاری هستیم. نکته پایانی و مهم اینکه با وجود شرایط حاکم در بازار سرمایه، طی یک بررسی و محاسبات پیچیده‌ای که توسط کارشناسان خبره اقتصادی صورت پذیرفته است، مشخص شد فردی که طی ۱۱ سال گذشته در سهام شرکت توسعه معادن و فلزات سرمایه‌گذاری کرده باشد، تا آبان ماه سال جاری، چهار هزار و ۶۴۰ درصد سود کسب می‌‎کند که با اختلاف بالایی نسبت به بازارهای موازی قرار دارد و بر همین اساس می‌توان گفت آینده سرمایه‌گذاری در این هلدینگ کشور، بسیار روشن و سودآور خواهد بود.