قراضه فولادی به عنوان یکی از مهم‌ترین مواد اولیه صنعت فولاد، نقش بسیار مهمی در بازار این محصول ایفا می‌کند؛ به طوری که در حال حاضر به نوعی شاهد جنگ بر سر دریافت قراضه فولادی در میان تولیدکنندگان بزرگ فولاد و همچنین توزیع‌کنندگان آن در دنیا هستیم. قراضه فولادی نقش مهمی در افزایش عملکرد فولادسازان دارد زیرا با مصرف قراضه فولادی حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد مصرف انرژی کاهش پیدا می‌کند. علاوه‌براین با مصرف قراضه، میزان سرباره و ناخالصی کاهش می‌یابد که این امر، افزایش میزان تولید فولاد در یک کارخانه را به همراه خواهد داشت.

اغلب کشورهای پیشرفته و همچنین ترکیه استفاده از قراضه فولادی را برای تولید فولاد در دستور کار قرار داده‌اند؛ به طوری که ترکیه یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان قراضه فولادی در دنیا لقب گرفته است. علت استفاده بیش از حد این کشور از قراضه برای تولید فولاد، صرفه‌جویی ۷۵ درصدی در مصرف انرژی نسبت به سایر مواد اولیه است زیرا ترکیه فاقد منابع اولیه تولید فولاد یعنی سنگ‌آهن و همچنین انرژی است و از این رو قراضه فولادی مصرف می‌کند.

در کشور ما به دلیل اینکه فولادسازان بزرگ از کوره قوس الکتریکی بهره می‌برند، برای تولید فولاد از آهن اسفنجی استفاده می‌کنند زیرا گاز در کشور ما فراوان است و با استفاده از این مزیت، فولادسازان کوره‌های خود را بر اساس مصرف غالب آهن اسفنجی طراحی کرده‌اند. در مقابل آن، کوره‌های القایی اغلب از قراضه فولادی برای تولید محصول استفاده می‌کنند. بنابراین قراضه فولادی برای کوره القایی بسیار مهم است زیرا سرعت ذوب قراضه فولادی نسبت به آهن اسفنجی بیشتر است و صرفه اقتصادی بیشتری به همراه دارد.

قیمت قراضه فولادی در سال‌های اخیر در کشور ما بیش از پنج یا ۶ برابر شده است و اکنون بین ۱۰ هزار و ۵۰۰ تا ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم در بازار قیمت‌گذاری می‌شود. در حالی که قیمت شمش فولادی ۱۲ تا ۱۳ هزار تومان است. این موضوع باعث شده تولیدکنندگان فولاد به روش القایی با چالش تامین مواد اولیه مواجه شوند و برای جبران آن، از آهن اسفنجی استفاده کنند که این راه نیز معایب خود را به همراه دارد. ممکن است گران بودن قراضه فولادی به دلیل افزایش نرخ ارز و افزایش قیمت آن در بازارهای جهانی اتفاق افتاده باشد اما عدم دسترسی مناسب نیز یکی از بزرگ‌ترین معضلات بازار قراضه در کشور ما است. علت عدم دسترسی مناسب به قراضه فولادی بیشتر به کاهش منابع تامین آن باز می‌گردد زیرا تولید این ماده اولیه اغلب با فعالیت‌های اقتصادی مصرف‌کننده آهن‌آلات در ارتباط بوده و با توجه به رکود اقتصادی در کشور، منابع تامین آن کاهش یافته است. بیشترین حجم قراضه فولادی از پروژه‌های ساخت و ساز و فعالیت‌های صنعتی به دست می‌آید که در این زمینه‌ها سال‌ها است رکود وجود دارد. نتیجه رکود اقتصادی و کاهش ساخت و ساز، کاهش تولید قراضه، افزایش تقاضا نسبت به تولید و نهایتا افزایش شدید قیمت آن در بازار است. به این موضوع باید عدم واردات را نیز اضافه کرد زیرا افزایش نرخ ارز و تحریم‌ها مانع واردات قراضه شده و در نتیجه کمبود آن در کشور بیشتر احساس می‌شود.

علاوه بر موارد یاد شده، نظام قیمت‌گذاری قراضه نیز مشخص نیست و از هیچ قاعده و قانونی تبعیت نمی‌کند. مشخص نیست که هر نوع قراضه با چه ملاکی قیمت‌گذاری می‌شود و هر بنگاه ضایعاتی یک نرخ برای خود تعیین می‌کند. اغلب تامین‌کنندگان ضایعات فولادی، بنگاه‌های کوچک هستند و متاسفانه در این زمینه، بنگاه بزرگ یا یک اتحادیه یا انجمن صنفی که بتواند بازار آن را سامان دهد، وجود ندارد و اغلب بنگاه‌های ضایعاتی بدون هیچ‌گونه نظارتی، اقدام به تهیه و توزیع ضایعات و نرخ‌گذاری می‌کنند.

نبود بنگاه بزرگ تامین‌کننده قراضه فولادی باعث افزایش هزینه تولید ضایعات شده و بر رشد قیمت نهایی قراضه تاثیر داشته و صرفه اقتصادی خرید آن را کاهش داده است. کمبود قراضه فولادی حتی داد فولادسازان بزرگ را درآورده است و این تولیدکنندگان نیز با چالش تامین قراضه مواجه هستند. به این ترتیب، تولیدکنندگان بزرگ فولاد بیشتر ترجیح می‌دهند از آهن اسفنجی برای تولید محصول استفاده کنند زیرا خرید قراضه فولادی از چندین منبع با حجم کم و قیمت بالا برای آن‌ها صرفه اقتصادی چندانی ندارد و تنها باعث افزایش بهای تمام شده تولید می‌شود. این عدم نظارت و چندگانگی نظام توزیع و قیمت‌گذاری در نهایت به زیان مصرف‌کنندگان است و در درازمدت باعث می‌شود تولید فولاد با قراضه توسط تولیدکنندگان القایی نیز کاهش یابد.

با توجه به اینکه امروزه در دنیا بحث توجه به محیط زیست، حرکت به سمت تولید عاری از کربن و کاهش مصرف انرژی در تولید فولاد مطرح است، استفاده از قراضه فولادی اهمیت بسیاری می‌یابد. از این رو ضروری است که به این منبع مهم بیش از گذشته توجه شود و در صورت لزوم، خود مصرف‌کنندگان یک یا چند بنگاه بزرگ تامین‌کننده ضایعات برای استفاده در فولادسازی ایجاد کنند تا بازار آن سامان یابد و دسترسی به قراضه برای آن‌ها آسان‌ شود. در این صورت، شاهد کاهش تدریجی قیمت آن مطابق با اصول اقتصادی و بازار خواهیم بود و نظام چند نرخی بدون قاعده از این بازار خارج خواهد شد. وجود چندین بنگاه تامین‌کننده بزرگ قراضه فولادی باعث خواهد شد که این بنگاه‌ها برای فروش محصول با یکدیگر رقابت کنند و در نهایت شاهد کاهش قیمت قراضه در بازار باشیم.

یادداشت: کارشناس فلزات‌آنلاین