افزایش سریع نرخ پذیرش انرژی خورشیدی در پاکستان که با اندک حمایت سیاست‌گذاری‌های دولتی به این مرحله رسیده است، نقطه قوتی را ایجاد کرده که کشورهای نوظهور در بخش مذکور می‌توانند چنین توسعه سریعی را به عنوان ملاک توسعه صنعت داخلی انرژی‌های تجدیدپذیر خود قرار دهند.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به نقل از وب‌سایت مجمع جهانی اقتصاد، کاهش قیمت پنل‌های خورشیدی همراه با افزایش سرسام‌آور تعرفه‌های قیمت شبکه برق که طی سه سال ۱۵۵ درصد افزایش را به ثبت رسانده موجب شده پاکستان برای تامین برق مورد نیاز خود به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه انرژی خورشیدی روی آورد. طبق آخرین آمار ارائه شده، پاکستان در حال حاضر ششمین بازار بزرگ انرژی خورشیدی در جهان به شمار می‌رود.
نکته قابل‌توجه در خصوص جایگاه ششمی پاکستان در بخش انرژی خورشیدی در مقیاس جهانی اینکه چنین پیشرفت شگرفتی نه به خاطر وضع سیاست‌گذاری‌های دولتی که از قضا محدود نیز بوده بلکه به سبب برخی عوامل خارجی اتفاق افتاده است. در همین راستا، وضعیت مازاد تولید پنل‌های خورشیدی در چین باعث شده است هزینه‌های تولید آن کاهش پیدا کند و پاکستان به سبب همین مسئله و نیاز مبرم به تامین برق مورد نیاز خود، به سومین مقصد صادرات سیستم‌های خورشیدی از مبدا چین تبدیل شود.
بخش‌های صنعتی، کشاورزی و مسکونی بیشترین سهم را در پذیرش انرژی خورشیدی در پاکستان به خود اختصاص داده‌اند؛ به طوری که حجم واردات پنل‌های خورشیدی از چین به این کشور، به حدود ۱۳ گیگاوات در نیمه نخست سال ۲۰۲۴ رسید و این در حالی است که پیش‌بینی شده بود این رقم در پایان سال ۲۰۲۴ به حدود ۲۲ گیگاوات برسد.
واضح است هرچه تعداد مصرف‌کنندگان شبکه‌های برق کاهش پیدا کند، هزینه‌های ثابت برای مصرف‌کنندگانی که به شبکه برق متصل هستند، افزایش یافته و این مسئله بار پرداخت هزینه افزایش ظرفیت تولید را به شدت برای مصرف‌کنندگان افزایش می‌دهد و در نتیجه هزینه‌های مالی دولت روندی صعودی به خود می‌گیرد. برخلاف آمار رسمی ارائه شده از سوی سازمان برق پاکستان، نیروگاه‌های تجدیدپذیر در این کشور به سرعت در حال افزایش هستند.
آمارهای ارائه شده حاکی از ناتوانی تامین‌کنندگان انرژی دولتی و شبکه ملی پاکستان در ارائه عرضه انرژی پایدار بوده که به طور مداوم رشد اقتصادی کشور نامبرده را با مشکل مواجه کرده است. در همین زمینه، آژانس بین‌المللی انرژی گزارش داد اگرچه مصرف سرانه برق پاکستان بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۲ به میزان ۸۷ درصد افزایش یافته است اما بیش از ۴۰ میلیون نفر در این کشور همچنان به برق دسترسی نداشته و نیمی از جمعیت پاکستان هنوز فاقد امکانات ایمن برای پخت و پز هستند. همچنین، بسیاری دیگر از شهروندان پاکستانی در مناطق خارج از محدوده شبکه برق بوده و یا در مناطق محرومی زندگی می‌کنند که روزانه کمتر از چهار ساعت به برق دسترسی دارند.
با توجه به هزینه‌های گزاف و عملکرد نامطمئن شبکه برق، ۴۰ تا ۵۰ درصد صنایع پاکستان علی‌رغم اتصال به شبکه، به نیروگاه‌های انحصاری خود برای تامین برق متکی هستند. سیاست‌گذاری‌های ناهماهنگ دولت پاکستان در بخش انرژی همراه با ناکارآمدی در تولید برق در کنار قیمت‌گذاری و تعرفه‌های بسیار نامناسب در صنعت برق، موجب عمیق‌تر شدن بحران انرژی در این کشور شده است.
افزایش قیمت برق در ماه جولای ۲۰۲۴ که به گفته برخی افراد به عنوان یک مالیات جایگزین تلقی می‌شود، میزان مصرف شبکه برق پاکستان را به پایین‌‌ترین سطح خود در چهار سال اخیر رساند. حجم تقاضا برای مصرف برق در سال مالی ۲۰۲۴، بیش از ۱۰ درصد به دلیل وضع تعرفه‌های افزایش برق مشترکان کاهش را به ثبت رساند.
این موضوع تعداد زیادی از فعالان صنعتی، تجاری و خصوصی را به سمت استفاده از انرژی خورشیدی و راه‌اندازی نیروگاه‌های انحصاری سوق داده است. لازم به ذکر است که اگرچه افزایش استفاده از انرژی خورشیدی، مزایای فراوانی از جمله تامین انرژی مورد نیاز در مناطق با محدویت دسترسی به شبکه برق را به همراه دارد اما ممکن است موجب ایجاد شرایطی شود که در آن مدیریت گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر مشکلاتی را تجربه کند.
توسعه بخش انرژی خورشیدی در پاکستان، ابهاماتی را در خصوص دوام شبکه‌های فرسوده برق دولتی این کشور و تاثیر اقتصادی مثبت پذیرش انرژی‌های تجدیدپذیر در مقیاسی گسترده به وجود آورده است. طی ۱۰ سال گذشته، مهم‌ترین سوالی که در همین راستا مطرح شد، این بوده که آیا پاکستان توانایی تامین برق خود از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر را دارد؟
با توجه به افزایش سریخ نرخ پذیرش انرژی خورشیدی در پاکستان، سوالی که در حال حاضر می‌توان مطرح کرد، این است که آیا پاکستان و سایر کشورهای در حال توسعه می‌توانند بدون آسیب دیدن شبکه برق ملی، زمینه را برای گذار آسان به انرژی‌های تجدیدپذیر در صنعت برق خود فراهم کنند؟
در پاسخ می‌توان بیان کرد که با گسترش سریع تقاضا برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و نصب پنل‌های خورشیدی بر روی پشت بام ساختمان‌ها، شبکه ملی برق پاکستان در حال حاضر در وضعیت بسیار بدی از لحاظ افزایش بدهی‌ها قرار دارد.
بر همین اساس، نوسازی شبکه برق ملی پاکستان به منظور افزایش قابلیت اطمینان، گسترش دسترسی به برق در مناطق خارج از محدوده شبکه برق و کاهش قابل‌توجه تعرفه‌های قیمت، از جمله مواردی است که باید در نظر گرفته شود. این امر مستلزم به‌کارگیری ابزارهای پیشرفته نظارت و پیش‌بینی مصرف برق، مبتنی بر هوش مصنوعی، سرمایه‌گذاری در افزایش ظرفیت تولید برق از جمله ادغام سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی باتری با پنل‌های خورشیدی همراه با اقدامات پیشگیرانه توسط شرکت‌های توزیع‌کننده برق به منظور ایجاد تعادل در روند عرضه و تقاضای انرژی است. در نمودار یک، به میزان مصرف برق در پاکستان طی سال‌های ۲۳-۲۰۲۰ اشاره شده است.
نمودار یک. میزان مصرف برق در پاکستان طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳
همچنین، اصلاحات ساختاری در صنعت برق پاکستان از جمله خصوصی‌سازی شرکت‌های توزیع‌کننده برق به منظور تقویت رقابت در بازار، نیازمند وضع سیاست‌گذاری‌هایی از سوی دولت این کشور است. با این حال، بی‌ثباتی سیاسی حاکم بر پاکستان و هزینه‌های بالای مرتبط با نوسازی شبکه برق، شرایطی را به وجود آورده که احتمال اتخاد چنین سیاست‌هایی حداقل در شرایط فعلی از سوی مقامات دولتی بعید به نظر برسد.
در این بین، نمی‌توان از سیاست دوگانه چین در قبال سرمایه‌گذاری در صنعت برق پاکستان غافل شد. در همین رابطه، چین از یک سو سرمایه‌گذاری‌های بسیار زیادی به منظور راه‌اندازی نیروگاه‌های حرارتی پاکستان انجام داده و از سوی دیگر حجم صادرات پنل‌های خورشیدی این کشور به پاکستان، رشد قابل‌توجهی را به ثبت رسانده است.
تجربه پاکستان در پذیرش سریع انرژی خورشیدی، چشم‌انداز مهمی را در خصوص مدیریت گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه در راه‌اندازی نیروگاه‌های انحصاری در صنایع و نصب پنل‌های خورشیدی بر روی پشت‌بام ساختمان‌ها ارائه داده است. همچنین، سازمان‌های ناظر بر شبکه جهانی برق باید در رویکردهای ارائه شده خود برای مصرف‌کنندگان برق تجدیدنظر کنند. به علاوه، آن دسته از مصرف‌کنندگانی که تولیدکننده برق نیز هستند، بهتر است در کنار توسعه نیروگاه‌های خورشیدی، از فناوری‌های پیشرفته دیگری در بخش تجدیدپذیرها مانند سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی باتری به منظور کاهش هزینه‌های خود و جلوگیری از هدررفت انرژی استفاده کنند.
می‌توان بیان کرد که گذار از یک مدل توزیع برق تحت نظارت شرکت‌های دولتی به یک بازار رقابتی مبتنی بر افزایش حضور بخش خصوصی با هدف جلوگیری از منسوخ شدن شبکه ملی برق پاکستان، امری کاملا ضروری به نظر می‌رسد. فراهم کردن چنین شرایطی می‌تواند تعرفه‌های قیمت برق را در کوتاه‌مدت کاهش و حجم درآمد شرکت‌های توزیع‌کننده برق را افزایش دهد و موجب افزایش تقاضا برای انرژی در شبکه سراسری برق پاکستان شود.
علاوه‌براین، ارائه تسهیلات اعتباری به منظور افزایش سرعت پذیرش انرژی‌های خورشیدی در جوامع محروم یا خارج از محدوده دسترسی به شبکه برق پاکستان می‌تواند یکپارچگی بخش انرژی‌های تجدیدپذیر در این کشور را افزایش دهد. در حال حاضر، مصرف‌کنندگانی که به شبکه متصل هستند، هزینه‌های زیادی را به بخش‌هایی که خدمات کمتری ارائه کرده و حتی یارانه دولتی به آن‌ها تخصص یافته است، پرداخت می‌کنند.
بر همین اساس، تفکیک این بخش می‌تواند کاهش تعرفه‌های قیمت برق در پاکستان را به همراه داشته باشد. به علاوه، وضع سیاست‌گذاری‌هایی که کسب‌وکارها و تولیدکنندگان را به سمت استفاده از سیستم ذخیره انرژی باتری سوق دهد، می‌تواند چالش‌هایی مانند عدم تعادل زمانی بین پیک تقاضا و تولید انرژی خورشیدی را کاهش داده و کیفیت کلی دسترسی به انرژی برق تولیدی نیروگاه‌های خورشیدی در پاکستان را افزایش دهد.
انتهای پیام//
