تولید نسوز و مواد دیرگداز از ظهور تولید سفال و فلز در پهنه ایران باستان آغاز شده و به شکل امروزی آن در کشور با احداث کارخانه‌های نسوز وارد مرحله جدیدی شده است. صنعت دیرگداز در ایران همراه با ورود صنعت سیمان به کشور آغاز و برای اولین بار در سال۱۳۱۸، کارخانه نسوز امین آباد تهران با ظرفیت روزانه پنج هزار تن نسوز در انواع شاموتی و آلومینی آغاز به کار کرد. این صنعت با رشد مصرف نسوز در صنعت سیمان و نیروگاه‌های برق به سرعت گسترش یافت و نقطه عطف افزایش تولید و تحول تکنولوژی در آن از دهه ۵۰ با احداث کارخانجات مس و فولاد در کشور همراه شد که این روند کماکان تا به امروز با ورود به عرصه تولید فلزات رنگین، صنعت شیشه، سرامیک، نفت و گاز و پتروشیمی ادامه دارد.

مواد دیرگداز به عنوان گلوگاه حیاتی در چرخه تولید (به خصوص در صنایع مادر)  مطرح هستند؛ به طوری که تمام صنایعی که با دماهای بالا و فرایندهای پخت یا ذوب سر و کار دارند، مصرف‌کننده مواد دیرگداز به شمار می‌آیند. بنابراین مواد دیرگداز به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های اصلی سرامیک‌ها، دارای اهمیت فراوانی برای صنایع مادر هستند و با توجه به طرح‌های توسعه جدید در صنایع معدنی و فولادی، کشور نیازمند انواع نسوزها به ویژه نسوزهای با کیفیت بسیار زیاد خواهد بود.

با این شرایط، تولید فرآورده‌های نسوز به دلیل کاربرد گسترده و وابستگی شدید صنایع مختلف به آن‌ها،  به خصوص در صنایع زیر بنایی مانند صنایع فولاد، فلزات غیر آهنی، سیمان، آلومینیوم، شیشه، سرامیک، پالایشگاه‌ و پتروشیمی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ به طوری‌ که رشد و توسعه هر کدام از صنایع فوق، به نوعی با پیشرفت مواد دیرگداز در ارتباط است. این صنایع در منطقه در حال رشد بوده و نیاز به انواع دیرگدازها رو به افزایش است.

با توجه به ظرفیت معادن و کانی‌های موجود در کشور، تامین مواد اولیه کارخانجات نسوز، زمانی بسیار در دسترس خواهد بود که سرما یه‌گذاری‌های لازم جهت استخراج و عرضه مواد اولیه با کیفیت برای کارخانجات فراهم شود. متاسفانه در حال حاضر، یکی از مشکلات عمده صنعت نسوز، تامین مواد اولیه با کیفیت در داخل کشور است. یکی از گلوگاه‌های اصلی مرتبط با این معضل، گمرک و همچنین بروکراسی‌های اداری جهت واردات مواد اولیه مورد نیاز محسوب می‌شود. نکته حائز اهمیت دیگر این است که متاسفانه نبود ارتباط با شرکت‌های خارجی، باعث شده است تا تکنولوژی تولید بعضی از محصولات نسوز در کشور نسبت به کشورهای اروپایی، از سطح پایین‌تری برخوردار باشد و امکان ارتقای کیفیت نسوز و بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید برای تولیدکنندگان فراهم نباشد.

بنابراین می‌توان گفت به دلیل وابستگی صنایع سنگین همچون سیمان، مس، فولاد، شیشه، سرامیک، پالایشگاه و پتروشیمی به دیرگدازها، مادامی که این صنایع مشغول به تولید هستند، نیاز به انواع نسوزهای با کیفیت جزو اقلام حیاتی این صنایع محسوب می‌شود . با رشد و توسعه صنایع بزرگ و همچنین سیاست کاهش هزینه‌های تعمیراتی و مصرفی، همواره درخواست برای تامین نسوزهای با کیفیت بالا بوده است و ایران با توجه به ظرفیت‌های معدنی فراوان، امکان تولید و صادرات بهترین دیرگدازها را برای کشورهای منطقه و جهان در اختیار دارد.

کاوه طارمی