ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز در جهان بوده و دارای بزرگ‌ترین ذخایر گازی در دنیا است. همچنین بسیاری از شهرهای ایران شبکه گازرسانی وسیعی دارند و این توسعه همچنان ادامه دارد. انتقال گاز شهری و نیز انتقال گاز به منازل، نیازمند تولید لوله‌های خاصی است که تنها در کشور ما تعداد انگشت‌شماری از شرکت‌ها آن را تولید می‌کنند. برای تولید این نوع لوله‌ها باید تست‌ها و فرآیندهای تولیدی خاصی صورت گیرد تا محصول نهایی آماده عرضه به بازار شود. با این حال، تولید لوله‌های فولادی نیز همانند سایر بخش‌های تولیدی لوله و پروفیل فولادی، گرفتار کمبود مواد اولیه و شرایط سخت تامین آن شده است. به طوری که بسیاری از شرکت‌ها نتوانسته‌اند در شرایط دشوار تاب آورند و مجبور به تعدیل نیروهای انسانی خود و حتی تعطیلی کارخانه شده‌اند. برای بررسی وضعیت صنعت لوله فولادی، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با اکبر اعلایی، مدیرعامل شرکت نورد و لوله سپنتا مرند به گپ‌وگفت نشسته است. وی اعتقاد دارد که توجه به کیفیت محصولات تولیدی و خدمات پس از فروش، باعث برند شدن یک شرکت در بازار می‌شود و در عین حال، حفظ نیروهای متخصص، شرکت را از نظر تجربه غنی خواهد کرد. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه خواهید خواند:
وضعیت صنعت لوله و پروفیل را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متاسفانه صنعت لوله و پروفیل در چند ماه گذشته وضعیت مطلوبی نداشته است. هم‌اکنون تمامی شرکت‌های این حوزه با مشکل تامین مواد اولیه مواجه شده‌اند و این موضوع به بزرگ‌ترین چالش صنعت لوله و پروفیل کشور تبدیل شده است. در صورتی که تولیدکنندگان نتوانند مواد اولیه خود را به موقع تامین کنند، چاره‌ای جز کاهش تولید، تعدیل نیرو و احتمالا تعطیلی وجود نخواهند داشت. چراکه طبیعی است وقتی مواد اولیه موجود نباشد، تولید نیز انجام نخواهد شد و شرکت‌ها رو به تعطیلی می‌روند.
مواد اولیه خود را چگونه تامین می‌کنید؟
ورق گرم عمده ماده اولیه تولید لوله و پروفیل محسوب می‌شود که عرضه آن در بورس کالا صورت می‌گیرد. در حال حاضر، امکان تامین ورق گرم از بازار آزاد برای شرکت نورد و لوله سپنتا مرند وجود ندارد. به همین دلیل باید مواد اولیه خود را از بورس کالا تامین کنیم. با این حال، اخیرا با توجه به تغییر شرایط سهمیه‌بندی، عرضه ورق در بورس کالا بسیار محدود شده و به شرکت‌ها ورق فولادی به اندازه سهمیه‌های پیشین نیز تعلق نمی‌گیرد. به طوری که اگر شرکت‌ها در گذشته به اندازه ۲۰ تا ۳۰ درصد از ظرفیت تولید، ورق فولادی دریافت می‌کردند، اکنون سهمیه اعلامی و ورق دریافتی حدودا نصف شده است.
تا چند سال گذشته، به طور مستقیم از شرکت فولاد مبارکه ورق فولادی مورد نیاز خود را تامین می‌کردیم و در صورتی که نیاز به ورق فولادی بیشتری داشتیم، این نیاز از طریق بازار آزاد تامین می‌شد. از زمانی که تمام عرضه‌ها از طریق بورس کالا انجام می‌شود، تامین تمام نیازهای شرکت ما تنها از این راه صورت می‌گیرد. ضمن اینکه ورق گرم در بازار آزاد موجود نیست.
ظرفیت تولید شرکت نورد و لوله سپنتا مرند به چه میزان است و با چند درصد از ظرفیت مشغول به فعالیت هستید؟
ظرفیت اسمی شرکت ما حدود ۱۵۰ هزار تن در سال بوده اما در حال حاضر کمتر از ۳۰ درصد از این ظرفیت فعال است. سهمیه تخصیص یافته به شرکت ما در بورس کالا حدودا سه هزار تن در ماه است. با این حال، در ماه‌های اخیر نتوانستیم این میزان را از بورس کالا تامین کنیم و عرضه محدود شده است. به این ترتیب در هر نوبت عرضه، می‌توانیم حدودا ۳۰۰ تن ورق فولادی خریداری کنیم. به طور مثال در ماه قبل توانستیم در هر نوبت عرضه، تنها ۳۳۰ تن ورق گرم از بورس کالا خریداری کنیم. بنابراین خرید ما به کمتر از یک هزار تن در ماه رسیده و با ظرفیت اسمی فاصله زیادی داریم.
چه محصولاتی از لوله و پروفیل را تولید می‌کنید؟ فرآیند تولید محصول در شرکت نورد و لوله سپنتا مرند چگونه است؟
شرکت لوله و نورد سپنتا مرند، تنها لوله فولادی را تولید می‌کند. این شرکت یکی از برندهای مطرح در زمینه تولید لوله‌های گازی در کشور است. علاوه‌براین، لوله گالوانیزه نیز در شرکت ما تولید می‌شود.
هنگامی که ورق گرم به عنوان ماده اولیه به کارخانه وارد می‌شود، بسته به سایز لوله برش می‌خورد. سایز لوله‌ها در شرکت ما از یک‌دوم اینچ تا ۶ اینچ در تغییر است البته تولید لوله گازی با استاندارهای گوناگون انجام می‌شود. در وهله اول، لوله‌های گازی با استاندارد ۳۳۶۰ تولید می‌شوند که در ساختمان کاربرد دارد. لوله دیگر دارای استاندارد ۳۵۷۴ است که این لوله نیز در ساختمان به کار می‌رود. لوله تولیدی دیگر نیز استاندارد IGS است که این لوله در شبکه شهری به کار می‌رود. لوله با استاندارد IGS مختص شرکت گاز است. این لوله از طریق مناقصه‌ای که شرکت گاز میان واحدهای تولیدکننده برگزار می‌کند، به این شرکت واگذار می‌شود.
عرض ورق به کار رفته متناسب با قطر لوله تغییر می‌کند. پس از ورود ورق به کارخانه، عملیات برش انجام و ورق میان خطوط لوله تقسیم می‌شود. سپس ورق از قالب رد شده و از فرمینگ، سایزینگ و خنک‌کن و برش گذر می‌کند. به این ترتیب، لوله‌هایی به طول ۶ متر تولید می‌شود. لوله تولید شده صنعتی است و مرحله تست روی آن صورت نگرفته است. ضمن اینکه دو سر لوله کونیک و سپس تست هیدرواستاتیک می‌شوند. البته تست‌های فلت و دیگر تست‌ها به صورت تصادفی روی لوله‌ها صورت می‌گیرد. در صورتی که تولید لوله ۳۳۶۰ انجام شود، باید تست هیدرواستاتیک روی آن صورت گیرد. در همین حال لوله‌های دارای استاندارد ۳۵۷۰ باید تحت تست «ادی کارنت» نیز قرار گیرند. البته لازمه تولید لوله IGS انجام عملیات آنیل شدن لوله‌ها است. پس از اتمام مراحل تولید لوله‌ها و انجام تست‌های گوناگون، نشان شرکت بر آن درج و لوله برای بسته‌بندی آماده می‌شود.
محصول دیگر شرکت نورد و لوله سپنتا مرند، لوله‌های گالوانیزه است. تولید این محصول در شرکت ما به صورت گالوانیزه گرم است؛ ابتدا لوله تولید می‌شود و سپس عملیات گالوانیزه روی آن به صورت غوطه‌وری صورت می‌گیرد. البته لوله برای انجام عملیات، ابتدا اسیدشویی شده و در کوره قرار می‌گیرد؛ سپس با وارد شدن به بخش گالوانیزه، تمام لوله گالوانیزه می‌شود.
لوله‌های گازی با لوله‌های معمولی چه تفاوت‌هایی دارند؟
لوله‌های گازی معمولا تحت تست‌های گوناگون قرار می‌گیرند. در حالی که بر لوله‌های معمولی این تست‌ها انجام نمی‌شود. به طور معمول لوله‌های صنعتی آزمایش نمی‌شوند. لوله‌های گازی مراحل تست گوناگونی دارند. ضمن اینکه ضخامت لوله‌های گازی با لوله‌های صنعتی متفاوت است. لوله‌های استاندارد ۳۵۷۴ از ورق API تولید می‌شوند که با ورق‌های معمولی یعنی ST37 تفاوت دارند. علاوه‌براین، لوله IGS نیز از ورق API تولید می‌شود.
مصرف‌کنندگان لوله‌های گازی و گالوانیزه چه صنایعی هستند؟
عمده لوله‌های گازی در بخش ساختمان به کار می‌روند. بخشی از لوله‌های گازی نیز در خطوط لوله‌کشی شهری استفاده می‌شوند. لوله‌های گالوانیزه نیز عمدتا در لوله‌کشی‌های آب کاربرد دارند. این نوع لوله‌ها به دلیل خاصیت ضد زنگ، در بخش‌هایی به کار می‌روند که احتمال خوردگی و هوازدگی لوله بالا است و در عین حال لوله‌های معمولی که سریع زنگ می‌زنند، قابل استفاده نیستند. به طور مثال در بخش اطفای حریق منازل و برخی از لوله‌کشی‌ها از لوله گالوانیزه استفاده می‌شود. با این حال مهمترین مصرف لوله گالوانیزه در گلخانه‌ها و سازه‌های گلخانه‌ای است.
وضعیت بازار لوله فولادی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در هنگام شیوع کرونا، بسیاری از کارخانه‌ها دچار مشکل فروش شده‌اند. با این حال، فروش با همه سختی‌های موجود انجام می‌شود. تمام محصولات شرکت نورد و لوله سپنتا مرند در بازار داخلی به فروش می‌رود و صادرات به صورت مستقیم نداریم.
شرکت نورد و لوله سپنتا مرند چه استراتژی‌هایی را اتخاذ کرده است که توانست به یکی از برندهای مطرح کشور در زمینه تولید لوله‌های گازی و گالوانیزه کشور تبدیل شود؟
مهمترین استراتژی شرکت نورد و لوله سپنتا مرند، حفظ کیفیت محصول در هر شرایطی است. در مجموعه همواره بر کیفیت محصول تاکید کرده‌ایم و همه کارکنان مربوط نیز روی این موضوع حساسیت ویژه‌ای دارند. به طوری که تلاش می‌کنیم کیفیت تولیدات خود را روز به روز بهبود ببخشیم و آن را ارتقا دهیم. در این رابطه برای دریافت بازخوردهای کیفیت، میان مشتریان از شهرهای مختلف نظرسنجی کرده‌ایم و خوشبختانه در این نظرسنجی‌ها رضایتمندی مشتریان کاملا ملموس است. به این ترتیب کیفیت محصولات تولیدی شرکت ما همواره روند افزایشی را طی کرده است.
فاکتور مهم دیگر در ارتقای برندسازی مجموعه تولید، انجام تعهدات در مقابل مشتریان است. ضمن اینکه خدمات پس از فروش مناسب نیز باعث شده که برند سپنتا در میان مشتریان برجسته شود. به طور مثال، در صورتی که محصول تحویل شده به مشتری ایراد داشته باشد، تلاش کرده‌ایم در حداقل زمان ممکن با اعزام کارشناس به محل مشتری، از بخش نصب لوله بازدید به عمل آید و اگر قصوری متوجه محصول تحویلی از کارخانه است، بلافاصله نسبت به رفع آن اقدام خواهیم کرد.
نکته مهم دیگر این است که طی سال‌ها فعالیت و تولید، هیچ‌گاه اقدام به تعدیل نیرو حتی در بدترین شرایط تولیدی نکرده‌ایم. چراکه نیروهای انسانی که سال‌ها در خط تولید مشغول به کار هستند، علاوه بر اینکه وقت و عمر خود را صرف تولید می‌کنند، به دلیل کسب تجربه می‌توانند محصول با کیفیت‌تری نسبت به نیروی کار کم‌تجربه تولید کنند. اگر تعدیل نیرو به هر دلیلی انجام شود، ضمن ضربه خوردن به فرد، بخش تولید نیز ممکن است متحمل زیان شود. زیرا قطعا زمانی نسبتا طولانی صرف خواهد شد تا نیروی جدید، با تجربه فرد تعدیل شده به مجموعه اضافه شود یا تجربه آن را کسب کند. نیروی انسانی به نوعی سرمایه هر شرکت محسوب می‌شود و حفظ آن در واحدهای تولیدی تحت هر شرایط اقتصادی یک هنر است.
مهمترین چالش‌های صنعت لوله و پروفیل را چه مواردی می‌دانید؟
تولید به صورت کلی در کشور با چالش همراه است؛ به ویژه آنکه واحد صنعتی در شهرستان احداث شود. هرچه از محیط‌های صنعتی برای احداث کارخانه دورتر شویم، چالش‌های تولید به ویژه از سوی ادارات و سازمان‌های مرتبط با این بخش بیشتر می‌شود. علاوه‌براین، قوانین دست و پاگیر و دستورالعمل‌هایی که به صورت لحظه‌ای تغییر می‌کنند، عمده مشکلی است که همه صنایع با آن درگیر هستند. به طور مثال، ممکن است یک واحد تولیدی برنامه درازمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت برای تولید، توسعه و فروش داشته باشد اما صدور این دستورالعمل‌ها باعث می‌شود تولیدکنندگان حتی نتوانند به صورت روزانه برنامه‌‌های منظمی را اجرا کنند. تغییر قوانین باعث می‌شود تا تولیدکنندگان حتی نتوانند بر مسائل ساده بخش تولیدی خود تمرکز داشته باشند. به طور مثال، در سال‌های قبل خریداران ورق فولادی از بورس کالا، این ماده اولیه را به صورت اعتباری دو ماهه و سه ماهه تامین می‌کردند. پس از طی مدت معامله، ورق به واحد تولیدی اختصاص می‌یافت و دریافت‌کننده ورق، هزینه آن را با سود نسبتا کم پس از ۶۰ یا ۹۰ روز پرداخت می‌کرد. اما به یک‌باره و بدون اعلام قبلی، با تصمیم وزارت صنعت، معدن و تجارت، همه معاملات ورق فولادی در بورس کالا به صورت نقدی درآمد. این یعنی زمان انجام معامله در بورس باید همه هزینه معامله ورق به صورت نقدی پرداخت شود تا ورق طی دو تا سه ماه آینده به خریدار تحویل داده شود. قطعا هیچ یک از واحدهای تولیدی در شرایط کنونی قادر به تامین حجم بسیار زیادی از نقدینگی برای خرید ورق از بورس کالا نخواهند بود. اگر واحد تولیدی قصد اخذ وام برای خرید ورق را داشته باشد، هیچ واحد تولیدی نمی‌تواند سودی بالاتر از وام بانکی داشته باشد. ضمن اینکه اخذ وام بانکی برای خرید ورق با حجم نقدینگی بسیار بالا در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست.
تولیدکنندگان در شرایط کنونی به چه حمایت‌هایی از طرف دولت و مسئولان امر نیازمند هستند تا تولید و اشتغال واحدهای تولیدی پایدار باشد؟
انتظار تولیدکنندگان این است که قوانین و مقررات حداقل برای مدت زمانی مشخص ثابت باقی بماند تا آن‌ها بتوانند متناسب با آن برای تولید و توسعه واحد خود برنامه‌ریزی داشته باشند. حل مشکل تامین مواد اولیه واحدهای تولیدی به ویژه حوزه لوله با توجه به اهمیت آن در صنعت، در اولویت مسئولان قرار گیرد. ضمن اینکه تثبیت وضعیت اقتصادی نیز به کاهش مشکلات تولیدکنندگان کمک خواهد کرد. تولیدکنندگان انتظار زیادی به ویژه در مورد تسهیلات بانکی و مالی ندارند و با تثبیت قوانین و مقررات قادر خواهند بود بدون کمک خاصی از دولت، به فعالیت خود ادامه دهند.
