با توجه به توسعه و پیشرفت روزافزون صنعت فولاد در کشور و همچنین برنامه‌ریزی برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴، صنعت نسوز به عنوان یکی از صنایع مهم و تاثیرگذار در تولید فولاد نیز با رشد و پیشرفت قابل قبولی طی سالیان اخیر همراه بوده است. علاوه‌ بر فولاد، نسوزها از اهمیت بالایی در سایر صنایع همچون سیمان، شیشه‌ و نفت و گاز و پتروشیمی برخوردارند. به منظور تولید هر تن فولاد، به طور متوسط به ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم نسوز نیاز است و  میزان تولید انواع نسوز در کشور، حدود ۶۰۰ هزار تن در سال برآورد شده که از این مقدار، ۴۵۰ هزار تن در صنعت فولاد (حدود ۷۵ درصد) و ۱۵۰ هزار تن در سایر صنایع (حدود ۲۵ درصد) مصرف می‌شود.

فعالان صنعت نسوز در ایران، حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد مواد اولیه مورد نیاز خود مانند شامورت‌ها را از بازار داخلی و باقی‌مانده آن همچون آلومینا، منیزیت، سیمان‌های نسوز و… را از بازارهای خارجی تامین می‌کنند. کشور چین، در صدر صادرکنندگان مواد اولیه صنعت نسوز به کشور قرار دارد و برخی از کشورهای آفریقایی و استرالیا، از دیگر صادرکنندگان مواد اولیه مورد نیاز این صنعت به کشور هستند. دانش و تکنولوژی تولید انواع نسوزها، با پیشرفت چشمگیری طی سالیان اخیر همراه بوده است و می‌توان گفت حدود ۷۰ درصد قطعات و ماشین‌آلات مورد استفاده در این صنعت توسط متخصصان و شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی بومی‌سازی شده‌ است. با توجه به حمایت دولت و سازمان‌های ذی‌ربط از شرکت‌های دانش‌بنیان و تاکید بر مقوله بومی‌سازی، به نظر می‌رسد در آینده‌ نزدیک شاهد تحقق ۱۰۰ درصدی بومی‌سازی ماشین‌آلات و قطعات مورد نیاز در این صنعت خواهیم بود.

با این وجود و علی‌رغم اهمیت بالای صنعت نسوز در تولید فولاد، فعالان این صنعت با یک سری موانع و چالش‌هایی مواجهند که ادامه مسیر روبه‌رشد آن‌ها را سخت و دشوار کرده است. تامین مواد اولیه از بازارهای وارداتی، یکی از مهم‌ترین معضلات تولیدکنندگان نسوز در سطح کشور به شمار می‌آید و عملکرد آن‌ها را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. فعالان این صنعت از زمان ثبت سفارش واردات مواد اولیه تا تخصیص ارز مورد نیاز و اخذ مجوز و تاییدیه‌های لازم، همواره با سنگ‌اندازی‌هایی از جانب سازمان‌های ذی‌ربط مواجه می‌شوند که فرایند تامین مواد اولیه و در ادامه، تولید را مختل می‌کند. عدم ثبات قوانین در حوزه‌های مختلف به ویژه واردات و صادرات (تجارت خارجی)، معضل دیگری است که نه تنها فعالان این صنعت بلکه اغلب صنایع با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. برای مثال، حقوق و عوارض گمرگی واردات مواد اولیه مورد نیاز صنعت نسوز تا هفته‌های ابتدایی سال جاری یک درصد بود اما به یک‌باره به ۳ درصد افزایش پیدا کرده است. بدون شک این مسئله نه تنها منجر به عدم سودآوری بلکه زیان‌دهی برای تولیدکنندگان نسوز نیز خواهد شد زیرا فعالان این بخش در راستای فروش محصولات خود، نسبت به عقد قراردادهای بلندمدت با شرکت‌های بزرگ فولادی اقدام کرده و افزایش به یک‌باره عوارض وارداتی مواد اولیه، تولید و تحویل سفارشات را با مشکل مواجه خواهد کرد.

در حال حاضر انواع نسوزها به میزان کافی در داخل کشور تولید می‌شود و در اختیار صنایع فولاد، سیمان، شیشه و نفت و گاز و پتروشیمی قرار می‌گیرد. بر همین اساس بسیاری از تولیدکنندگان نسوز به دنبال عرضه محصولات خود در بازارهای صادراتی هستند که در این بخش نیز با معضلی به نام رفع تعهد ارزی مواجه می‌شوند. نوسانات نرخ ارز و اختلاف قیمت در بازارهای مختلف اعم از آزاد، متشکل، سنا و…، بر مشکلات صادرکنندگان نسوز افزوده و به همین علت صادرات این محصول طی ماه‎‌های اخیر کاهش یافته است. قطعی برق و گاز در روزهای مختلف سال، به یک چالش همگانی در بخش صنعت و معدن کشور تبدیل شده و فعالان این صنعت نیز از چالش تامین انرژی مستثنی نیستند. این معضل باعث شده است که متاسفانه سرمایه‌گذاری در صنعت نسوز طی سالیان اخیر کاهش پیدا کند زیرا تولید در صنایع بالادستی همچون فولاد در زمان‌های قطعی برق و گاز کاهش یافته و ریسک سرمایه‌گذاری در صنعت نسوز به دنبال کاهش مصرف آن در تولید فولاد افزایش می‌یابد.

در پایان می‌توان گفت که آینده صنعت نسوز روشن خواهد بود؛ به شرط آنکه چالش‌های فوق با تدابیر دولت و مسئولان مربوطه رفع شود و هماهنگی میان سازمان‌های دولتی و همچنین همکاری با فعالان بخش خصوص بیش از پیش افزایش یابد. آینده صنعت نسوز، به رشد و توسعه صنایعی همچون فولاد و سیمان گره خورده است و بدون شک رفع موانع و محدودیت‌های موجود در این صنایع به ویژه تامین انرژی پایدار، می‌تواند به توسعه و پیشرفت صنعت نسوز در کشور منجر شود.

یادداشت: سیامک مسکوکیان – مدیرعامل شرکت ذوب یار صنعت

انتهای پیام//