توضیحاتی در خصوص فعالیت شرکت صنایع مفتولی زنجان و سبد محصولات این شرکت ارائه بفرمایید.

شرکت صنایع مفتولی زنجان که در حال حاضر از ظرفیت تولید ۴۵ هزار تن انواع مفتول‌ فولادی بهره می‌برد، بزرگ‌ترین واحد صنعتی به لحاظ ظرفیت تولید، تعداد پرسنل و وسعت در میان ۶ شرکت فعال هلدینگ خود به شمار می‌آید.  این شرکت با توجه به قدمت حدود چهل ساله‌ و اهمیت دادن به حوزه تحقیق و توسعه، هم‌اکنون متنوع‌ترین سبد محصولات را در حوزه تولید سیم و مفتول فولادی در سطح کشور در اختیار دارد. سبد محصولات شرکت صنایع مفتولی زنجان، طیف وسیعی از محصولات از جمله انواع سیم‌ها و مفتول‌های بدون پوشش و گالوانیزه، کابل‌های جوشکاری و مغزی کابل‌های فولادی (به صورت بافته‌ شده) را شامل می‌شود. الیاف بتن، محصول دیگر شرکت صنایع مفتولی زنجان است که در حوزه ساختمان کاربرد دارد. این محصول جایگزین مش‌های فولادی در کف‌سازی و سگمنت‌های بتنی مورد استفاده در تونل‌سازی است. گفتنی است این شرکت اخیرا اقدام به تولید محصول جدیدی به نام مش‌متال یا گالفان کرده است. این محصول از پوشش گالوانیزه آلیاژی با ۶ درصد آلومینیوم، سریم و لانتانیم برخوردار است و مقاومت به خوردگی آن نسبت به مفتول‌های گالوانیزه معمولی، حدود سه تا پنج برابر بیشتر است. مفتول‌هایی که در هادی‌ها استفاده می‌شود، عموما قادر به تحمل دمای متعارف ۱۲۰ تا ۱۵۰ درجه هستند اما گالوانیزه مش‌متال، قابلیت تحمل دمای ۲۰۰ درجه بدون ایجاد خوردگی و آسیب به پوشش هادی را دارد. گفتنی است در حال حاضر، بیش از ۶۰ درصد از محصولات تولید شده توسط شرکت صنایع مفتولی زنجان، در تولید سیم و کابل هوایی به عنوان مغزی هادی‌‎های هوایی (ACSR) و یا کابل‌های زمینی که اصطلاحا به آرمورینگ معروف‌ هستند، مصرف می‌شود.

فعالیت سایر شرکت‌های هلدینگ در چه زمینه‌ای است؟

شرکت تولیدی و صنعتی الکترود یزد، قدیمی‌ترین شرکت زیرمجموعه هلدینگ محسوب می‌شود که فعالیت خود را در سال ۱۳۵۴ در استان یزد آغاز کرد. در این شرکت کلیه الکترودهای جوشکاری شامل گروه الکترودهای روتایل، قلیایی، مخصوص، چدن، استیل و انواع و اقسام الکترودهای روکش‌دار پرکاربرد در جوشکاری دستی تولید می‌شوند. شرکت بید وایر ایران نیز که تولیدکننده مفتول طوقه لاستیک مورد نیاز صنعت لاستیک‌سازی و مفتول فنری مورد استفاده در صنایعی نظیر لوازم خانگی، خودرو و… است، از دیگر زیرمجموعه‌های شرکت صنایع مفتول زنجان به شمار می‌آید.

شرکت پودر جوش ایران، دیگر زیرمجموعه این هلدینگ است که محصولات اصلی آن شامل پودر جوش، فلاکس جوشکاری، مفتول، پودر زیرپودری و توپودری هستند. چهارمین عضو این هلدینگ، شرکت صنعتی بهسازان سیمین است که در مجاورت شرکت پودر جوش ایران قرار دارد و ساخت ماشین‎‌آلات و تجهیزات کلیه واحدهای زیرمجموعه هلدینگ در این شرکت انجام می‌شود. با توجه به وجود مشکلات در تامین ماشین‌آلات، قطعات یدکی، تعمیر و نگهداری، این مجموعه در سال ۱۳۷۵ تاسیس شد و در حال حاضر شرکت صنعتی بهسازان سیمین نه تنها نیاز کل مجموعه را برطرف می‌کند بلکه منبع قابل اعتمادی برای سایر رقبای شرکت صنایع مفتولی زنجان به حساب می‌آید. دیگر شرکت این هلدینگ، شرکت صنایع پیش‌تنیده خوانسار است که محصولات پیش‌تنیده تولید می‌کند. محصولات پیش‌تنیده در ساختمان‌های پیش‌تنیده‌ای که نیاز است، عرشه بتنی فراخ‌تر و فاصله بتنی بیشتر باشد، کاربرد دارد.

به طور کلی ساخت سیم و مفتول فولادی با چه پیچیدگی‌ها و حساسیت‌هایی مواجه است؟

تکنولوژی ساخت سیم و مفتول‌های فولادی با انواع مسی و آلومینیومی تفاوت‌های زیادی دارد. فرایند مهندسی تولید، بسته به ویژگی‌های مفتول‌ها و محصول نهایی برای مثال تیپ بافت، مدل بافت، چپگرد یا راستگرد بودن، گام بافت و استحکام مغزی کابل، قطر و نوع تار متفاوت است. باید توجه داشت برای تولید مفتول‌های فولادی، نوع سیم، پوشش، استحکام تک‌رشته و خواص مکانیکی، متالورژیکی، داکتیلیته (شکل‌پذیری) در طول یک سیم و همچنین پیچ‌خوردگی (تورشن) و رپینگ، بسیار اهمیت دارد. علاوه‌براین، انتخاب مواد اولیه و عملیات حرارتی برای تولید انواع سیم و مفتول نیز از حساسیت بالایی در کیفیت محصول نهایی برخوردار است. پرمصرف‌ترین مفتول‌های فولادی مورد استفاده در کشور مفتول‌های با قطر یک تا پنج میلی‌متر هستند اما قطر برخی مفتول‌ها، ۶ تا هشت میلی‌متر و در برخی موارد تا ۱۰ میلی‌متر نیز می‌رسد. باید توجه داشت این مفتول‌ها به واسطه قطر بالا، ضریب وزنی قابل توجهی نیز دارند. از سوی دیگر، تولید مفتول با قطر کمتر در متراژ بالا فرایند دشوارتری است و به تکنولوژی‌های پیشرفته‌تری نیاز دارد.

در مجموع، مفتول‌های فولادی را می‌توان از نظر قطر، نوع پوشش، گرید شیمیایی و استحکام طبقه‌بندی کرد. قطر محصولات شرکت صنایع مفتولی زنجان در محدوده ۰٫۳ میلی‌متر تا پنج میلی‌متر قرار می‌گیرد و از نظر پوشش این محصولات به مفتول بدون پوشش، پوشش مسوار، گالوانیزه، گالفان و برنج تقسیم‌بندی می‌شوند. البته گفتنی است که در آینده‌ای نه چندان دور، مفتول فولادی با پوشش گالوانیزه رنگی نیز به سبد محصولات این شرکت اضافه می‌شود. گرید شیمیایی محصولات شرکت صنایع مفتولی زنجان مفتول‌های فولادی کم‌کربن، کربن متوسط و کربن بالا است و از نظر استحکام نیز محصولات این شرکت در محدوده ۴۰۰ مگاپاسکال تا دو هزار و ۴۰۰ مگاپاسکال قرار می‌گیرند. مفتول با بیشترین استحکام (دو هزار و ۴۰۰ مگا پاسکال) مفتول اولتراهای‌ تنسال نامیده می‌شود. مجموع آمار تولید سالانه شرکت صنایع مفتولی زنجان به حدود ۳۶ هزار تن می‌رسد و میانگین قطر محصولات تولیدی این شرکت نیز ۱٫۲ میلی‌متر است. گفتنی است شرکت صنایع مفتولی زنجان برای تولید محصولاتی با قطر بیش از پنج میلی‌متر از شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ استفاده می‌کند. به عنوان مثال، تولید مفتول‌های با قطر هشت میلی‌متر در شرکت صنایع پیش‌تنیده خوانسار انجام می‌شود زیرا در این شرکت محدوده قطر مفتول‌های تولیدشده از پنج تا هشت میلی‌متر متغیر است.

مقایسه شما از تکنولوژی تولید مفتول فولادی در داخل کشور نسبت به کشورهای پیشرو در این زمینه چیست و توسعه آن تا چه اندازه تحقق یافته است؟

تولید مفتول‌های فولادی صنعتی در دهه ۹۰ در داخل کشور، با رشد چشمگیری از لحاظ تکنولوژیکی، کیفی و کمی همراه بوده است. علی‌رغم اعمال تحریم‌ها و برخی محدودیت‌های موجود، شرکت‌هایی که اقدام به تولید این محصولات در مدت زمان مذکور کرده‌اند، خوشبختانه توانسته‌اند با به کارگیری از دانش و تخصص جوانان و مهندسان داخلی ضمن طراحی خطوط تولیدی که پیش‌تر در داخل کشور برای یک سری محصولات خاص وجود نداشت، نیاز بازار داخل را به انواع مفتول‌های فولادی مانند پایه کربن با گرید ۸۲ مرتفع سازند و تولید خود را با حداقل استانداردهای جهانی مورد نیاز تطبیق دهند. اگرچه ممکن است هنوز تولیدکنندگان داخلی با شرکت‌های پیشرو در این زمینه به دلیل پایه و سطح تکنولوژی مورد استفاده اختلاف داشته باشند اما به نظر می‌رسد این توانمندی در شرکت‌های تولیدکننده مفتول فولادی به اندازه‌ای شکل گرفته است که بتوانیم امیدوار به کاهش سطح اختلاف تکنولوژیکی به وجود آمده در آینده نزدیک باشیم. طی ماه‌های اخیر، رشد و پیشرفت قابل توجهی در تولید مفتول‌های فولادی شکل گرفته است و به زودی گام‌های نهایی در راستای توسعه تکنولوژی تولید در داخل کشور برداشته خواهد شد و ایران جزو کشورهای پیشرو در تولید مفتول‌های فولادی صنعتی پرکربن و کم‌کربن قرار خواهد گرفت. لازم به ذکر است که اخبار خوبی از سرمایه‌گذاری برای تولید مفتول‌های فولادی زنگ‌نزن در داخل به گوش می‌رسد و به یاری خدا کشور از تامین این محصول بهره‌مند خواهد شد.

در حال حاضر سهم و جایگاه شرکت صنایع مفتولی زنجان را در بازار سیم و مفتول کشور چطور ارزیابی می‌کنید؟

زمانی‌ که صحبت از بازار مفتول‌های فولادی در کشور می‌شود، فولادهای زنگ‌نزن به دلیل تولید نشدن وایرراد آن در نظر گرفته‌ نمی‌شوند و منظور از بازار مفتول فولادی، فقط مفتول‌های فولاد کربنی است. بخشی از مفتول‌های فولادی مورد نیاز در کشور که در زمره محصولات خاص قرار می‌گیرند، به صورت کاملا کنترل‌ شده از طریق واردات تامین می‌شوند. بر اساس برآوردها، به نظر می‌رسد مصرف سالانه مفتول‌های فولادی در کشور با قطر سه میلی‌متر تا پنج میلی‌متر، حدود یک میلیون تن و در خوش‌بینانه‌ترین حالت یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن است که شرکت صنایع مفتولی زنجان و سایر زیرمجموعه‌های هلدینگ حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار تن از نیاز کشور را تامین می‌کنند. هم‌اکنون این شرکت در بازارهای صادراتی نیز حضوری پررنگ و موثر دارد و بخشی از محصولات این شرکت به کشورهای همسایه نظیر عراق، ترکیه، امارات و قطر و کشورهای تاجیکستان، ازبکستان، ایتالیا و اسپانیا صادر می‌شود. در سال‌های اخیر، صادرات شرکت صنایع مفتولی زنجان به کشور عراق به دلیل دامپینگ روسیه و چین در بازار فولاد به شدت کاهش یافته است. همچنین شرایط ناپایدار سیاسی و جنگ‌های داخلی افغانستان نیز عاملی برای کاهش صادرات محصولات به این کشور بوده است.

آیا سرمایه‌گذاری‌های لازم جهت توسعه تولید مفتول‌های فولادی در داخل کشور طی سالیان اخیر صورت پذیرفته است؟

بر اساس مجوزهای صادرشده از جانب وزارت صنعت، معدن و تجارت برای شرکت‌های تولیدکننده مفتول فولادی، رشد سرمایه‌گذاری به نسبت میزان نیاز کشور به این محصولات، بیش از نیاز داخل برآورد شده است. بدون شک می‌توان گفت چشم‌اندازهایی در زمینه صادرات در نظر گرفته شده است که این مهم به وقوع پیوسته و بر همین اساس امیدوار هستیم با رفع موانعی که در صادرات وجود دارد، شاهد رشد بیشتر آن باشیم. البته سیاست‌گذاری لازم در این حوزه باید در راستای مقابله با خام‌فروشی باشد؛ چراکه گاهی اوقات شاهد این هستیم که به دلیل یارانه‌های در نظر گرفته شده برای صنایع بالادستی فولاد، سود اجرای این مهم عمدتا به جیب شرکت‌های خارجی که مفتول فولادی را به قیمت ارزان‌تر از بازارهای خارجی از تولیدکنندگان داخلی تامین می‌کنند، واریز می‌شود. بنابراین اگر قیمت‌گذاری در زنجیره فولاد از صنایع بالادستی تا میلگرد به درستی صورت پذیرد و از سوی دیگر مقرون به صرفه بودن و بهره‌وری کافی در این صنایع به درستی مدیریت شود، می‌توانیم امیدوار به توسعه صادرات و درخشش در بازارهای جهانی باشیم. در حال حاضر می‌توان گفت با توجه به وضعیت صادرات و میزان نیاز بازار داخلی به مفتول‌های فولادی، سرمایه‌گذاری چندانی صورت نخواهد گرفت و به همین میزان موجود بسنده خواهد کرد. مگر اینکه بازارهای صادراتی با تمهیداتی در خصوص یارانه‌های دولتی و مدیریت قیمت تمام شده دستخوش تغییراتی شود تا نه تولیدکنندگان در صادرات محصولات خود دچار مشکل شوند و نه اقتصاد داخلی متضرر شود.

اصلی‌ترین چالش‌ها و موانع تولید صنایع مفتولی کشور را در حال حاضر چه می‌دانید؟ این چالش‌ها چه تاثیری بر عملکرد شرکت صنایع مفتولی زنجان داشته‌ است؟

یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در سال‌های اخیر بسیاری از صنایع از جمله صنایع مفتولی با آن دست‌ و پنجه نرم می‌کنند، اختلال در روند تامین انرژی است. قطعی برق در فصول گرم سال و همچنین قطعی گاز در زمستان، موجب اختلال در فرایند تولید شده‌اند. تنها در سال گذشته، قطعی‌های برق حدود ۱۱ درصد از تولید شرکت صنایع مفتولی زنجان را کاهش داد.  البته در سال جاری شرایط تامین برق این شرکت بهبودی نسبی یافته است و هم‌اکنون تولید این شرکت در شرایط بهتری نسبت به سال گذشته قرار دارد. قطعی گاز در زمستان سال گذشته نیز موجب از دست رفتن ۱٫۵ درصد از تولید شرکت صنایع مفتولی زنجان شد. باید توجه داشت تامین مواد اولیه و مواد کمکی، یکی از الزامات اساسی تولید پایدار صنایع مفتولی به حساب می‌آیند و بروز چالش در این حوزه، کل فرایند تولید را مختل می‌سازد. تامین نهاده‌های تولید از دو جنبه کمی و کیفی می‌تواند بر فعالیت شرکت اثرگذار باشد. صادرات بی‌رویه بیلت و یا میلگرد در برخی بازه‌های زمانی و چالش تامین برق صنایع بالادستی، موجب کمبود مواد اولیه صنایع مفتولی می‌شود.

در سال‌های گذشته، مواد مصرفی و کمکی مورد استفاده در فرایند تولید سیم و مفتول غالبا از طریق واردات تامین می‌شد اما با توجه به پیش‌بینی بروز چالش‌ در واردات این کالاها، واحد تحقیق و توسعه شرکت صنایع مفتولی زنجان از طریق مذاکره، سرمایه‌گذاری و همکاری با شرکت‌‌ها و تولیدکنندگان داخلی، اقدام به تامین مواد کمکی مورد نیاز خود از داخل کشور کرد. ماحصل این اقدام، تامین بخش عمده‌ مواد مصرفی و کمکی فرایند تولید سیم و مفتول از محل تولیدات داخلی است. در واقع پیشگام شدن شرکت صنایع مفتولی زنجان در سرمایه‌گذاری و ارتقای توان تولیدکنندگان داخلی، موجب شده است تا امروز اغلب واحدهای فعال در حوزه سیم و مفتول کشور، مشکلی در تامین مواد مصرفی خود نداشته باشند که این امر، گامی بلند در جهت هموارسازی مسیر و توسعه صنایع تولید سیم و مفتول کشور محسوب می‌شود.

نقش دولت در حمایت از تولیدکنندگان بخش خصوصی را چطور ارزیابی می‌کنید؟

دولت در مقام سیاست‌گذار، باید موانع موجود در حوزه تجارت خارجی به ویژه صادرات را مرتفع کند. متاسفانه آن چیزی که در سنوات اخیر شاهد  آن بوده‌ایم، تعلق نادرست و غیر کارشناسانه یارانه به صنایع بالادستی فولاد به نحوی بوده است که سود حاصل از تولید و فروش آن عاید تولیدکنندگان خارجی و بعضا صنایع بالادستی دولتی شده است. اگر دولت در راستای اصلاح این سیاست‌ها قدم بردارد و همچنین واگذاری به بخش خصوصی به ویژه در صنایع بالادستی فولاد به درستی صورت پذیرد، بدون شک شاهد رشد و توسعه در این زمینه خواهیم بود اما اگر قرار بر این باشد که هیچ تغییری در این بخش رخ ندهد و تولیدکنندگان داخلی به دلیل جذابیت بازارهای صادراتی، میل و رغبتی به تامین نیاز داخل نداشته باشند، شرایط دستخوش تغییر چندانی نخواهد شد. در حال حاضر به دلیل شرایط حاکم بر بازارهای بین‌المللی به دنبال اتفاقات رخ داده در  روسیه و چین و همچنین موانع صادراتی که در داخل وجود دارد که دولت نسبت به تغییر برخی از سیاست‌گذاری‌های خود اقدام کرده است، شاهد افزایش عرضه نسبت به میزان تقاضا در بازار داخلی هستیم و کاهش قیمتی که طی روزهای اخیر شکل گرفته است، بخش از آن متاثر از همین امر بوده است.

ضرورت توسعه صنایع پایین‌دستی فولاد را به چه میزان ارزیابی می‌کنید؟

بدون شک توسعه صنایع پایین‌دستی فولاد، به ایجاد ارزش افزوده بیشتر به دنبال تولید و صادرات محصولات فولادی خواهد انجامید و  بر همین اساس چاره‌ای جز حرکت در راستای توسعه کمی و کیفی صنایع پایین‌دستی نداریم تا بتوانیم حضور موفقی در بازارهای جهانی داشته باشیم. ضمن اینکه علی‌رغم وجود چالش‌هایی که برای صنایع پایین‌دستی در زمینه تامین مواد اولیه طی سالیان گذشته وجود داشت، صادرات این محصولات با رونق خوبی به کشورهای عراق، افغانستان، تاجیکستان، آسیای میانه و حتی قاره اروپا همراه بود اما متاسفانه به دلیل مشکلات موجود در زمینه‌های مختلف اعم از انتقال پول ناشی از روابط بانکی بین‌المللی، اعمال تعرفه‌های ناعادلانه صادراتی که نمونه آن در ابتدای سال جاری رخ داد، وضع قوانین خلق‌الساعه و … آسیب شدیدی به صنایع پایین‌دستی فولاد وارد کرد و میزان صادرات شرکت‌هایی که حضور چشمگیری در بازارهای بین‌المللی در سال گذشته داشتند، متاسفانه در سال جاری به شدت افت پیدا کرد. وضع عوارض صادراتی در روزهای ابتدایی امسال باعث شد بسیاری از تولیدکنندگان داخلی توانایی رقابت با کشورهای مختلف مانند روسیه، چین و حتی ترکیه را از دست بدهند و ما به نوعی بخش گسترده‌ای از بازارهای منطقه‌ای همچون عراق را به دلیل همین سیاست‌گذاری اشتباه از دست دادیم؛ اگرچه پس از اعتراض و پیگیری‌های فراوان

این مصوبه لغو شد اما بازگشت به بازارهایی که از دست داده‌ایم، به همین سادگی امکان‌پذیر نخواهد بود.

برندسازی در صنعت فولاد  به ویژه مفتول فولادی تا چه میزان حائز اهمیت است و در چه صورت این مهم محقق خواهد شد؟

برندسازی در صنایع پایین‌دستی فولاد مستلزم سه شرط لازم و ضروری است. کیفیت، شرط نخست برندسازی است که خوشبختانه گام‌های موثری در این خصوص در صنایع پایین‌دستی برداشته شده است.کما اینکه صنایع مفتولی زنجان موفق به صادرات محصولات خود به کشورهای اروپایی مانند اسپانیا و ایتالیا طی سال گذشته و امسال شده است. بهره‌وری و اقتصادی‌سازی قیمت تمام شده محصول، شرط دوم برای معرفی برند در بازارهای جدید و بین‌المللی خواهد داشت و مشتریان را به استفاده از محصولات با قیمت تمام شده مناسب ترغیب خواهد کرد. قوانین و حمایت‌های دولتی، شرط سوم برای تحقق برندسازی است و برای اجرای این مهم، ضرورتی ندارد که دولت بخواهد اقدام خاصی را برای فعالان بخش خصوصی انجام دهد و همین که با تثبیت قوانین و وضع بخشنامه‌های درست شرایط را برای صادرات فراهم کند، بخش خصوصی راه خود را برای برندسازی و حضور موفق در بازارهای جهانی پیدا خواهد کرد.

کلام پایانی

با توجه به رایزنی‌های اخیر در خصوص رفع تحریم‌ها، نکته حائز اهمیت این است که هیچ چیز همیشگی نخواهد بود و شرایط و سیاست‌گذاری‌ها در کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت دستخوش تغییراتی خواهد شد. به نظر می‌رسد به زودی ایران و جوامع بین‌المللی به این نتیجه خواهند رسید که بهترین گزینه برای سراسر جهان، تعامل سازنده است و امیدوار هستیم این اتفاق در کوتاه مدت رخ دهد؛ چراکه این اتفاق هرچقدر زمان‌بر شود، ضررهای بیشتری به بدنه اقتصاد کشور وارد خواهد شد و امیدوار هستیم حاکمیت کشور هرچه سریع‌تر با تدابیر فکورانه و مدبرانه، مسیر را برای رسیدن به یک توافق مطلوب کوتاه و هموار سازد.