اهمیت آموزش در بخش معدن و صنایع معدنی را چطور ارزیابی می‌کنید و استراتژی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران در این حوزه چیست؟
حوزه آموزش در بخش معدن و صنایع معدنی، حائز اهمیت بوده و یکی از ضرورت‌های مهم در سازمان‌های توسعه‌ای به شمار می‌آید. با توجه به روند روبه‌رشد تکنولوژی و فناوری‌هایی که طی سالیان گذشته و آتی با آن‌ها مواجه هستیم، بهره‌گیری از فرایند آموزش به منظور توسعه و به کارگیری این فناوری‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است. سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) به دنبال این است که با بهره‌گیری از تکنولوژی و فناوری‌های جدید، در راستای ارتقای بهره‌وری، کاهش مصرف آب و انرژی و افزایش راندمان در بخش معدن و صنایع معدنی گام‌های اساسی بردارد. تحقق این مهم در مجموعه‌هایی که به لحاظ به کارگیری این فرایندها و همچنین توسعه آن‌ها از ریسک بالایی برخوردار هستند، در دستور کار این سازمان قرار گرفته است. بر همین اساس، یکی از رسالت‌های مهم ایمیدرو، حمایت از بخش‌های دولتی و خصوصی جهت توسعه فرایند آموزش در سطح کل کشور بوده که خوشبختانه اقدامات مناسبی در این زمینه طی سالیان اخیر انجام شده است؛ چراکه ایمیدرو، بر اساس ماده ۱۷ اساس نامه سازمان، موتور محرک توانمندسازی بخش معدن و صنایع معدنی شناخته می‌شود و این مهم یکی از وظایف سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران به شمار می‌آید. بنابراین یک سری از آموزش‌ها با همکاری تمام ذی‌نفعان موجود در حوزه آموزش مانند سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استان‌ها، سازمان‌های مردم نهاد، دانشگاه‌ها، سازمان‌های فنی و حرفه‌ای استان‌ها و همچنین سازمان‌های نظام مهندسی استان‌ها، طراحی و نیازسنجی می‌شوند تا ضمن مشارکت این بخش‌ها، بتوانیم به نتیجه مطلوب دست پیدا کنیم. ایمیدرو طی سالیان اخیر، با توجه به رویکرد دستیابی به فناوری‌های روز، تمرکز خود را به ارائه آموزش‌های مورد نیاز به منظور رسوخ فناوری‌های مذکور در حوزه‌های سلامت، ایمنی و محیط زیست و از سوی دیگر، تربیت نیروهای مهارتی مورد نیاز در بخش معدن و صنایع معدنی معطوف کرده است.
از سوی دیگر، دانشگاه‌های کشور در سال‌های اخیر به شدت توسعه پیدا کرده‌اند و شاهد فارغ‌التحصیلی بسیاری از دانشجویان در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری هستیم اما نقش برخی مهارت‌ها که در بخش معدن و صنایع معدنی بسیار ضرورت دارد و باید توسط کارگران و تکنسین‌ها عملیاتی شود، به مرور زمان کم‌رنگ‌تر از قبل شده است. به همین دلیل، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران ضمن پوشش این مهم، به دنبال اجرای یک سری آموزش‌های مهارتی برای نیروهای انسانی کارشناس و کارشناس ارشد در بدو و حین استخدام و همچنین تربیت تکنسین‌های مهارتی بوده است. به عنوان مثال در حال حاضر، با توجه به واردات دستگاه‌های حفاری اکتشافی و مغزه‌گیری توسط شرکت‌های مختلف به داخل کشور، نیازمند حدود یک هزار حفار جهت فعالیت در این حوزه هستیم اما متاسفانه حفار آموزش دیده جهت کار با این دستگاه‌ها در کشور وجود ندارد. بر همین اساس، باید آموزش در این زمینه در دستور کار بخش‌های ذی‌ربط مانند ایمیدرو قرار بگیرد تا ضمن آموزش نیروی انسانی ماهر جهت استفاده از این دستگاه‌ها، بهره‌‌مندی لازم از نیروهای جوان و آماده به کار که از تجربه، مهارت و تخصص کافی در این بخش برخوردار نیستند، صورت پذیرد. در این راستا، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران با ابلاغ فراخوان تربیت ۲۵ حفار و کمک حفار، اقدام به برگزاری دوره آموزشی در این زمینه کرد که خوشبختانه با استقبال خوبی نیز مواجه شد و افراد پس از آموزش‌های لازم، به صورت عملیاتی در معادنی مانند زرشوران و … مشغول به کار و در نهایت جذب و استخدام در شرکت‌های بخش خصوصی شدند. اجرای این مهم علاوه بر اشتغال‌زایی و ایجاد بعد روانی مثبت در جامعه، نیاز بخش معدن و صنایع معدنی به حفار و کمک حفار را نیز مرتفع کرد.
ایمیدرو چه برنامه‌هایی را در حوزه آموزش در دست اقدام دارد؟
تربیت تکنسین‌های مهارتی، یکی از برنامه‌های مهم سازمان در این حوزه است که قرارداد جدید آن به زودی منعقد خواهد شد. طرح آموزش گوهرسنگ‌ها، برنامه جامعی است که به منظور تراش گوهرسنگ‌ها با همکاری سازمان فنی و حرفه‌ای کشور، در دستور کار ایمیدرو قرار گرفته است که منجر به اشتغال‌زایی مناسبی در آینده خواهد شد. آموزش‌های مرتبط با بخش خصوصی همچون معادن زیرزمینی، سلامت، ایمنی و محیط زیست، بهره‌وری و آموزش‌هایی که از طریق ستاد ایمیدرو در کل کشور در حوزه‌های مختلفی همچون هوشمندسازی با حضور اساتید مجرب و در سطح بین‌المللی و با استقبال شرکت‌های داخلی برگزار می‌شود، از دیگر برنامه‌های ایمیدرو در حوزه آموزش است. در واقع اگر آمار حوزه آموزش در ایمیدرو را بررسی کامل کنید، متوجه خواهید شد که نگرش ما تنها معطوف به ستاد و شرکت‌های وابسته نیست و تلاش کرده‌ایم تا کل این بخش را درگیر فرایند آموزش کنیم تا زمینه ارتقای سطح دانش در بخش معدن و صنایع معدنی در کل کشور فراهم شود.
با توجه به اهمیت جانشین‌پروری در بخش معدن و صنایع معدنی، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران چه تمهیداتی را در این زمینه اندیشیده است؟
جانشین‌پروری، یکی از چالش‌های مهم سازمان‌های دولتی است. زمانی که یک مدیر دولتی پس از ۳۰ سال بازنشسته می‌شود، باید زمینه لازم جهت انتقال تجربیات و اندوخته‌های این فرد فراهم شود. ایمیدرو از سال گذشته، مصوبه‌ای را در نظر گرفته است که مدیرانی که در آستانه بازنشستگی هستند، باید فرایند انتقال دانش را در سازمان طی کنند. در همین راستا، اقدام به طراحی فرم مصاحبه خروج کرده‌ایم تا پس از گذراندن چندین مرحله جهت ثبت دانش و تجربیات علی‌رغم زمان‌بر و همچنین دشوار بودن این فرایند، بهره‌وری کافی از دانش و تجربه این افراد را در سازمان داشته باشیم. مصاحبه خروج، ضرورتی است که باید در سازمان‌های مختلف برای نیروهای انسانی در انتقال، ماموریت و همچنین بازنشستگی نهادینه شود و در دستور کار قرار بگیرد. ثبت دانش خبرگان، فرایند مهم دیگری است که باید به آن توجه ویژه‌ای شود. برای مثال، چندین کارخانه کنسانتره‌سازی در داخل کشور احداث شده است که در مسیر راه‌اندازی و حین اجرای پروژه، با چالش‌های فراوانی مواجه شده‌اند که این اتفاقات هیچ‌گاه به صورت مشخص ثبت نشده‌اند. ضمن اینکه در صورت ثبت گزارش توسط یک فرد، ممکن است افراد بعدی از دانش و آگاهی کافی جهت تحلیل گزارش برخوردار نباشند. بنابراین، چه در بخش پست‌های سازمانی و چه در اجرای پروژه‌ها، مقوله انتقال دانش فنی پست، پروژه و یا یک فرد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در حال حاضر ایمیدرو پروژه مشترکی را با دانشگاه شهید بهشتی تعریف کرده است تا ثبت دانش فنی خبرگان و دانش فنی پروژه‌ها در سطح کلان الگوسازی شود. یعنی اگر یک فرد در آستانه بازنشستگی است، چه مواردی قابل احصا بوده و اگر یک پروژه در حال اجرا است، چه تمهیداتی باید از ابتدا در اجرای آن اندیشیده شود و اگر قرار است گزارشی ارائه شود، چگونه این گزارش را تهیه کنیم. تمامی این موارد در سازمان استانداردسازی شده است و در مراحل پایانی ثبت آن هستیم تا پس از اتمام کار، این استانداردها هم در اختیار مدیران و هم مجریان طرح‌ها قرار بگیرد. ضمن اینکه دانش و تجارت نخبگانی که از یک سازمان خارج می‌شوند، به صورت کتاب و کتابچه ثبت و سپس در سامانه اطلاعات علمی ایمیدرو بارگزاری خواهد شد تا در اختیار افراد قرار داده شود. همچنین مدیریت دانش نیز در سیستم ایمیدرو پابرجا است و کلیه افراد می توانند نسبت به ثبت دانش و بارگذاری آن در سامانه اقدام کنند.
ارزیابی شما از ارتباط بین بخش صنعت و معدن با دانشگاه چیست و ایمیدرو چه اقداماتی را در این خصوص انجام داده است؟
بیش از ۹۵ درصد پروژه‌های پژوهشی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران از سال ۱۳۹۷ به بعد، با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده است. بدیهی است بسیاری از اساتید دانشگاه ها و دانشجویان در این پروژه‌ها حضوری فعال دارند. همچنین خاطرنشان می‌سازد که ایمیدرو اقدام به احصاء نیازهای فناورانه واحدهای تابعه خود کرده است و پس از اجرای فراخوان، پژوهشگران به همراه تیم خود به صورت پروژه‌های مستقل پژوهشی و یا تحصیلات تکمیلی (تحت عنوان یک پایان‌نامه) در این زمینه مشغول به فعالیت می‌شوند. در همین راستا، همایش انتخاب برترین رساله‌های کارشناسی ارشد و دکتری به همت ایمیدرو در هفته جاری برگزار شد و از میان حدود ۲۵۰ پایان‌نامه که تحت حمایت ایمیدرو قرار گرفته بودند، ۲۰ پایان‌نامه برتر مورد تقدیر قرار گرفت.
نحوه حمایت از پایان‌نامه ها طی سال های گذشته، در قالب ارائه خدمات آزمایشگاهی بود اما از سال ۱۳۹۹ تا به امروز بر اساس مصوبه هیئت عامل ایمیدرو، این فرایند به سمت قراردادهای تقاضامحور حرکت کرده است و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران بر اساس نیاز خود، اقدام به تعریف و حمایت از پروژه‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاهی می‌کند تا بتواند بهره‌برداری مناسب از نتایج آن را داشته باشد. هم‌اکنون، ایمیدرو در قالب قراردادهای پژوهشی از رساله‌های کارشناسی ارشد و دکتری بهره می‌برد که می‌تواند اثربخشی بیشتری هم داشته باشد؛ چراکه وقتی یک دانشجو مشغول فعالیت در پروژه مورد نظر ایمیدرو می‌شود، ضمن آشنایی کلی با سازمان و پروژه، هم به لحاظ علمی و هم تجربی شناخت درستی از صورت مسئله به دست آورده و بر همین اساس می‌تواند به پاسخ و نتیجه درستی نیز دست یابد. از سوی دیگر، تجربه کاری به دست آمده حین اجرای پروژه، می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد فرصت شغلی برای دانشجو شده و این تجربه و مهارت بدون شک در آینده کاری وی نیز تاثیرگذار خواهد بود. در حال حاضر، ایمیدرو بیش از ۷۰ پروژه پژوهشی جاری با دانشگاه‌های معتبر کشور دارد و اگر شرکت‌های بزرگ بخش معدن و صنایع معدنی زیرمجموعه ایمیدرو نیز به این آمار اضافه شوند، تعداد آن به ۲۴۰ قرارداد با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی تحت نظارت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می‌رسد. با توجه به ابلاغ قانون جهش دانش‌بنیان در سال جاری، شرکت‌های دانش‌بنیان نیز به این مجموعه‌ها اضافه خواهند شد. از آنجایی که این شرکت‌ها از ظرفیت بیشتری در اجرای پروژه های پژوهش‌های کاربردی و عملیاتی برخوردار هستند، بدون شک از ظرفیت آن‌ها در این خصوص بیشتر بهره خواهیم برد.
