در حال حاضر اهمیت مدیریت «HSE» و پیاده‌سازی آن در واحد‌های تولیدی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. بنگاه‌های اقتصادی با پیاده‌سازی این مدیریت ضمن افزایش ایمنی مجموعه و کارکنان خود، از وارد شدن هزینه‌های بیشتر به مجموعه با پیشگیری از هرگونه خطرات و حوادث احتمالی جلوگیری می‌کنند. در همین راستا، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین»، گفت‌وگویی را با رضا فرزانه، رئیس هیئت مدیره شرکت صنایع توری کاشان تدارک دیده است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
اهمیت موضوع مدیریت ایمنی در فرایند تولید محصولات آلومینیومی را چگونه ارزیابی می‌کنید و خطوط تولید و منابع انسانی در این بخش، با چه چالش‌ها و ریسک‌هایی در زمینه بروز سوانح مواجه هستند؟
سیستم مدیریت بهداشت حرفه‌ای و ایمنی، یکی از نظام‌های هدایت کننده‌ای است که ما را در نیل به مفهوم محیط کار سالم و حفظ و ارتقا سلامت محیط کار مساعدت کرده است. امروزه با توجه به اهمیت موضوع سلامت نیروی کار، مدیران صنایع دریافته‌اند که برای ارتقای بهره‌وری و توسعه تکنولوژی، تنها راه مهم توجه به ایمنی است و حتی بسیاری از مدیران کشورهای پیشرفته ایمنی را به صورت یک سرمایه‌گذاری با سود برگشتی زیاد، چه از نظر اقتصادی و چه از نظر انسانی می‌بینند و این گونه با آن برخورد می‌کنند. از آنجایی که حوادث بسیار هزینه‌زا است، وقوع حوادث در صنایع تاثیر بسزایی بر بهره‌وری کارگران و در نهایت بر اقتصاد جامعه می‌گذارد؛ هزینه‌هایی که به روشنی دیده می‌شوند و یا به عبارتی زیان‌های مستقیم حوادث ناشی از کار شامل خسارت‌های ناشی از وقفه کار حادثه دیده، خسارت ناشی از کار افتادگی موقت، دائم یا فوت طبق موازین قانونی، هزینه‌های مربوط به حمل‌و‌نقل حادثه دیده و مخارج عملیات درمانی و جراحی، خسارات وارده به تجهیزات و محصول، بیکاری در زمان تغییرات، زمان بررسی، هزینه آموزشی جانشین‌ها و… است. زیان‌های غیرمستقیم حوادث ناشی از کار نیز شامل اتلاف وقت سایر کارگران که حادثه دیده را از محل کار خارج می‌کنند؛ ایجاد حادثه در کارگاه باعث می‌شود که سایر کارگران به آن توجه کرده و مدتی در مورد حادثه به گفت‌وگو بپردازند که خود، مدتی کار را متوقف و یا سرعت آن را کم می‌کند؛ در بعضی از موارد کارگر مصدوم با سایر کارگران ارتباط داشته و باعث می‌شود که کار دیگران به کلی متوقف شود؛ دخالت مقامات ذی‌صلاح مدتی از وقت افراد شاهد حادثه را در مورد توضیحات لازم می‌گیرد که خود ایجاد وقفه در کار می‌کند؛ به جای شخص مصدوم، فرد دیگری باید عهده‌دار کار شود که این امر به حسن اجرای کار و کیفیت آن لطمه وارد می‌کند و در صورت تکرار حوادث در یک کارگاه، محیط کار برای کارگران ناراحت کننده بوده که نتیجه آن لطمه به تولید کارگاه است.
در بروز حوادث ناشی از کار عوامل مختلفی مثل نوع کار، ساعت کار، موادی که کارگران با آن سروکار دارند، محیط کارگاه و… تاثیر دارد که حوادث مخصوص به خود را به دنبال خواهد داشت. عواملی مانند عدم آموزش کارگران در مورد انجام کارهای محوله، عدم آشنایی کارگران با نحوه کار با دستگاه‌ها، عدم وجود وسایل ایمنی روی برخی از دستگاه‌ها، باز کردن حفاظ بعضی از دستگاه‌ها توسط کارگران در موقع تعمیرات و قرار ندادن آن‌ها در جای خود، بی‌توجهی پاره‌ای از کارفرمایان به دستورات ایمنی و بهداشتی که از طرف بازرسان کار به آن‌ها ارائه می‌شود (در این مورد لازم به یادآوری است که برخی از کارفرمایان به زیان‌های ناشی از حوادث آگاهی نداشته و علاقه زیادی به برنامه‌های ایمنی نشان نمی‌دهند و اکثرا دستورات ایمنی را زائد، دست و پاگیر و غیرمولد می‌دانند؛ به همین دلیل نسبت به تهیه وسایل ایمنی لازم، تعویض ابزار فرسوده و… تعلل می‌ورزند)، غرور و اعتماد بی‌جای کارگران باسابقه و ماهر که تصور می‌کنند رعایت مقررات ایمنی و انجام احتیاط‌های لازم در موقع انجام کار، دلیل ترس و دور از شان آن‌ها بوده و رعایت مقررات مذکور، وظیفه کارگران تازه‌کار است و همین موضوع در بسیاری از موارد موجب حادثه برای آن‌ها می‌شود. روشنایی کم، سر و صدای زیاد، وجود مواد زیان‌آور در فضا و… باعث کسالت روحی کارگر و ایجاد حادثه می‌شود.
تشویش و اضطراب کارگر در برخی کارگاه‌ها مانند نگرانی‌های خانوادگی، زحمت پیدا کردن کار، ترس از دست دادن کار، عدم وجود رابطه مناسب کارگر و کارفرما که باعث ایجاد ناراحتی‌های روحی شده و در بروز حوادث کارگری تاثیر دارد. برخی از کارگران و کارفرمایان سرنوشت را حاکم بر تمام پیش‌آمدها دانسته و رعایت مقررات ایمنی و بهداشتی را زائد شمرده و در نتیجه باعث بی‌احتیاطی و بروز حادثه می‌شوند؛ عدم رعایت نظم و ترتیب صحیح در کارگاه‌ها، در دسترس نبودن وسایل لازم، چیدن نامرتب مواد اولیه و محصولات در کارگاه موجب بی‌نظمی محیط کار و بروز حادثه می‌شود. شروع و ختم نامناسب کار، اضافه‌کاری بیش از حد کارگران و… منجر به خستگی آن‌ها شده و باعث عدم رعایت ترتیب کار و شتاب‌زدگی در انجام آن و ایجاد حوادث می‌شود و شوخی‌ها و حرکات نابجا در محیط کار و دخالت بی‌مورد بعضی از کارگران به کارهایی که ارتباطی به آن‌ها ندارد، در بروز حوادث کارگری نقش موثری دارد.
افزایش روحیه، کاهش فشار کار، کاهش حوادث، کاهش صدمات وارده، افزایش سطح رفاه و سلامتی، ارتقای کیفیت محصول و بهره‌وری، کاهش مخارج درمانی و افزایش کارآیی از مزایای رعایت ایمنی هستند. با توجه به هزینه‌زایی حوادث و مزایای رعایت ایمنی که به آن‌ها اشاره شد، توسعه و تقویت بهداشت حرفه‌ای و انجام اقدامات ایمنی به منظور پیشگیری از خطرات محیط کار، از الزامات ایمنی محیط کار است. بنابراین اجرای تدابیر و برنامه‌هایی به منظور ایمنی و حفاظت فنی کارگران، در درجه اول اهمیت در راستای تامین و نگهداری نیروی انسانی قرار دارد. هدف از اجرای مقررات ایمنی و دستورالعمل‌های مربوطه، امکان به وجود آمدن محیط سالم است؛ به نحوی که کارگران بدون دغدغه خاطر و بدون ترس از خطرات صنعت به کار خود ادامه دهند. بدین ترتیب ترس از آینده نامعلوم که زاییده و معلول حوادث و سوانح در محیط کار است، در جامعه صنعتی ما رخت برخواهد بست.
از اهداف مدیریت ایمنی در فرایند تولید این شرکت، می‌توان به حفظ و توسعه صحیح اطلاعات ایمنی و بهداشتی مواد مورد استفاده (MSDS» (Material Safety Data Shee» یا برگه اطلاعات ایمنی مواد، فرایند تولید، تجهیزات، بررسی، شناسایی و ارزیابی خطرات موجود در محیط کار، مشارکت کارکنان در شناسایی و ارزیابی خطرات موجود در محیط کار، حذف و کاهش خطرات شناسایی شده و ارائه آموزش‌های عمومی و تخصصی به کلیه پرسنل اشاره کرد.
ایجاد نظام جامع و یکپارچه جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات ریسک و بحران منطقه‌ای و ارتقای آن، کاهش ریسک‌های موجود در سطح محلی بر اساس ویژگی‌های بومی و منطقه‌ای، ارتقای سطح دانش و آگاهی گروه‌های مختلف در ارتباط با مدیریت بحران و سوانح، افزایش مشارکت بخش دولتی، جامعه محلی و نهادهای غیردولتی در فرایند مدیریت بحران و سوانح و ایجاد سامانه مدیریت نحوه استفاده از منابع (انسانی، مالی، تجهیزات و…) در زمان قبل، حین و پس از وقوع شرایط اضطراری و سوانح، برخی از چالش‌ها و ریسک‌های موجود در زمینه بروز سوانح هستند.
برای شناسایی خطرات احتمالی در محل فعالیت کارکنان و رفع آن‌ها چه تدابیری در شرکت صنایع توری کاشان اندیشیده شده است؟
از آنجایی که المان شناسایی خطرات (شغلی، فرایند و تجهیزات) به عنوان قلب کلیه سیستم‌های ایمنی و «HSE» مطرح است، ما نیز در این شرکت از روش‌های کمی و کیفی شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک استفاده کرده و جهت رفع آن‌ها تدابیر مختلفی را به‌کار برده‌ایم. حذف خطر (Elimination of hazard) که بهترین و مطلوب‌ترین روش کنترل خطر، حذف و یا از میان برداشتن آن در محیط کار است. به عنوان مثال، برای از بین بردن خطر آتش‌سوزی و انفجار در کارگاه به جای استفاده از مواد آتش‌زا و انفجارپذیر، از مواد اشتعال‌ناپذیر و ایمن استفاده شود؛ محدود کردن میزان خطر (Hazard level limitation) که در این روش، خطر از بین نرفته اما مقدار و اندازه آن کاهش چشمگیری می‌یابد. به عنوان مثال، می‌توان یک فرایند خطرناک مانند کار با مواد قابل اشتعال و انفجار را به خارج از کارگاه یا گوشه کارگاه منتقل و اطراف آن را به وسیله مواد مقاوم محصور کرد. استفاده از قفل‌های ایمنی (Safety locks) که هرگونه انحراف دستگاه از شرایط تعریف شده، موجب عمل کردن قفل و انرژی دستگاه قطع می‌شود (inter lock, lock-in, lock-out). استفاده از دستگاهی که برای تامین ایمنی خود از کار می‌افتد (Fail- safe- design)؛ مانند فیوزها که هنگام شرایط خطرناک عمل کرده و خود می‌سوزند و از بروز حادثه جلوگیری می‌کنند. استفاده از نمایشگرها (Displays) که این ابزار‌ها خطرات را نشان می‌دهند و به این ترتیب عملیات پیشگیری به موقع اجرا می‌شود (مانند فشارسنج‌ها، آمپرسنج‌ها و دماسنج‌ها)؛ استفاده از دستگاه‌های هشداردهنده (Warning) که وسایلی هستند که وجود یا بروز خطر را اعلام می‌کنند. از جمله این وسایل، می‌توان به آشکارسازهای حساس به دود، شعله و یا حرارت برای آگاهی سریع از آتش‌سوزی اشاره کرد. در صورتی که عامل محرک مانند دود، شعله و یا حرارت در محیط وجود داشته باشد، دستگاه فعال شده و زنگ خطر را به صدا در می‌آورد؛ جداسازی (Isolation) که در این روش فرد در برابر عامل خطرناک محافظت می‌شود. برای مثال، می‌توان به استفاده از لوازم حفاظت فردی اشاره کرد که تماس مستقیم شخص با خطرات محیط بیرون را قطع می‌کند و ترتیب فرار و نجات (Escape and Survival) در این مورد تمهیداتی فراهم می‌شود که فرد قادر باشد در هنگام بروز خطر، جان سالم به در برد. از جمله این موارد، می‌توان به در نظر گرفتن درها و راهروهای خروجی ایمن برای تخلیه افراد هنگام خروج اضطراری اشاره کرد.
مهم‌ترین لازمه‌های بهبود سطح ایمنی در عملیات و فرایندهای صنایع آلومینیوم را چه می‌دانید و چه استانداردهایی در این خصوص معرفی شده است؟
برای اینکه شرایط ایمنی و بهداشت کار را بهبود ببخشیم، باید اقداماتی انجام دهیم که این اقدامات در چارچوب ایمنی و بهداشت است. اولین و مهم‌ترین اقدام در بهبود پاسخ محیط کار، حذف عامل مخاطره‌آمیز است (حتی‌الامکان حذف کلیه عوامل خطر نظیر آزبست). در صورت عدم امکان حذف عوامل خطر، اقدام به جایگزین کردن مواد کم‌خطر به جای مواد پرخطر و اصلاح خط تولید می‌کنیم. تفکیک عامل خطر از افراد حاضر در محل (محدودسازی دستگاه تولیدکننده سر و صدا، گرد و غبار و انتشار گازهای آلاینده از طریق ایجاد فاصله فیزیکی و یا از نظر زمانی از حضور افراد در محل خطر و تماس با عامل خطر جلوگیری می‌کنیم). خودکارسازی فرایند و خط تولید، محصور کردن محل‌های خطرناک، حفاظ‌گذاری دستگاه‌ها، ایجاد چرخش کاری به منظور کاهش مدت تماس طولانی افراد با یک عامل خطر، جابه‌جایی کارگران، کاهش زمان مواجهه کارگران با عامل خطر، تهویه موضعی در نزدیک‌ترین محل به تولید آلاینده‌ها به منظور تامین هوای تمیز برای تنفس کارگران و خروج هوای آلوده از مسیر و محدوده تنفسی آن‌ها و آخرین راهکار ایمنی، استفاده از وسایل حفاظت فردی PPE» (Personal protective equipment)» است؛ زمانی که تمام اقدامات اصلاحی در از بین بردن و کاهش عامل خطر موثر نباشد، نهایتا استفاده از وسایل حفاظت فردی برای حفظ سلامتی افراد و کارگران توصیه می‌شود.
نصب تابلوهای هشداردهنده مانند هشدار خطر سقوط در اطراف لبه‌ها، پرتگاه‌ها و چاله‌های بدون سرپوش در محل‌های شیب‌دار و امکان سرخوردن؛ برخورد با ماشین‌آلات و اجسام تیز و برنده؛ سقوط اجسام رهاشده از ارتفاع و هشدار نسبت به به‌کارگیری وسایل ایمنی و وسایل حفاظت فردی متناسب با خطرات کارگاه؛ کنترل‌های پزشکی شامل سلامت کارگران قبل از شروع به کار باید توسط پزشک باصلاحیت کنترل شود؛ معاینات قبل از استخدام برای تطابق شغل با توانایی کارگر و اطمینان از توانایی و سلامت وی در بدو شروع و در حین کار الزامی است؛ معاینات دوره‌ای برای تشخیص اثرات مواد و عوامل زیان‌آور بر سلامت کارگر و میزان حساسیت کارگر نسبت به عوامل زیان‌آور. لازم به ذکر است که معاینات دوره‌ای به صورت سالیانه انجام می‌شود و در صورت لزوم و مشاهده بروز نشانه‌های بیماری ناشی از کار، ضمن انجام اقدامات اصلاحی و بازبینی و تطابق شرایط کار، نسبت به پیشگیری از ایجاد و پیشرفت بیماری اقدام می‌شود. کارگری که بیماری آن در معاینات دوره‌ای مشخص می‌شود و یا به هر دلیلی توانایی انجام کار معمول را ندارد، در مشاغلی که متناسب با توانایی وی است، به کار گماشته می‌شود و در زمان بازگشت به کار نیز باید معاینات شروع مجدد در خصوص آن انجام شود؛ معاینات ویژه که در زمان مواجهه اتفاقی با عوامل زیان‌آور بیش از حد مجاز، باید معاینات ویژه برای تمام کسانی که با عامل زیان‌آور تماس داشته‌اند، انجام شود و در صورت نیاز تحت درمان و اقدامات پزشکی مناسب قرار گیرند. استاندارد «ISO45001» و ارتباط با سایر استانداردها که شامل الزامات و دستورالعمل‌هایی است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا این بار را با ایجاد چارچوبی برای بهبود ایمنی کارکنان، کاهش خطرات در محیط کاری و ایجاد شرایط بهتر و ایمن‌تر کار در سراسر جهان اقدام کنند. این استاندارد در حال حاضر توسط کمیته کارشناسان بهداشت و ایمنی حرفه‌ای توسعه می‌یابد و از سایر سیستم‌های مدیریت عمومی مانند «ISO14001» و «ISO9001» پیروی می‌کند. دیگر استانداردهای بین‌المللی در این زمینه مانند «OHSAS18001»، دستورالعمل‌های سازمان بین‌المللی کار «ILO-OSH»، استانداردهای مختلف ملی و استانداردهای بین‌المللی کار و استاندارد کنوانسیون‌های بین‌المللی را شامل می‌شود.
رویکرد و سیاست‌گذاری شرکت صنایع توری کاشان در زمینه مدیریت «HSE» چیست؟
ایجاد محیطی ایمن و عاری از عوامل آسیب‌رسان به منظور تامین سلامتی تمامی افراد (اعم از کارکنان، پیمانکاران، مشاوران، بازدیدکنندگان، مشتریان و همسایگان)، تجهیزات، تاسیسات گوناگون و حفظ سرمایه‌های ملی و محیط زیست، از اولویت‌های شرکت صنایع توری کاشان است. حفظ، ارتقا و تامین عالی‌ترین درجه ممکن وضع جسمی، روانی و اجتماعی کارکنان تمام مشاغل و به حداقل رساندن عوامل حادثه‌زا و زیان‌آور و آثار سوء زیست‌محیطی، پیشگیری از بیماری‌ها و حوادث ناشی از کار و تطابق شرایط کار با افراد به منظور کاهش اثرات و ابزار کار بر سلامت نیروی کار، از جمله اهداف این شرکت است. رویکرد ما، اطمینان از مدیریت جامع و یکپارچه ایمنی، بهداشت و محیط زیست در تمامی فعالیت‌ها، تجهیزات، تاسیسات و زیرساخت‌های شرکت با تاکید بر ایجاد محیطی ایمن و بهداشتی برای تمام افراد اعم از کارکنان، پیمانکاران، مراجعه‌کنندگان و تمام فعالیت‌ها، بهبود مستمر شرایط بهداشتی و ایمنی محیط کار، در اولویت قرار دادن موضوعات بهداشت، ایمنی و محیط زیست در کلیه فعالیت‌های شرکت، شناسایی و تلاش جهت انطباق با قوانین و مقررات ایمنی، بهداشتی و زیست‌محیطی و رعایت قوانین، مقررات و استانداردهای ملی، ارتقای سطح آگاهی و رفتار پرسنل در زمینه مسائل بهداشتی، ایمنی و زیست‌محیطی در راستای خط مشی، شناسایی، پیشگیری و کنترل بیماری‌ها و آسیب‌ها، تلاش در جهت کاهش حوادث و رساندن آن‌ها به سطح قابل قبول، شناسایی، اندازه‌گیری، کنترل و اقدام در زمینه کاهش و یا حذف عوامل زیان‌آور محیط کار، شناسایی خطرات بهداشتی و ایمنی و تلاش جهت کنترل و کاهش ریسک‌ها، ایجاد تناسب بین کارکنان و کار محوله، حمایت همه‌جانبه و تخصیص منابع مالی و انسانی مورد نیاز بهداشت، ایمنی و محیط زیست بر اساس مقررات و استانداردهای ملی، توسعه و ارتقای فرهنگ بهداشت، ایمنی و محیط زیست در چارچوب قوانین و مقررات در بین کارکنان، شناسایی و تشویق افراد موثر در توسعه و بهبود نظام بهداشت، ایمنی و محیط زیست و افزایش مشارکت کارکنان در استقرار سیستم است.
اقدامات شرکت صنایع توری کاشان در حوزه مدیریت ایمنی، چه دستاوردهایی را برای شرکت در چند سال اخیر به دنبال داشته است؟
شناسایی خطرات ناشی از محیط کار، ارزیابی ریسک ایمنی و بهداشتی ناشی از خطرات موجود در محیط کار، حذف و کاهش حوادث بهداشتی و ایمنی، به‌کارگیری نیروهای سالم و توانمند در محیط کار، حفظ و ارتقای سطح سلامت پرسنل، افزایش بهره‌وری کارکنان و سازمان، اطمینان از استقرار و رعایت قوانین ایمنی و بهداشتی در محیط کار و ایجاد آمادگی در مواجهه با هرگونه شرایط اضطراری، از دستاوردهای به‌کارگیری تدابیر لازم در زمینه مدیریت ایمنی در شرکت صنایع توری کاشان است.
انتهای پیام//
