توضیحاتی در خصوص تاریخچه و انواع محصولات شرکت فرآورده‌های نسوز آذرخش بفرمایید
اقدامات اولیه جهت ثبت شرکت فرآورده‌های نسوز آذرخش در زمستان سال ۱۳۷۶ صورت پذیرفت و عملیات احداث ساختمانی آن در اردیبشهت ماه ۱۳۷۷ انجام شد. نخستین محصولات شرکت در قالب جرم‌های ریختنی در سال ۱۳۷۹ روانه بازار و فروش آجر تولیدی مجموعه نیز از سال ۱۳۸۰ آغاز شد. ما تنها واحد تولیدی فرآورده‌های نسوز آلومینی در شرق کشور هستیم که دامنه تولید آجرهای خاص به همراه جرم‌های نسوز اعم از ریختنی، کوبیدنی و پاشیدنی در گذر زمان در داخل مجموعه افزایش یافته است؛ به طوری که در حال حاضر بسته کاملی از انواع جرم‌های نسوز در اختیار مشتریان مجموعه قرار گرفته است و همچنین مشغول تولید انواع آجر هستیم. در یک نگاه کلی، محصولات تولیدی شرکت فرآورده‌های نسوز آذرخش شامل آجرهای آلومین بالا، شاموتی، سبک عایق و ضد اسید به همراه جرم‌های نسوز ریختنی معمولی، کم‌سیمان و فوق کم‌سیمان، جرم‌های نسوز کوبیدنی سیلیسی و منیزیتی، جرم‌های پاشیدنی و ملات‌های نسوز است. ظرفیت تولید انواع جرم‌های نسوز ۳۵ هزار تن در سال، ۱۵ هزار تن آجرهای سنگین در سال و همچنین سالیانه ۲۰۰ هزار قالب آجر سبک عایق است.
این شرکت چه اقداماتی را در زمینه تحقیق و توسعه در دستور کار خود قرار داده است؟
بوتههای کاربیدی آهن اسفنجی، یکی از محصولات حیاتی در صنعت فولاد است که مجتمع تولیدی آذرخش با تکیه بر توان فنی خود و در راستای بی‌نیازی کشور از واردات این محصول کلیدی در شرایط تحریم، توانسته است آن را به سبد محصولات خود اضافه کند. در خصوص این محصول باید گفت که یکی از روشهای تولید آهن اسفنجی، احیای آن در کورههای تونلی است. به این منظور، مواد اولیه داخل بوتههای سیلیکون کارباید بارگیری و در ادامه به وسیله واگن‌ها داخل کوره و در نهایت در دمای حدود یک هزار و ۲۰۰ درجه سانتیگراد، محصول آهن اسفنجی تهیه می‌شود. سپس واگن‌ها با کاهش دما در طول کوره سرد و محصول نهایی تخلیه می‌شود. بنابراین کیفیت این بوته‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. این قطعات باید تحمل شوک حرارتی به دلیل اختلاف دمای بیرون و داخل بوته و همچنین مقاومت به اکسیداسیون بالا را داشته باشد؛ چراکه زودتر اکسید و باعث تغییر هدایت حرارتی و ضریب انبساط حرارتی قطعه می‌شود و این اختلاف خواص در نهایت باعث کاهش مقاومت به شوک حرارتی خواهد شد.
علاوه بر تولید انواع آجرهای عایق متداول از گرید ۲۳ تا ۳۲، آجر سبک عایق ۹۰ درصد آلومین با دانسیته ۰٫۷۸، یکی دیگر از محصولاتی است که ما موفق به تولید آن برای نخستین بار در کشور با تکیه بر دانش فنی خود شده‌ایم. در این زمینه نیز باید مطرح کرد که آجرهای عایق سبک حرارتی، یکی از عایق‌های متداول استفاده شده در کوره‌ها و دارای دانسیته ، محدوده دمایی و ابعاد گوناگون هستند و به طور کلی از لحاظ ترکیب مواد، آجرهای عایق سبک حرارتی به گروه شاموتی و آلومینایی تقسیم‌بندی می‌شوند. جزو اصلی در آجرهای شاموتی، شاموت پخته شده و بخش بزرگی از ترکیب شیمیایی آن شامل اکسید آلومینیوم و سیلیس است. دانسیته آجرهای عایق سبک حرارتی از ۰٫۵ تا ۱٫۴ گرم بر سانتی‌متر مکعب متغییر است؛ یعنی هرچه دانسیته آجر عایق سبک کمتر باشد، ضریب انتقال حرارت و استحکام مکانیکی آن پایین‌تر خواهد بود. لازم به ذکر است که آجرهای عایق سبک دارای قابلیت شوک‌پذیری به نسبت خوبی هستد.
همچنین مجتمع تولیدی فرآورده‌های نسوز آذرخش که یکی از برترین تولیدکننده‌های جرم‌های ریختنی آلومینایی است، در جدیدترین دستاورد خود موفق به تولید جرم‌های نسوز بدون سیمان شده است. در این ارتباط باید تاکید کرد که جرم‌های ریختنی بدون سیمان به جرم‌هایی گفته می‌شوند که مطابق استاندارد ASTM ، کمتر از ۰٫۲ درصد CaO داشته باشند. با این روش می‌توان جرم‌هایی تا ۹۲ درصد آلومینا را تولید کرد. برخلاف اتصال سیمان که پیوندی هیدرولیکی ایجاد می‌کند و باعث تشکیل آب در پیوند شیمیایی می‌شود، در جرم‌های ریختنی با اتصال نانو سیلیس کلوئیدی، چنین پیوندی تشکیل نمی‌شود و اتصال با ژلاسیون ایجاد می‌شود. بنابراین، اتصال سیلیسی شامل یک پیوند شیمیایی است که وقتی جرم ریختنی تحت حرارت‌دهی آب‌زدایی می‌شود، شکسته نمی‌شود. از آنجایی که آب از نظر شیمیایی پیوند برقرار نمی‌کند، آب موجود در ساختار ژل قادر است در دماهای بسیار کمی (۱۰۰درجه سانتیگراد) خارج شود.در نتیجه استحکام اولیه جرم‌های نانو باند در دماهای پایین‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود که این موضوع مهمی در نصب جرم‌ها محسوب می‌شود. به طور معمول سرعت خشک شدن جرم‌های بدون سیمان، حدود یک سوم جرم‌های سیمان‌دار است. همچنین به علت ایجاد یک شبکه سه بعدی، استحکام جرم‌های بدون سیمان در دماهای بالاتر، بیشتر از جرم‌های کم‌سیمان و به طور کلی سیمان‌دار است. به طور کلی حضور سیمان در کنار سیلیس موجود در جرم، باعث می‌شود خواص گرم جرم افت کند. به همین دلیل است که در دهه‌های گذشته، توسعه جرم‌های سیمان‌دار از جرم‌های پرسیمان شروع شده و به سمت جرم‌های متوسط سیمان، کم‌سیمان و فوق کم سیمان پیش رفته است.
موضوع دیگری که مزیت جرم‌های بدون سیمان نسبت به جرم‌های سیمان‌دار محسوب می‌شود، آن است که به دلیل اضافه کردن بایندر مخصوص در جرم، این بایندر در جرم‌های بدون سیمان به صورت توزین شده و آماده است؛ بر خلاف جرم‌های سیمان‌دار که ممکن است به علت خطای اپراتور، درصد بیشتر یا کمتری آب مخلوط شود. این جرم‌ها دقیقا به اندازه مناسب دارای بایندر خواهند بود و خطای اپراتوری در نصب آن‌ها ایجاد مشکل نخواهد کرد. از محصولات دیگری که می‌توان با جرم‌های بدون سیمان تولید کرد، می‌توان به بلوک کف کوره پیشگرم نورد و دلتای کوره قوس الکتریکی اشاره کرد.
مشتریان محصولات تولیدی شرکت فرآورده‌های نسوز آذرخش چه صنایعی هستند و آیا در حوزه صادرات نیز فعالیت می‌کنید؟
شرکت‌های مطرح فولادی اعم از فولاد مبارکه، ذوب آهن اصفهان، فولاد خراسان، مجتمع صنعتی اسفراین، معدنی و صنعتی گل‌گهر و…، از جمله مشتریان محصولات ما بوده‌اند. ضمن اینکه آجرهای سبک عایق تولیدی نیز در صنعت پتروشیمی حائز اهمیت است. در کورههای پیشگرم جهت نورد، تاندیش‌ها و همچنین پاتیل‌ها نیز از این محصول استفاده می‌شود و لازم به ذکر است که ما اخیرا موفق به تولید آجر با حدود ۹۰ درصد آلومین با دانسیته ۰٫۷۸گرم بر سانتی‌متر مکعب شده‌ایم که در دمای بیش از یک هزار و ۸۰۰ درجه سانتیگراد کاربرد دارد و هنوز در استاندارد ASTM تعریف نشده است. در ارتباط با حضور در بازارهای صادراتی نیز باید گفت که تولید شرکت محدود و ظرفیت تولید تا تیر ماه ۱۴۰۲ تکمیل شده است. بنابراین فرصت و زمان کافی برای حضور در بازارهای صادراتی را نداریم اما یک بار صادرات به کشور ترکمنستان آن هم از طریق واسطه‌ها صورت پذیرفته است. در حالی که درخواست‌هایی از افغانستان، اربیل عراق و همچنین ترکمنستان داشته‌ایم اما با توجه به محدودیت تولید، موفق به تحقق این مهم نشده‌ایم.
در حال حاضر با چه چالش‌هایی در تولید مواجه هستید و راهکارهای پیشنهادی شما جهت رفع این معضلات چیست؟
شرایط تولید به نحوی است که گویی تولیدکننده در حال حرکت روی سیم است و هر لحظه امکان مرگ اقتصادی واحدهای تولیدی وجود دارد. ما پروژه‌ای را در دست اجرا داریم که ماشین‌آلات آن تامین شده و سالن‌ها و خطوط تولید آماده شده است و از سوی دیگر، هیچ گاه به دنبال حمایت و یا دریافت تسهیلات نیز نبوده‌ایم اما متاسفانه دست‌اندازها و سنگ‌اندازی‌هایی در مسیر توسعه تولید وجود دارد که تولیدکننده را تحت فشار قرار می‌دهد و باعث کاهش انگیزه در راستای ادامه تولید می‌شود. برای مثال، بزرگ‌ترین تولیدکننده الیاف نسوز کشور که زیرمجموعه شرکت فرآورده‌های نسوز آذرخش به شمار می‌آید، در استان خراسان واقع شده است و در حالی که تمام تجهیزات و ماشین‌آلات مورد نیاز جهت راه‌اندازی آن فراهم شده و وعده‌های بسیاری در این زمینه داده شده است اما در عمل شاهد اتفاقات دیگری هستیم. تامین برق این مجموعه در حالی که ما اقدام به خرید پست برق کرده‌ایم، با مشکلاتی از جانب شرکت شهرک‌های صنعتی مواجه شده است. ما سه مصوبه ستاد تسهیل استان خراسان رضوی را داریم که به امضای مدیران بخش‌های مربوطه رسیده اما در عمل هیچ همکاری به عمل نیامده است و شرکت توزیع نیروی برق خراسان رضوی، تنها واحدی بوده است که با ما همکاری‌های لازم را داشته است. در حالی که نیاز مجموعه به انرژی برق پنج مگاوات است اما متاسفانه ۸۰۰ کیلووات در اختیار ما قرار می‌دهند که این میزان برق، نیاز ما برای تولید انواع محصولات را برطرف نمی‌سازد. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد مسئولان ذی‌ربط، دغدغه تولیدکنندگان را درک نمی‌کنند و نسبت به معضلات موجود آگاهی ندارند. در حالی که نام‌گذاری یک سال بر اساس اقتصاد مقاومتی، حمایت از تولید و… صورت می‌پذیرد، بسیاری از مدیران هیچ شناخت و علمی نسبت به اقتصاد مقاومتی ندارند و این مسئله تنها در حد شعار باقی می‌ماند. متاسفانه زمینه جولان دلالان در بخش‌های مختلف به ویژه داد و ستد و واردات مواد اولیه فراهم شده است و طی پنج تا ۱۰ سال گذشته، واحدهای تولیدی فراوانی روی به فعالیت در حوزه واردات آورده‌اند و زمینه نابودی شرکت‌های تولید را فراهم ساخته‌اند. شرکت فرآورده‌های نسوز آذرخش در حالی سه سال متوالی به عنوان واحد نمونه صنعتی استان خراسان رضوی برگزیده شد که از سوی بانک و موسسات مالی، حائز صلاحیت جهت دریافت تسهیلات در سطح منطقه شناخته شد اما پس از دو سال شرایط به نحوی پیش رفت که به طور کل این مسئله را رها کردیم. ایران، کشوری ثروتمند و غنی به ویژه در بخش معدن است و استان‌های مختلف به ویژه کرمان، جزو بهشت معادن در سطح منطقه شناخته می‌شوند اما متاسفانه مدیران میانی کشور، مدیرانی هستند که دغدغه تولید را ندارند و بر همین اساس تعریف درست و واضحی از تولید ملی ارائه نشده است. منافع ملی برای مدیران میانی کشور، حائز اهمیت نیست و اگر تعریف درستی از اقتصاد مقاومتی و نگاه به تولید ملی داشتیم، شرایط بسیار بهتر از آن چیزی که وجود دارد، می‌بود.
دانش و تکنولوژی تولید مواد نسوز در داخل کشور با سایر تولیدکنندگان در سطح منطقه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
واقعیت امر این است که صنعت نسوز ایران با سایرکشورها همچون ترکیه و یا امارات متحده عربی قابل مقایسه نیست. فارغ‌التحصلان و نیروهای انسانی نخبه فراوانی در داخل کشور ما پرورش یافته‌اند که کشورهای عربی همچون عربستان، قابل رقابت با ما در حوزه سرمایه انسانی به ویژه در بخش معدن و صنایع معدنی نیستند و این در حالی است که کشور تحت فشار شدید اقتصادی قرار دارد. ایران جزو کشورهای برتر منطقه در زمینه تولید علم و آموزش و پرورش نیروهای انسانی شایسته و برتر است و ترکیه حرفی برای گفتن در این زمینه ندارد. زمانی که ما مشغول تولید فولاد در داخل بودیم، تولیدکنندگان ترکیه‌ای آگاهی نسبت به تولید این محصول نداشتند و ما نه تنها پتانسیل درخشش در سطح منطقه بلکه در سطح جهان را داریم. با این وجود متاسفانه شاهد رویداد تلخی به نام مهاجرت نخبه‌های کشوری و به نوعی نخبه‌گریزی هستیم که علی‌رغم تمام تلاش‌هایی که برای آموزش و پرورش آن‌ها به کار گرفته‌ایم، به راحتی باعث مهاجرت این افراد به کشورهای همسایه و به‌کارگیری از نخبگان برتر ایرانی در کشورهای مختلف اعم از قطر، چین، آمریکا و… می‌شویم.
شرکت فرآورده‌های نسوز آذرخش چه اهداف بلندمدتی را در دستور کار خود قرار داده است؟
ما به دنبال راه‌اندازی مرکز تحقیقات صنعت نسوز در شرق کشور و اشتغال‌زایی نیروهای انسانی فارغ‌التحصیل جویای کار در این بخش هستیم تا بتوانیم از دل این افراد، تفکر نوین تولید را به جامعه تزریق کنیم. معتقد هستیم فکر تولید از خود تولید مهم‌تر است و باید زمینه رشد و پرورش اندیشه تولید در بین نخبگان کشوری را فراهم شود.
