افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک در اروپای شرقی و تشدید درگیری‌ها میان کشورهای روسیه و اوکراین، دولتمردان و سیاست‌گذاران کشورهای مختلف که در حال تبیین استراتژی‌های توسعه صنعت و تکنولوژی بودند را با چالش تازه‌ای مواجه کرد. روسیه یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان آلومینیوم در سطح جهان و همچنین یکی از شاخص‌ترین تامین‌کنندگان انرژی مورد نیاز اروپا است. ضمن اینکه برترین کارخانه تولیدکننده آلومینیوم جهان یعنی «روسال» در این کشور قرار دارد و به دنبال افزایش تنش‌ها در منطقه، مقامات کشور روسیه دستور توقف حمل آلومینا از اوکراین را صادر کردند.

پیامدهای اصلی افزایش درگیری میان روسیه و اوکراین و اعمال تحریم‌های مختلف علیه روسیه، رشد بیش از پیش قیمت حامل‌های انرژی و مهم‌تر از همه، نفت بوده است که تاثیر مستقیمی بر قیمت کامودیتی‌ها به خصوص فلز آلومینیوم به عنوان یکی از فلزات انرژی‌بر گذاشته و منجر به افزایش چشمگیر قیمت این فلز تا مرز چهار هزار دلار شده است. به طوری که اختلال در تولید و عرضه آلومینیوم موجب کمبود ذخایر انبار آلومینیوم در بورس فلزات لندن شده است و هرچقدر میزان عرضه آلومینیوم در جهان کاهش یابد، با افزایش تقاضای این فلز، قیمت جهانی آن نیز افزایش خواهد یافت. البته ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که عوامل دیگری از این روند افزایشی قیمت حمایت می‌کنند که ازجمله آن‌ها می‌توان به بحران انرژی و معاهدات زیست‌محیطی کشورها در کاهش مصرف زغال‌سنگ اشاره کرد که باعث شد تولید آلومینیوم در بعضی کشورها ازجمله چین به میزان بسیار قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا کند. در واقع، کاهش میزان تولید آلومینیوم، نه تنها برای چین، بلکه برای سایر کشورهای تولیدکننده این فلز نیز بحران‌ساز شد و قیمت آن را تحت تاثیر خود قرار داد.

سرنوشت نامعلوم جنگ میان روسیه و اوکراین، منجر به ادامه روند صعودی قیمت آلومینیوم خواهد شد و از آنجا که بسیاری از کشورهای مطرح صنعتی جهان تحریم‌های گسترده‌ای را علیه روسیه وضع کرده‌اند، در آینده نزدیک شاهد چالش‌های بسیاری در زمینه تامین مواد اولیه آلومینیومی خواهیم بود. چراکه بسیاری از تولیدکنندگان آلومینیوم برای آن که به فعالیت خود ادامه دهند، ناچار به تامین ماده اولیه از طریق اتصال به بنادر دوردست‌تر خواهند شد. همچنین تداوم این اوضاع نابسامان، شاید نتواند سبب ترغیب استفاده از محصولات جایگزین نیز شود. برای مثال، می‌توان در این خصوص به جایگزینی مس با آلومینیوم در صنایع برق و ساختمان‌ اشاره کرد که در این میان، سیر صعودی قیمت مس مانع بزرگی در برابر این اقدام است.

عقیده برخی کارشناسان سیاسی این است که به احتمال فراوان، جنگ میان اوکراین و روسیه به طول خواهد انجامید اما بررسی‌های متعدد نشان می‌دهد که این شرایط پایدار نیست و با مذاکرات جهانی و اعمال فشارهای مختلف اقتصادی از سوی کشورهایی که خواهان ایجاد صلح و ثبات در منطقه هستند، تنش‌های موجود فروکش خواهند کرد زیرا اگر قرار باشد این شرایط تداوم یابد، به زودی شاهد جنگ جهانی سوم خواهیم بود که طبیعتا به وقوع پیوستن این جنگ به نفع هیچ یک از کشورهای جهان نخواهد بود و در شرایط فعلی، نتیجه‌ای جز ویرانی سرمایه‌ها نخواهد داشت. در این میان، اقدام «روسال» در توقف حمل آلومینا از اوکراین، این ذهنیت را برای بسیاری از فعالان صنعت آلومینیوم به وجود آورده است که اعمال قدرت روسیه بر بازار آلومینیوم، به نفع صنعت آلومینیوم ایران خواهد بود اما برخلاف تصور آن‌ها، باید به این نکته توجه داشت که افزایش قیمت آلومینیوم، منجر به سودآوری بیشتر واحدهای ذوب کشور نخواهد شد؛ چراکه همزمان قیمت آلومینای مصرفی این کارخانجات نیز افزایش پیدا خواهد کرد و این امر به ضرر تولیدکنندگان است اما در این شرایط که شاید دوام پیدا نکند، می‌توان پتانسیل‌های کشور در حوزه صادرات آلومینیوم را فعال‌تر کرد که در این رابطه، نیاز است تا موانع قانونی در این حوزه رفع شود تا بتوانیم با حضور پررنگ‌تر در بازارهای اروپا و غرب آسیا، گوی سبقت را از رقیبانی مانند کشور ترکیه برباییم. متاسفانه طی سال‌های اخیر، آلومینیوم تولید شده در داخل کشور با قیمت بسیار ارزان به ترکیه فروخته شده و این در حالی است که این محصول با قیمت بسیار بالاتری به تولیدکنندگان داخلی عرضه می‌شود ولی از سوی دیگر، ترکیه یکی از واردکنندگان آلومینیوم از کشور روسیه نیز بوده که در حال حاضر، قادر به تامین آلومینیوم مورد نیاز خود از این کشور نیست و همین مسئله، فرصت مهمی را برای صنعت آلومینیوم ایران به وجود آورده است تا کاستی‌های گذشته را جبران کند و جایگاه خود را ارتقا دهد که تحقق این مهم، تنها سیاست‌گذاری‌های کارشناسانه و حساب‌شده دولت را می‌طلبد.

یادداشت: کارشناس فلزات‌آنلاین