احسان رجایی‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین»، اظهار داشت: توجه به تهیه و تامین مواد اولیه جزو اولویت‌های صنعت سرب کشور به حساب می‌آید. وقتی مواد اولیه یک شرکت تولیدکننده شمش سرب از طریق بازیافت باتری فرسوده تامین می‌شود، باید فضای مساعدی برای تامین مواد اولیه مورد نیاز در کشور فراهم شود وگرنه چگونه می‌توانیم انتظار افزایش میزان تولید در سال «جهش تولید» را از فعالان صنعتی و معدنی کشور داشته باشیم.
وی افزود: وقتی از تامین مواد اولیه مورد نیاز شرکت تولیدکننده شمش سرب صحبت می‌کنیم، دو راه برای تامین آن به ذهن خطور می‌کند؛ ابتدا این که باتری‌های تولید شده در سطح کشور به سرعت به چرخه بازیافت منتقل شوند یا اینکه سیاست‌های این صنعت بر پایه واردات مواد اولیه تولید شمش سرب ثانویه از سایر کشورها بنیان گذاشته شود که البته در حال حاضر سیاست متولیان امر، مجوز چنین کاری را نمی‌دهد.
مدیرعامل رایا شرکت ذوب سپاهان گفت: متاسفانه هم اکنون هیچ‌گونه مجوزی برای واردات باتری فرسوده در کشور صادر نمی‌شود. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که طی سال‌های گذشته امکان واردات باتری فرسوده بر اساس میزان ظرفیت اسمی واحدهای معدنی و صنعتی وجود داشت. در واقع، به میزان ۳۰ تا ۵۰ درصد ظرفیت اسمی که در پروانه بهره‌برداری درج شده بود، مجوز واردات باتری فرسوده از کشورهای به خصوص همسایه فراهم می‌شد.
رجایی‌زاده یادآور شد: به طور معمول واردات باتری فرسوده در هیچ دوره‌ای بدون صدور مجوز از سوی سازمان محیط زیست امکان‌پذیر نبوده و نیست؛ هرچند که رعایت مسائل زیست‌محیطی جزو اولویت‌های مهم بسیاری از واحدهای معدنی در صنعت سرب محسوب می‌شود. با این حال، شیوه مرسوم واردات باتری فرسوده بر اساس تهاتر صورت میپذیرد که در قبال ورود مقادیر باتری فرسوده، شمش سرب صادر می‌شود.
وی تاکید کرد: در شرایط فعلی که ویروس کرونا تمام کره خاکی را درگیر خود کرده است، مشاهدات ما می‌گوید که سیاست دولت در راستای مقابله با تحریم‌های بین‌المللی و حفظ منابع ارزی در داخل کشور است. بنابراین اتفاقات چند وقت اخیر در ایران و جهان، به طور قطع صنعت سرب را بی‌نصیب نخواهد گذاشت؛ چراکه وقتی با کمبود باتری فرسوده در کشور مواجه می‌شویم، طبیعی است که ممانعت از واردات باتری فرسوده، منابع موجود برای تولید شمش سرب را به حداقل ممکن کاهش می‌دهد.
صادرات خاک سرب
مدیرعامل رایا شرکت ذوب سپاهان بیان کرد: یکی از مشکلات اساسی در توزیع خاک معدنی سرب این است که مواد اولیه مورد نیاز تولید شمش سرب توسط مراکز توزیع و فروش، مستقیما به دست کسانی می‌رسد که بدون تعلل دست به صادرات آن می‌زنند؛ حتی در مواردی مشاهده می‌شود که برخی شرکت‌های فرآروی سرب نیز که کار آن‌ها تبدیل خاک معدنی به کنسانتره است، اقدام به صادرات مواد خام سرب می‌کنند.
رجایی‌زاده خاطرنشان کرد: با این حال، اعمال محدودیت‌های گسترده در زمینه صادرات مواد اولیه تولید شمش سرب، در مواردی به نفع واحدهای تولیدی کوچک و متوسط شده است که نیاز مبرم به مواد اولیه شمش سرب دارند اما این سیاست در بلندمدت موجب کاهش رقابت‌پذیری صنعت سرب در عرصه بین‌المللی می‌شود.
در پی منطبق‌سازی مجموعه با شرایط موجود هستیم
مدیرعامل رایا شرکت ذوب سپاهان گفت: ظرفیت اسمی یا همان رقم مندرج در پروانه بهره‌برداری مجموعه، رقمی حدود دو هزار و ۴۰۰ تن به صورت سالانه است اما تولید مجموعه بر اساس شرایط و ضوابط امروز شامل تحریم‌ها، ویروس کرونا و شرایط ناشی از آن همانند ممنوعیت صادرات و کمبود مواد اولیه تولید شمش سرب در کشور، به رقم یک هزار و ۲۰۰ تن به صورت سالانه می‌رسد. ظرفیت حقیقی مجموعه فراتر از مقادیر ذکر شده است اما در حال حاضر، در پی منطبق‌سازی مجموعه با شرایط موجود هستیم.
رجایی‌زاده یادآور شد: براده آهن، کک و کربانات سدیم از دیگر منابع مورد استفاده ما در مسیر تولید شمش سرب به حساب می‌آیند که در اغلب موارد برای تامین آن‌ها با چالش خاصی مواجه نیستیم و این مواد در بازار به وفور یافت می‌شود.
وی گفت: خرید براده آهن به طور معمول از طریق مغازه‌های تراش‌کاری به شکل ضایعاتی خریداری می‌شود. همچنین تهیه کک از طریق خاک معادن زغال‌سنگ قابل دریافت و ورود به واحد فرآوری تولید است. کربانت سدیم نیز از طریق شرکت‌های پتروشیمی خریداری و به محل شرکت انتقال داده می‌شود. همه این مواد معدنی به صورت کاملا آزاد و در مواردی به قیمت‌های بسیار بالاتر از قیمت‌های روز فروخته می‌شود. این مسئله مدت‌ها است که واحدهای معدنی را با چالش اساسی مواجه کرده است.
عمده مصارف شمش سرب
مدیرعامل رایا شرکت ذوب سپاهان اذعان داشت: شمش سرب در صنایع مختلفی کاربرد دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به واحدهای تولیدی باتری خودرو و صنایع نظامی اشاره کرد. در واقع این دو صنعت پرکاربردترین مصرف‌کننده‌های صنعت سرب محسوب می‌شوند.
رجایی‌زاده اظهار کرد: به طور معمول وقتی درون یک باتری فرسوده حدود ۹ کیلوگرم سرب وجود داشته باشد، پس از طی علمیات بازیافت در پروسه تولید، نزدیک به ۶۰ تا ۷۰ درصد سرب موجود در آن استحصال می‌شود و بقیه آن نیز به عنوان باطله معدنی در محلی جدای محل تولید دپو می‌شود.
افزایش افسارگسیخته قیمت باتری فرسوده
مدیرعامل رایا شرکت ذوب سپاهان عنوان کرد: خرید باتری فرسوده بر اساس میزان سرب موجود در آن تجزیه و تحلیل می‌شود اگرچه برخی فروشندگان باتری فرسوده گاهی پارامترهایی مانند آمپر و… را بهانه‌ای برای افزایش قیمت باتری لحاظ می‌کنند. بنابراین همواره در تلاش هستیم تا با رصد وضعیت موجود بازار، بهترین مواد اولیه ثانویه را در عین اقتصادی بودن خریداری نماییم.
رجایی‌زاده گفت: متاسفانه به بهانه شیوع ویروس کرونا و تحمیل تحریم‌های بین‌المللی بر فضای اقتصادی کشور طی چند وقت اخیر، قیمت‌های باتری فرسوده ۴۰ تا ۵۰ برابر افزایش داشته است. به طور مثال، تا پیش از وضعیت موجود، هزینه هر یک کیلوگرم باتری فرسوده ۲۵ هزار تومان بود که در حال حاضر این قیمت به ۴۲ هزار تومان جهش یافته است. برای تولیدکنندگان شمش سرب قابل قبول نیست که قیمت‌ها به صورت لحظه‌ای نوسان داشته باشد؛ هرچند که هیچکس در این زمینه پاسخ‌گوی بازار و وضعیت سخت امروز تولیدکنندگان نیست.
محیط زیست، قربانی افزایش قیمت‌ها
مدیرعامل رایا شرکت ذوب سپاهان اذعان کرد: وقتی واحد معدنی توان تامین هزینه‌های تولید را به طور کامل نداشته باشد، شکی وجود ندارد که اگر نسبت به زیست‌بوم منطقه مسئولیت‌پذیر خود نباشد، بدون تردید برخی اقدامات زیست‌محیطی را از فرآیند تولید شمش سرب حذف می‌کند تا در هزینه نهایی دچار ضرر و زیان نشود. به طور مثال، درون هر باتری فرسوده، آب اسیدی وجود دارد که ضرورت است پیش از رفتن باتری فرسوده به کوره ذوب، اسید آن تخلیه و در محلی جداگانه نگهداری شود و یا اینکه عملیات خنثیسازی اسید به صورت مجزا بر آن صورت پذیرد.
رجایی‌زاده تاکید کرد: متاسفانه بسیاری از واحدهای تولیدکننده شمش سرب به دلیل عدم توانایی در پرداخت هزینه‌های جاری تولید، عملیات خنثیسازی اسید را انجام نمی‌دهند. در واقع مشخص نیست چه واحدهایی به طور واقعی دست به دپو یا خنثیسازی اسید موجود در باتری فرسوده می‌زنند؛ چراکه می‌دانیم بهانه واحدهای تولیدی بر این است که هزینه خنثیسازی اسید با هزینه تمام شده تولید منطبق نیست. با این حال پرسش این است که اگر حفظ زیست‌بوم منطقه در شرایط امروز یک ضرورت به حساب می‌آید، چرا متولیان امر به میزان کافی بر هزینه‌های تولید شمش سرب نظارت نمی‌کنند تا علاوه بر تسهیل شرایط تولید، تولیدکنندگان شمش سرب نیز بتوانند هزینه‌های الزامی زیست‌محیطی را پرداخت نمایند؟
ما خوب شعار می‌دهیم!
مدیرعامل رایا شرکت ذوب سپاهان گفت: فرآیند تولید شمش سرب از باتری فرسوده توسط شرکت‌های بزرگ در مقایسه با شرکت‌های کوچک و متوسط تفاوت چندانی ندارد و به لحاظ ساختاری همه واحدهای معدنی همانند یکدیگر عمل می‌کنند؛ با این تفاوت که برخی‌ها پیشرفته و برخی نیز نیمه‌پیشرفته هستند و تفاوت این صنایع، در جنس و قدرت فیلتر مورد استفاده در کوره ذوب است؛ اینکه هر واحد معدنی به واسطه فیلتراسیون پیشرفته یا قدیمی، تا چه میزان در زمینه حفظ محیط زیست گام‌های مثبت برمی‌دارند.
رجایی‌زاده ادامه داد: مسئله این است که هیچ کدام از شرکت‌های تولیدکننده شمش سرب دارای استانداردهای زیست‌محیطی بین‌المللی نیستند. متاسفانه ما به لحاظ ساختار فرآیندی، شعارهای خوبی سر می‌دهیم اما در عمل هیچ‌گونه ایده جدید و دانش‌بنیانی در راستای حل مشکلات موجود صنعت سرب ارائه نمی‌دهیم.
دولت باید نگاه زیرساختی خود را تغییر دهد
مدیرعامل رایا شرکت ذوب سپاهان اظهار کرد: ما می‌توانیم بهترین روش‌ها را برای تولید در داخل کشور و به خصوص تولید شمش سرب فراهم کنیم. یکی از ضروریات دستیابی به این انتخاب، حمایت دولت به عنوان متولی امر است. دولت می‌تواند با تسهیل واردات برخی سیستم‌ها، ماشین‌آلات و تکنولوژی پیشرفته، زمینه توسعه و یا جهش ناگهانی برخی صنایع را به وجود آورد. اگر دولت بتواند نگاه زیرساختی به واردات تکنولوژی و ماشین‌آلات به‌روز داشته باشد، بدون تردید در کوتاه‌ترین زمان ممکن شاهد «جهش تولید» در بخش صنعت و معدن کشور و به خصوص صنعت سرب خواهیم بود.
رجایی‌زاده گفت: به جای اینکه اجازه دهیم تولیدکنندگان شمش سرب با ۶۰ یا ۶۶ درصد سرب استحصال شده از باتری فرسوده، زیان بسیاری به زیست‌بوم منطقه تحمیل کنند، بهتر نیست با تسهیل واردات و هزینه مورد نظر، امکان خرید ماشین‌آلات و تکنولوژی پیشرفته خارجی را فراهم آوریم تا علاوه بر استحصال ۷۳ درصدی سرب از باتری فرسوده، شاهد کاهش چشمگیر آسیب‌های زیست‌محیطی باشیم؟
وی افزود: مشکل اساسی تولیدکنندگان شمش سرب، عدم نقدینگی کافی برای واردات ماشین‌آلات پیشرفته و پرهزینه است که غالبا توسط کشورهای اروپایی و یا کشورهای آسیای شرقی همچون کره جنوبی و ژاپن تولید می‌شود. متاسفانه ما در زمینه تکنولوژی نه تنها پیشرفت نکرده‌ایم بلکه از روش‌های سنتی ۵۰ سال گذشته پیروی می‌کنیم. تا زمانی که واحدهای تحقیق و توسعه شرکت‌های روش‌های نوینی ارائه ندهند، شعار پیشرفت رنگ حقیقی به خود نخواهد گرفت.
عدم صادرات شمش سرب
مدیرعامل رایا شرکت ذوب سپاهان مطرح کرد: خوشبختانه به واسطه تولید همزمان باتری در کنار تولید شمش سرب، هیچ امکانی نه برای صادرات محصول به کشورهای خارجی وجود دارد و نه اینکه می‌توان آن را به صنایع مصرف‌کننده داخلی عرضه کرد. به این ترتیب، شمش سرب تولید شده در مجموعه به طور کامل در مسیر تولید باتری داخلی مجموعه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
رجایی‌زاده اذعان کرد: در مواردی نیز برای تولید باتری نیاز به شمش سرب بیشتری پیدا می‌کنیم که از سایر تولیدکنندگان تامین می‌کنیم.
چشم‌انداز صنعت سرب تار است
مدیرعامل رایا شرکت ذوب سپاهان تصریح کرد: اگر مبادی وارداتی و صادارتی کشور توسط دولت باز شود، بدون تردید در کوتاه‌ترین زمان ممکن شاهد رشد و جهش اقتصادی در کشور خواهیم بود. حتی می‌توانیم به واسطه واردات خاک معدنی سرب نیز شرایط موجود در زمینه تولید شمش سرب را تغییر دهیم. درست در زمانی که واحدهای تولیدی شمش سرب به نوعی تشنه مواد خام صادراتی هستند، برخی منابع داخلی در مسیر فروش مواد خام به کشورهای همسایه با یکدیگر رقابت می‌کنند و این در نوع خود یک خیانت بزرگ محسوب می‌شود.
رجایی‌زاده ادامه داد: اگر دیدگاه رفتاری با مجموعه‌های مختلف تولیدی و به خصوص تولیدکنندگان شمش سرب در کشور از قالب سلیقه خارج شود، «جهش تولید» به راحتی نمایان خواهد شد؛ اما اگر همچنان منتظر اعمال سلیقه در تولید داخلی وجود داشته باشد، بدون تردید جهشی در تولید اتفاق نخواهد افتاد. بنابراین تا زمانی که این موارد اصلاح نشود و فرهنگ برخورد با نظام تولید از ریشه و به صورت عملی تغییر پیدا نکند، «جهش تولید» تنها شعار باقی خواهد ماند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: نباید فراموش کنیم که «جهش تولید» زمانی رخ می‌دهد که ما به عنوان تولیدکننده شمش سرب بتوانیم بر اساس ظرفیت‌‌های خود با واحدهای تولیدی مشابه در دنیا رقابت کنیم. وقتی در کنار نبود مواد اولیه کافی، با اعمال ممنوعیت‌های وارداتی و صادراتی، جلوی پیشرفت و توسعه صنعت سرب گرفته می‌شود، باید هم شاهد عقب‌ماندگی تکنولوژی تولید در این صنعت نسبت به سایر رقبای خارجی باشیم. از طرف دیگر، هزینه‌های تولید شمش سرب به قدری افزایش یافته که سودآوری این صنعت روز به روز در حال کاهش است و نمی‌توان چشم‌انداز روشنی را برای آن متصور بود.
