ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر گازی در جهان، رویکرد گازرسانی به شهرها و روستاها را در پیش گرفته و توانسته است بزرگ‌ترین شبکه انتقال گاز جهان را احداث کند. برای گسترش شبکه گازرسانی به ویژه برای منازل نیاز به لوله‌های گازی استاندارد است تا ایمنی ساختمان‌ها تامین شود. برای این منظور، چندین تولیدکننده لوله گازی بزرگ در کشور فعالیت می‌کنند اما موضوعی که باعث شده تا بازار لوله گازی دچار مشکل شود، تولید و عرضه لوله‌های غیراستاندارد بوده که دارای وزن و قیمت کمتری نسبت به انواع استاندارد است. تولید این لوله‌ها، هم بازار تولیدکنندگان بزرگ را دچار مشکل می‌سازد و هم اینکه ساختمان‌ها را ناایمن می‌کند. در این خصوص، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با کیومرث میرزایی، مدیرعامل گروه صنعتی سپاهان گفت‌وگو داشته است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند
توضیحاتی در خصوص پیشینه فعالیت گروه صنعتی سپاهان، میزان ظرفیت تولید و محصولات آن بفرمایید.
گروه صنعتی سپاهان در سال ۱۳۵۲ در استان اصفهان تاسیس شد. این شرکت در ابتدا تولید خود را با پروفیل‌های ساختمانی آغاز کرد و به تدریج با توجه به نیازهای کشور، گروه سپاهان این قابلیت را در مجموعه به وجود آورد که بتواند نیازهای کشور را به دیگر محصولات برطرف سازد. یکی از نیازهای اساسی کشور لوله‌های گازی بود که در این راستا تلاش‌های نسبتا زیادی شد تا بتوانیم این نوع لوله‌ها را تولید کنیم. لازم به ذکر است که در گذشته تمام لوله‌های گازی مصرفی از طریق واردات تامین می‌شدند. خوشبختانه گروه صنعتی سپاهان در دهه ۶۰ توانست برای نخستین بار در کشور موفق به تولید لوله‌های گازی شود.
علاوه بر لوله گازی، دیگر لوله‌ها نیز متناسب با نیازهای کشور در گروه سپاهان تولید شد. به طور مثال، یکی دیگر از نوآوری‌های گروه، لوله‌های گاز توکار است. در حال حاضر، دو نوع لوله گازی وجود دارد که یکی از آن‌ها روکار یا سطحی است که از روی بنای ساختمان رد می‌شود و قابل رویت است. لوله دیگر نیز در داخل ساختمان برای برج‌های بزرگ تعبیه می‌شود که به آن توکار می‌گویند. گفتنی است که پیش از این، برای لوله‌های توکار از لوله‌های بدون درز استفاده می‌شد. با این حال، با همکاری شرکت استاندارد و ادارات گاز، گروه صنعتی سپاهان تحقیقات خود را در این رابطه انجام داد و توانست برای نخستین بار لوله درزجوش توکار در کشور تولید کند. برای تولید لوله درزجوش توکار، از ورق گرم شرکت فولاد مبارکه استفاده می‌شود و این نوع لوله‌ها در برج‌ها، جایگزین لوله‌های بدون درز شده است. تولید این محصولات باعث شده است که کشور از واردات آن‌ها بی‌نیاز شود.
ظرفیت اسمی گروه صنعتی سپاهان حدود ۴۵۰ هزار تن در سال است. البته با توجه به ناملایماتی که در بازار ورق فولادی وجود دارد، نمی‌توانیم با تمام ظرفیت، محصول تولید کنیم و امیدوار هستیم بتوانیم به روزهای درخشش شرکت برگردیم. در حال حاضر، ظرفیت فعال شرکت حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد ظرفیت اسمی است.
دلیل اصلی کاهش میزان تولید نسبت به ظرفیت اسمی چیست؟ آیا علت اصلی این اتفاق، چالش در تامین مواد اولیه است؟
چندین عامل در رابطه با کاهش میزان تولید نسبت به ظرفیت اسمی گروه سپاهان وجود دارد؛ یکی از این عوامل، شیوع ویروس کرونا در کشور بود که با هر بار اوج‌گیری این ویروس و تعطیلی اجباری بسیاری از مشاغل، برای حفظ سلامتی کارکنان ناچار به تعطیلی کارخانه‌ها می‌شدیم. به طور کلی، کاهش شیفت‌های کاری و ساعات حضور کارکنان در محل کار و همچنین تعطیلی کارخانه‌ها به علت تعطیلی‌های کرونا باعث کاهش تولید شد. همچنین عدم تامین ورق فولادی به دلیل قطعی برق و دیگر تعطیلی‌ها نیز به کاهش تولید دامن زد. در همین حال، بازار لوله گازی با نوسان همراه است که اکنون کمی در رکود به سر می‌برد و تقاضا برای لوله‌های گازی کاهش یافته است. گفتنی است که رونق تولید لوله‌های گازی به طور مستقیم با ساخت و ساز در ارتباط است و در صورتی که ساختمان‌سازی رونق پیدا کند، صنعت لوله‌سازی نیز رونق خواهد یافت.
آیا تمام مواد اولیه خود را از بورس کالا خریداری می‌کنید؟ چه چالش‌هایی در فرایند تامین ورق فولادی وجود دارد؟
تمام ورق مورد نیاز شرکت از بورس کالا خریداری می‌شود. البته در گذشته خرید ورق فولاد به طور مستقیم از فولاد مبارکه صورت می‌گرفت. باید متذکر شد که گروه صنعتی سپاهان جزو نخستین مشتریان شرکت فولاد مبارکه از زمان بهره‌برداری این مجتمع در سال ۱۳۷۲ بوده است. تا آن زمان، مواد اولیه گروه صنعتی سپاهان از کشورهای دیگر به ویژه شرکتهای مطرح ژاپنی و اروپایی تامین می‌شد اما پس از اینکه فولاد مبارکه به بهره‌برداری رسید، تامین مواد اولیه گروه سپاهان نیز به طور کامل از آن مجتمع فولادی انجام شد. البته گاهی اوقات شرایط بازار و دخالتهای دولت در بازار، باعث شده تا مشکلاتی در تامین مواد اولیه از فولاد مبارکه به وجود آید اما با این وجود همواره با این شرکت تعامل سازنده‌ای داشته‌ایم.
یکی از علل کاهش تولید به خرید از بورس کالا بازمی‌گردد. تا یکی دو سال قبل، فروش فولاد مبارکه به خریداران در بورس کالا به صورت مستقیم از طریق عرضه مچینگ انجام می‌شد. به طوری که ابتدا ورق فولاد مبارکه در بورس عرضه و کشف قیمت انجام می‌شد؛ سپس این شرکت بخشی از ورق خود را در تالار مچینگ عرضه می‌کرد و سایر شرکت‌ها می‌توانستند به میزان سهمیه اختصاصی یا نیاز خود مطابق با سهمیه، خرید انجام دهند اما اکنون که همه عرضه ورق گرم فولاد مبارکه در بورس کالا انجام می‌شود، علاوه بر تولیدکنندگانی که سهمیه دارند، تجار و بازرگان‌های غیر تولیدکننده نیز در بورس حضور می‌یابند و ورق خریداری می‌کنند. گاهی اوقات مشاهده شده است که اگر سهمیه گروه صنعتی سپاهان در هر عرضه فولاد مبارکه، ۱۴ هزار تن است، تنها توانسته هفت هزار تن از آن را از بورس خریداری کند و باید بقیه مواد اولیه خود را از بازار آزاد تامین کند. خرید از بازار آزاد نیز دقیقا از همان افرادی صورت می‌گیرد که ورق را از بورس خریداری می‌کنند. نکته قابل توجه این است که حاشیه سود تولیدکننده لوله گازی، حدود ۵ تا ۷ درصد است اما حاشیه سود افرادی که ورق را از بورس خریداری کرده و آن را در بازار آزاد به فروش می‌رسانند، ۲۰ تا ۲۵ درصد است. واقعیت امر آن است که با وجود این شرایط، برخی مواقع حتی تولید لوله‌های گازی نیز صرفه اقتصادی لازم را ندارد. به طور مثال، در بازه زمانی اردیبهشت ماه تا تیر ماه سال جاری، قیمت برخی از محصولات حتی از قیمت مواد اولیه نیز کمتر بود. در آن زمان، به دلیل رکود شدید حاکم بر بازار و عدم رونق بازار لوله‌های گازی در کشور، ناچار شدیم محصولات را همراه با زیان به فروش برسانیم. گروه صنعتی سپاهان، فعالیت بازرگانی ندارد که ورق فولادی که از بورس می‌خرد را در بازار آزاد به فروش برساند. سهامداران این شرکت رسالت خود را تنها تولید می‌دانند و برای اینکه تولید را در این مجموعه زنده نگه دارند، برخی اوقات محصول را ارزان‌تر از مواد اولیه به فروش می‌رسانند.
تولیدکنندگان دیگری از ورق فولادی در کشور وجود دارند؛ آیا از این شرکت‌ها مواد اولیه خود را تامین کرده‌اید؟
مصارف محصولات گروه صنعتی سپاهان به نوعی باید ایمنی حداکثری داشته باشند. اولویت گروه صنعتی سپاهان، تولید استاندارد محصول است و همه مدیران و کارکنان به این هدف ایمان دارند. ممکن است که ورق گرم دیگر تولیدکنندگان برای مصارف عمده، استانداردهای لازم را داشته باشند اما بعضا مشاهده شده است که ورق این تولیدکنندگان برای لوله‌های گازی و دیگر لوله‌های حساس گازی روکار و توکار، استاندارد لازم را ندارد. در صورتی که ورق ترک‌های ریز داشته باشد، ممکن است حادثه ایجاد کند. گروه صنعتی سپاهان خود را موظف می‌داند که ایمنی مصرف‌کنندگان لوله گازی را در نظر بگیرد. در نتیجه تلاش ما این است که برای اقلام ایمنی، حتما از ورق فولاد مبارکه استفاده کنیم. در صورتی که دیگر تولیدکنندگان ورق فولادی، کیفیت محصولات خود را ارتقا دهند، حتما از محصولات آن‌ها نیز استفاده خواهیم کرد.
مصرف‌کنندگان محصولات گروه صنعتی سپاهان چه شرکت‌هایی هستند؟ چه چالش‌هایی در زمینه فروش وجود دارد؟
همان‌طور که گفته شد، عمده مصارف لوله‌های گروه صنعتی سپاهان در صنعت ساختمان است و اغلب مشتریان آن نیز شرکتهای دولتی هستند. با این حال، مشتریان دولتی به نوعی در مذاکرات برای فروش دست بالا را دارند و نگاه آن‌ها به تولیدکنندگان، اغلب از بالا به پایین است. گروه صنعتی سپاهان نیز باید به این مشتریان محصولات خود را به فروش برساند؛ اما اغلب قراردادهای شرکتهای دولتی با این شرکت، به صورت یک‌طرفه هستند و با اینکه شکایت خود را به سیستم‌های نظارتی برای این نوع قراردادها برده‌ایم که این شیوه برخورد، تولید را ورشکست خواهد کرد، راه به جایی نبرده است. به طور مثال، اگر در یک قرارداد، تولیدکننده نتواند در موعد مقرر محصول خود را به مشتری تحویل دهد، مشمول جریمه خواهد شد؛ همین موضوع در مورد مشتری که شرکت دولتی است نیز باید اتفاق بیفتد. این یعنی زمانی که مشتری نتواند در موعد مقرر هزینه خرید خود را به تولیدکننده پرداخت کند، باید مشمول جریمه شود اما این موضوع هیچ‌گاه برای شرکتهای دولتی اتفاق نمی‌افتد و این شرکت‌ها مشمول جریمه نمی‌شوند. حتی معمولا پرداخت هزینه خرید محصول توسط شرکتهای دولتی، بین سه تا ۶ ماه به طول می‌انجامد. این شیوه پرداخت و مدت زمان انجام آن، در شرایط کنونی برای یک تولیدکننده صرفه اقتصادی ندارد. در حال حاضر، ورق به صورت نقدی و اعتباری دو ماهه و سه ماهه در بورس عرضه می‌شود و در عرضه نقدی باید هزینه آن را در همان روز پرداخت کنیم و محصول را دو ماه یا سه ماه بعد تحویل بگیریم. در حالی که پرداخت مشتریان دولتی سه ماه پس از فروش انجام می‌شود. این یعنی تعداد گردش مالی شرکت در مدت زمان مشخص، به یک‌پنجم کاهش خواهد یافت و این میزان گردش مالی هیچ‌گاه یک شرکت را برای رسیدن به تولید پر رونق به تکاپو نمی‌اندازد. بالاخره باید گردش مالی در شرکت‌ها به گونه‌ای باشد که برای آن‌ها حاشیه سود مناسب ایجاد شود و سبب شود واحدهای تولیدی به ظرفیت مناسب برسند اما متاسفانه این اتفاق نمی‌افتد.
مزیت رقابتی محصولات گروه صنعتی سپاهان چیست؟
مهم‌ترین مزیت رقابتی گروه صنعتی سپاهان، دانش فنی بسیار بالای آن است و از این رو، این گروه شعار خود را «استاندارد، حداقل کیفیت ماست»، انتخاب کرده است. هم‌اکنون در بازار، برای لوله‌های گازی، دو نوع لوله غیر رایج وجود دارد؛ لوله گاز سبک و لوله گاز سنگین. لوله گازی سبک، لوله‌ای است که استاندارد ایران را ندارد اما به دلیل اینکه در بازار خرده‌فروشی، لوله گازی به صورت شاخه به فروش می‌رود، هر چه وزن شاخه کمتر باشد، برای تولیدکننده و مصرف‌کننده ارزان‌تر تمام می‌شود. به طوری که لوله گازی سبک ۱۳ کیلوگرم به ازای هر شاخه وزن دارد؛ در حالی که به طور استاندارد، وزن این لوله باید ۱۴ کیلوگرم به ازای هر شاخه باشد. بنابراین خرید لوله گازی استاندارد، برای مصرف‌کننده و تولیدکننده گران‌تر است. حال اگر قرار باشد مصرف‌کننده لوله گازی را در یک برج بزرگ و ساختمان بلند به کار ببرد، طبعا خرید لوله گازی سبک باعث کاهش قیمت تمام شده ساختمان می‌شود اما استفاده از این لوله‌ها، ایمنی ساختمان را به شدت پایین می‌آورد و ممکن است حادثه ایجاد کند و خطرآفرین باشد. ضمن اینکه عمر این لوله‌ها نسبت به لوله گازی استاندارد کمتر است و مصرف‌کننده با خراب شدن لوله غیر استاندارد، متحمل هزینه‌های بعدی یعنی تعمیر و نگهداری خواهد شد.
رعایت کردن همه موارد استاندارد باعث شده است که گروه صنعتی سپاهان در تولید محصولات خود هرگز از جدول استاندارد پایین‌تر نیاید. یکی از چالش‌های بازار لوله‌های گازی، وجود لوله‌های غیر استاندارد است و برای این منظور، از سازمان ملی استاندارد درخواست کردیم به این موضوع وارد شود و همه تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان به ویژه مسئولان ساخت و ساز را مجاب کند که به جهت حفظ ایمنی ساختمان، از لوله‌های گازی استاندارد استفاده کنند.
به عنوان یک تولیدکننده با چه چالش‌هایی مواجه هستید؟
تولیدکننده همواره با دو چالش اساسی روبه‌‌رو است؛ یکی از آن‌ها مکانیزم کسب و کار و مکانیزم بازار است که باید از قواعد خود یعنی تقابل عرضه و تقاضا پیروی کند. این یعنی زمانی که در بازار دو وجه آن یعنی عرضه و تقاضا از مکانیزم‌های خود تبعیت می‌کنند، تعادل در بازار، برقرار و در نهایت قیمت متعادل می‌شود. دیگر چالش مهم بازار فولاد کشور، عدم ثبات است. یک تولیدکننده زمانی می‌تواند برای فعالیت خود برنامه‌ریزی کند که بازار یک روند مشخص، چه صعودی یا چه نزولی و یا ثابت را در زمان مشخص داشته باشد. به طور مثال، اگر بازار نزولی است، تولیدکننده تلاش خواهد کرد حجم خرید مواد اولیه خود را کاهش دهد و فروش را به سرعت انجام دهد تا نقدینگی کافی را داشته باشد و به عبارت بهتر، زیان کمتری متوجه تولیدکننده شود. همچنین در هنگام روند صعودی بازار نیز حجم خرید مواد اولیه افزایش می‌یابد و تولید و فروش به سرعت انجام می‌شود تا نقدینگی مناسب برای خریدهای بعدی مواد اولیه وجود داشته باشد.
شرایطی که اکنون در بازار وجود دارد بسیار مبهم است و تولیدکننده نمی‌داند حتی در کوتاه‌مدت بازار چه روندی را طی می‌کند. عدم ثبات نرخ ارز، در این بی‌ثباتی بازار بسیار موثر است. به طور مثال، اگر تولیدکننده ۱۰ هزار تن محصول تولید کند و بازار به دلیل کاهش نرخ ارز در رکود باشد و تولیدکننده محصول خود را به اجبار به فروش برساند، زیان بسیاری متوجه آن خواهد شد. همچنین اگر برای خرید مواد اولیه به دلیل عدم ثبات دست نگه دارد و به یکباره قیمت ورق با توجه به نرخ ارز و شرایط بازار افزایش یابد نیز تولیدکننده ضرر خواهد کرد و قادر خواهد بود حجم کمتری از مواد اولیه را بخرد. حتی در این شرایط ممکن است قیمت ورق افزایش یابد اما قیمت محصول متوقف بماند. در این شرایط، تولیدکننده تنها نظاره‌گر بازار خواهد بود. رسالت اصلی یک تولیدکننده آن است که فعالیت سودآور داشته باشد و با اقتصادی بودن فرایند تولید و فروش، بتواند چرخه خرید و فروش را کامل کند اما بازار به گونه‌ای پیش رفته است که تولیدکننده نمی‌تواند تصمیم‌گیری کند و بعضا ناچار خواهد بود در یک روز، سه نوع تصمیم متضاد را اتخاذ کند! این یعنی تولیدکننده که در ابتدای روز با افزایش نرخ ارز تصمیم به خرید مواد اولیه و تولید می‌گیرد، در اواسط روز با کاهش نرخ ارز مواجه می‌شود و باید روال دیگری را طی کند و در اواخر روز نیز ممکن است روند بازار مجددا صعودی شود.
تثبیت روند بازار و ایجاد ساز و کار درست آن یعنی تقابل عرضه و تقاضا، موضوع حاکمیتی بوده و از عهده تولیدکننده خارج است. البته نمی‌توان این قواعد را به صورت دستوری تعیین کرد. ایجاد فضایی با ثبات، از الزامات رفع چالش‌های تولیدکنندگان است. تولیدکنندگان با نرخ ارز در هر قیمتی مشکلی ندارند و به سرعت خود را با آن وفق می‌دهند اما مهم‌تر از نرخ ارز، ایجاد ثبات در روند آن است. البته در همه کشورها نوسان بازار وجود دارد اما دامنه آن در زمان بسیار کم است و تولیدکننده می‌تواند به سرعت خود را با نوسان‌ها وفق دهد اما نوسان زیاد با دامنه زمانی پایین از آستانه تحمل تولیدکننده خارج است و در نهایت آن را از برنامه‌ریزی و چرخه تولید خارج خواهد کرد.
چه چشم‌انداز و طرح‌های توسعه‌ای برای گروه صنعتی سپاهان در نظر گرفته‌اید؟
گروه صنعتی سپاهان به این علت در بازار باقی مانده و روند توسعه آن متوقف نشده است که همواره به دنبال نوآوری در تولید محصول و تکمیل سبد خود بوده است. این شرکت اگر در هر زمینه‌ای نیازی را مشاهده کرده است، بلافاصله واحدهای تحقیق و توسعه و مهندسی این مجموعه تلاش خود را برای رفع این نیاز به کار گرفته‌اند و توانسته‌اند سبد نیاز مصرف‌کنندگان را برطرف سازند. گروه صنعتی سپاهان بسته به نیازی که مصرف‌کنندگان دارند، سرمایه‌گذاری‌های لازم را انجام می‌دهد. همچنین هر شرکتی که قصد باقی ماندن در بازار را داشته باشد، باید بتواند محصولات متناسب با نیاز روز را تولید کند.
