با توجه به افزایش قیمت جهانی مس و مسایل زیست‌محیطی ناشی از انتشار کربن دی‌اکسید در سال‌های اخیر، تجارت قراضه مس اهمیت بیشتری نسبت به قبل پیدا کرده است. کشورهای آمریکا، آلمان و ژاپن بزرگ‌ترین صادرکنندگان قراضه مسی از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ بودند. عمده صادرات آمریکا و ژاپن به مقصد چین انجام می‌شود. به دلیل کاهش شدید قیمت مس از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶، تجارت قراضه در ۱۰ سال گذشته روند کاهشی را طی و به طور میانگین سالانه ۲۵۸ هزار تن کاهش پیدا کرد. با این حال در سال ۲۰۲۱ به دلیل بازیابی بعد کرونا و افزایش قیمت جهانی مس، حجم تجارت قراضه به حدود پنج میلیون و ۸۴۳ هزار تن رسید که نسبت به سال قبل ۱۹ درصد افزایش داشت.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» و به نقل از روابط عمومی شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات، به محصولات مسی که عمر مفید آن‌ها تمام شده و یا حین تولید به محصول غیرکاربردی تبدیل شده‌اند، قراضه گفته می‌شود. قراضه به دو دسته کهنه و نو دسته‌‌بندی می‌شود. قراضه نو انواع باطله‌های فلزی تولیدشده در فرایند تولید را شامل می‌شود. قراضه‌های کهنه محصولاتی هستند که پس‌از پایان عمر مفید خود به منظور بازیافت جمع‌‌آوری می‌شوند. قراضه‌ها با توجه به میزان مس محتوی به روش ذوب و تصفیه بازیافت می‌شوند.
از آنجایی که سیم و مفتول مهم‌ترین محصولات مسی هستند، اغلب قراضه‌های مسی نیز به صورت سیم و مفتول است. از قراضه‌های مسی برای تولید محصولاتی مثل کاتد، مفتول، لوله، پودر، مقاطع و محصولات تخت مسی استفاده می‌شود. برای مصرف مستقیم قراضه، درصد خلوص قراضه در تولید سیم و مفتول اهمیت زیادی دارد زیرا در میزان رسانایی برق تاثیرگذار است. بنابراین استفاده از قراضه در تولید سیم و مفتول محدودیت بیشتری نسبت به سایر محصولات دارد اما در مقابل، در تولید مقاطع مسی از مقدار قابل توجهی قراضه استفاده می‌شود.
مصرف قراضه در تولید آلیاژهایی مانند برنج و برنز به طور قابل توجهی بالا است زیرا این آلیاژها امکان گستره بیشتری از تغییرات درصد مس دارند و به خلوص بالای مس نیازی ندارند. به گزارش انجمن بین‌المللی مس، در کشور انگلیس ۱۰۰ درصد از تولیدات برنج از طریق ضایعات آن صورت می‌گیرد. مقدار مصرف آلیاژهای مس در ۱۰ سال اخیر در این کشور، به طور میانگین سالانه ۱۵۴ هزار و ۳۵۰ تن افزایش یافته است.
در بازار جهانی، مقدار مصرف قراضه به طور مستقیم در سال ۲۰۲۱ حدود پنج میلیون و ۵۹۰ هزار تن محاسبه شد که نسبت به سال قبل از آن، حدود ۳۲.۶ درصد و طی ۱۰ سال اخیر به طور میانگین ۱۶۰ هزار و ۳۴۰ تن افزایش داشته است. همچنین میزان مصرف قراضه برای تولید کاتد ثانویه در این سال حدود ۹ میلیون و ۷۴۱ هزار تن برآورد شد که نسبت به سال پیش از آن، حدود ۲۱.۹ درصد و از سال ۲۰۱۲ به طور میانگین سالانه ۱۸۸ هزار تن افزایش داشته است.
تجارت در هر محصولی، بخشی جدایی‌ناپذیر از بازار هر محصولی در سطح جهان به شمار می‌آید؛ به خصوص این امر در مورد محصولاتی که جغرافیای بازار مصرف آن از جغرافیای بازار عرضه فاصله دارد. به طور کلی تجارت قراضه از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ روند نزولی را طی کرده است. متوسط کل تجارت قراضه در این ۱۰ سال حدود ۶ میلیون و ۵۲۰ هزار تن محاسبه شده است. با توجه به افزایش حجم عرضه قراضه در این سال‌ها و در عین حال عدم رشد چندان حجم تجارت قراضه، می‌توان نتیجه گرفت جغرافیای مصرف قراضه مس در کنار جغرافیای عرضه آن در حال رشد و توسعه بوده و تمایل برای تولید محصولات پایین‌دست مس در کشورهایی مانند چین افزایش داشته است. به طور کلی میزان اهمیت تجارت قراضه از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ روند نزولی را طی کرده است.
چین، بزرگ‌ترین واردکننده قراضه
کشورهای آمریکا، آلمان و ژاپن بزرگ‌ترین صادرکنندگان قراضه مسی از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ بودهاند. حجم صادرات قراضه در سال ۲۰۲۱، حدود پنج میلیون و ۵۸۸ هزار تن بود که در این بین سهم آمریکا ۱۶ درصد، آلمان ۸ درصد و ژاپن ۷ درصد اعلام شد. گفتنی است که عمده صادرات کشور آمریکا و ژاپن به مقصد چین انجام شده است.
در نمودار ۱، بزرگ‌ترین واردکنندگان قراضه مس در سال ۲۰۲۱ قابل مشاهده است. چین با یک میلیون و ۶۹۲ هزار تن، بزرگ‌ترین واردکننده قراضه مسی در سال ۲۰۲۱ بود. پس از آن آلمان با ۵۸۳ هزار و ۹۴۰ تن و بلژیک با ۳۴۴ هزار و ۷۴۰ تن، به ترتیب در رتبه دوم و سوم واردات قراضه قرار گرفتند. با توجه به اینکه چین سهم بزرگی در واردات قراضه دارد، این کشور نقش کلیدی در تغییرات قیمت جهانی قراضه ایفا می‌کند. مالزی و آمریکا بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان قراضه مس کشور چین در این ۱۰ سال بودهاند.
تنزل جایگاه تجارت قراضه
با توجه به پراهمیت‌تر شدن هزینه انرژی برای استخراج مس و مسائل زیست‌محیطی مانند انتشار کربن دی‌اکسید و سایر آلاینده‌ها در سال‌های اخیر، مصرف قراضه و بازیافت آن اهمیت بیشتری نسبت به قبل پیدا کرده است. عوامل مختلفی بر بازار قراضه مسی در جهان تاثیرگذار هستند که از این میان می‌توان به مواردی همچون افزایش تولید مس معادن (جایگزینی با مس اولیه)، صنعتی شدن و رشد اقتصادی، قیمت قراضه و تفاوت آن با قیمت مس، رشد واردات قراضه در چین، قوانین تجارت و بازیافت مس و قراضه و پیشرفت تکنولوژی اشاره کرد.
طی دوره مورد بررسی، حجم تجارت قراضه کاهش پیدا کرده است اما تغییرات اندازه بازار جهانی مس نوسان زیادی داشت. بررسی‌های آتورپات ارتباط چندانی را بین اندازه بازار جهانی مس و تجارت قراضه نشان نمی‌دهد. به غیراز اندازه بازار مس، قیمت مس و فاصله قیمتی قراضه با مبنای مس، مهم‌ترین عواملی هستند که بر تجارت قراضه مس تاثیر می‌گذارند. مقدار مصرف قراضه از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ روند افزایشی داشته است. به طور کلی به دلیل اینکه قراضه قیمت پایین‌تری نسبت به مس دارد، با افزایش قیمت مس در بازارهای جهانی، تقاضا برای قراضه مسی افزایش پیدا می‌کند. با توجه به همین امر می‌توان نتیجه گرفت افزایش تقاضا برای قراضه مس در این سال‌ها تحت تاثیر افزایش قیمت مس قرار گرفته است.
به طور کلی، قیمت مس در بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ کاهش داشته است و هم‌زمان با این امر، تجارت قراضه نیز روندی کاهشی را طی کرد. گفتنی است که به طور میانگین حجم تجارت قراضه طی ۱۰ سال گذشته، سالانه ۲۵۷ هزار و ۹۳۰ تن کاهش پیدا کرده است. با این حال در سال ۲۰۲۱ به دلیل بازیابی بعد کرونا و افزایش قیمت جهانی مس، حجم تجارت قراضه رشد پیدا کرد و به حدود پنج میلیون و ۸۴۰ هزار تن رسید که نسبت به سال قبل ۱۹ درصد افزایش داشت.
به منظور بررسی، فاصله قیمتی قراضه با قیمت مبنای مس، از قیمت متوسط فوب صادرکنندگان استفاده شد. قیمت متوسط فوب صادرکنندگان قراضه در سال ۲۰۲۱ حدود ۳۸ درصد نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش داشته است. فاصله قیمتی قراضه با قیمت مبنای مس در سال ۲۰۲۱ حدود سه هزار و ۸۰۰ دلار بر تن بود که این مقدار نسبت به سال قبل ۲۷.۵ درصد افزایش داشت. افزایش فاصله قیمتی بین مس و قراضه در سال ۲۰۲۱، می‌تواند به عنوان یکی از محرک‌های رشد حجم تجارت قراضه در این سال تلقی شود. در نمودار ۲، شاخص تجارت و قیمت قراضه از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ رسم شده است (مقدار قراضه تجارت شده در سال ۲۰۱۲ برابر با ۱۰۰ در نظر گرفته شده است). همان طور که در نمودار قابل مشاهده است، تجارت قراضه و تغییرات قیمت آن رابطه نزدیکی با هم دارند. در این نمودار میزان ارزش دلار و عیار قراضه ثابت است.
با توجه به افزایش قیمت مس در سال‌های اخیر، تجارت قراضه اهمیت بیشتری نسبت به قبل دارد. بررسی‌های آتورپات نشان داد تجارت قراضه تا حد زیادی تحت تاثیر قیمت مس قرار دارد. علاوه‌براین با افزایش فاصله قیمتی قراضه با مس، تجارت قراضه رونق بیشتری پیدا می‌کند. بررسی‌های صورت گرفته ارتباط نزدیکی را بین تغییرات جهانی اندازه بازار مس با تجارت قراضه نشان نداد.
