وضعیت صنعت فولاد و تولید میلگرد را در کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ظرفیت تولید و مصرف میلگرد کشور نسبت به سال‌های گذشته تفاوت چشم‌گیری نداشته و در شرایط چندان مناسبی نیست. این امر به‌دلیل رکود در صنعت ساخت‌وساز به‌عنوان اصلی‌ترین مصرف‌کننده میلگرد رخ داده است. اجرای طرح‌های عمرانی دولتی و بسیاری از پروژه‌های بزرگ صنعتی متوقف شده‌اند و رشد صنعتی نیز تا حدی منفی بوده است. از این رو بر اساس آمارهای رسمی که انجمن تولیدکنندگان فولاد ارائه می‌دهد، مصرف ظاهری میلگرد فولادی و مقاطع طویل از این دست در کشور حدود ۷ تا ۷٫۵ میلیون تن در سال است. در حالی که ظرفیت تولید این محصول در کشور به حدود ۱۷ تا ۲۰ میلیون تن در سال می‌رسد. با این وجود اکثر واحدهای تولیدی میلگرد پایین‌تر از ظرفیت اسمی و اقتصادی خود فعالیت می‌کنند زیرا بازار داخلی کشش مصرف بیشتر از این مقدار را ندارد؛ میزان تولید انواع میلگرد در کشور به حدود ۱۰ تا ۱۱ میلیون تن در سال می‌رسد. میزان صادرات میلگرد نیز سالانه حدود ۳ تا ۴ میلیون تن است.
چه انواعی از میلگرد در کشور ما تولید می‌شود و سهم هر کدام از این تولیدات چقدر است؟
در کشور ما چندین نوع میلگرد تولید می‌شود که عمده آن‌ها در سه دسته ساختمانی، صنعتی و آلیاژی خاص جای می‌گیرند. لازم به ذکر است که میلگردهای صنعتی در صنایعی مانند ماشین‌سازی به مصرف می‌رسند. میلگردهای آلیاژی نیز در صنایع دفاعی مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما در این میان بیشترین میزان تولید متعلق به میلگرد ساختمانی است که به‌صورت کلاف و شاخه تولید می‌شود. ضمن اینکه بیشترین میلگردهایی که در کشور تولید می‌شود، نوع ۲A، ۳A و ۴ A هستند که شرکت فولاد کویر نیز با توجه به اینکه تولید میلگردهای ۴ Aارزش افزوده بیشتری دارد، اخیرا به‌سمت تولید این محصول رفته است.
در حال حاضر حدود ۷۵ درصد از میزان تولید میلگرد کشور به انواع ساختمانی تعلق دارد. میلگرد صنعتی نیز ۲۰ درصد از تولیدات این محصول را تشکیل می‌دهد و ۵ درصد سایر تولیدات به میلگردهای آلیاژی و خاص تخصیص می‌یابد.
چه عواملی روی رونق و رکود بازار میلگرد ساختمانی تاثیر می‌گذارد؟
همه عواملی که روی اقتصاد کشور تاثیر دارند، بر بازار این محصول نیز اثر می‌گذارد. وضعیت اقتصادی (رشد منفی یا مثبت) در این بازار بیشترین نقش را ایفا می‌کند. هر چه رشد اقتصادی بیشتر باشد، قطعا ساخت‌وساز رونق می‌گیرد و مصرف میلگرد نیز به تبع آن بیشتر می‌شود. طی چند سال گذشته و پس از اعمال تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، دولت نتوانست میزان زیادی برای طرح‌های عمرانی سرمایه‌گذاری کند و به این ترتیب شاهد توقف در آهنگ رشد مصرف میلگرد و سپس کاهش آن بودیم. این امر به جامعه نیز تسری داده شده و ساخت‌وساز در کشور به نحو مطلوب انجام نمی‌شود.
در حال حاضر سرانه مصرف فولاد کشور بر اساس نرخ و استانداردهای جهانی، حدود ۲۰۰ کیلوگرم به‌ازای هر نفر در سال است. در حالی که اکثر کشورهای در حال توسعه، سرانه مصرف فولاد بیش از ۴۰۰ کیلوگرم به ازای هر نفر در سال دارند. به‌طور مثال در کشور همسایه ما ترکیه، سرانه مصرف فولاد حدود ۵۰۰ کیلوگرم به‌ازای هر نفر در سال است. بنابراین کشور ما تا رشد اقتصادی و رسیدن به ظرفیت‌های مطلوب فاصله دارد و باید از پتانسیل‌های موجود برای رسیدن به وضعیت مطلوب استفاده کند. در حال حاضر با توجه به گستردگی که واحدهای تولید میلگرد (نوردکاران) در کل کشور دارند، اشتغال قابل توجهی ایجاد کرده‌اند که برای کشور و سیاست‌گذاران بسیار مهم است.
مواد اولیه شرکت‌های تولیدکننده میلگرد و شرکت شما چگونه تامین می‌شود؟
پیش از تحولات ارزی در کشور، صادرات شمش فولادی مقرون به‌صرفه نبود؛ اما در یکی دو سال اخیر به‌دلیل افزایش نرخ ارز، صادرات شمش فولادی شدت یافته و در نتیجه تامین مواد اولیه نوردکاران تا حدودی دشوار شده و دسترسی به شمش با چالش همراه است. به‌طوری که شرکت فولاد کویر تنها با ۵۰ تا ۶۰ درصد از ظرفیت اسمی خود مشغول به تولید است. این مساله نیز باعث افزایش هزینه‌های جانبی می‌شود. تامین مواد اولیه در حال حاضر پرچالش‌ترین مساله برای همه زنجیره تولید فولاد است؛ به‌طوری که تامین سنگ‌آهن یکی از مشکلات واحدهای بزرگ فولادی مانند ذوب آهن، فولاد مبارکه، فولاد خوزستان و… محسوب شده و به تبع آن، نوردکاران نیز دغدغه تامین شمش فولادی را دارند. بنابراین لازم است طبق دستورالعمل و مصوبه معاون اول رئیس جمهور، صادرات در صورتی مجاز باشد که ابتدا مصارف داخلی تامین شود. این امر به ادامه فعالیت صنایع پایین‌دستی کمک خواهد کرد تا با چالش بیشتری مواجه نشوند. در غیر این صورت، زیان‌دهی و احتمالا تعطیلی سرنوشت واحدهای پایین‌دست خواهد بود که تبعاتی چون بیکاری و معضلات اجتماعی خواهد داشت.
باید توجه داشت که تولید مهم‌ترین و اساسی‌ترین مساله کشور است و باید کشور ما تولید داشته باشد تا بتواند به صادرات بیشتر و ارزآوری بپردازد. هر چقدر بتوانیم، محصولات خود را به بازارهای جهانی عرضه کنیم، سرمایه برای افزایش میزان تولید، بیشتر در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌گیرد، به‌طور مثال شرکت ما که از سال ۹۳ صادرات خود را آغاز کرد، باعث شد که سالانه بیش از ۴۵۰ هزار تن میلگردهای کلاف ساختمانی به تولید کشور افزوده شود. لازم به ذکر است که با این افزایش تولید، توانستیم ضمن کاهش میزان واردات، از خروج ۳۵۰ میلیون یورو در سال جلوگیری کنیم. این امر باعث شد هم اشتغال بیشتری ایجاد شود و هم دسترنج تولیدکنندگان و کارگران ایرانی در صنایع مصرف‌کننده داخلی مورد استفاده قرار گیرد.
برای تامین مواد اولیه به‌صورت پایدار، شرکت فولاد کویر تلاش کرده که یک واحد ذوب احداث کند، اما متاسفانه این مهم تاکنون محقق نشده است. در نتیجه مجبور هستیم همچنان از شمش سایر واحدها استفاده کنیم.
وضعیت تولید شرکت فولاد کویر چگونه است و این شرکت چه نقشی را در بازار میلگرد کشور ایفا می‌کند؟
شرکت ما اخیرا در صدر فهرست بزرگ‌ترین تولیدکنندگان میلگرد کشور قرار گرفته است و در حال حاضر ۱۰ درصد از میلگرد ساختمانی کشور را تولید می‌کنیم که امیدواریم در سال جاری بتوانیم این میزان را به ۱۲ تا ۱۳ درصد برسانیم. ظرفیت اسمی شرکت سالانه حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن است که بهترین رکورد تولید ۹۳۰ هزار تن و در سال ۹۵ رقم خورد اما با توجه به اتفاقات رخ داده در بازار (رکود در صنایع مصرف‌کننده کشور)، میزان تولیدات کاهش یافته و طی دو سه سال گذشته بین ۶۳۰ تا ۶۸۰ هزار تن در سال متغیر بوده است.
انتظار شما از دولتمردان و سیاست‌گذاران به‌عنوان متولیان صنعت چیست؟
اکثر تولیدکنندگان خواهان دریافت مشوق، معافیت، تسهیلات، کمک و…. از جانب دولت نیستند، بلکه از دولت بیشتر انتظار نظارت صحیح را دارند؛ از این رو اولویت دولت باید بر نظارت صحیح باشد. اگر دستورالعملی برای زنجیره فولاد تدوین و صادر می‌شود، به اجرا در آید و نظارت کافی نیز برای اجرای آن وجود داشته باشد. دستورالعمل‌ها نباید برای قرار گرفتن در ویترین دولت تدوین شوند. در حال حاضر در مورد دستورالعمل‌ها به‌طور مرتب مشاهده می‌شود که آن‌ها به‌صورت کامل اجرا نمی‌شود. نتیجه نبود نظارت کافی بر زنجیره فولاد، این است که در حال حاضر سنگ آهن به‌راحتی با کشتی‌های تجاری صادر می‌شود.
بسیاری از مسئولان کشور خواهان خنثی کردن توطئه‌های آمریکا و دیگر دشمنان کشور هستند و راه مقابله با آن‌ها نیز ایجاد رونق در تولید داخلی است که در حال حاضر اولویت نخست، تامین مواد اولیه به‌صورت پایدار برای واحدهای تولیدی، بر اساس دستورالعمل‌های صادر شده از سوی دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت، است. در یکی از دستورالعمل‌هایی که ستاد تنظیم بازار صادر کرده، به صراحت عنوان می‌کند: «هر واحد تولیدی که قصد انجام صادرات را دارد، باید ۳۵ تا ۴۰ درصد از تولید خود را به واحدهای داخلی اختصاص دهد. در صورت نداشتن بازار داخلی، می‌تواند محصول خود را به بازارهای صادراتی روانه کند». بنابراین تامین نیاز صنایع داخلی یک تکلیف و الزام است.
در حال حاضر اکثر نوردکاران با پایین‌تر از ظرفیت خود فعالیت می‌کنند. این امر باعث افزایش بهای تمام شده تولید می‌شود. در عین حال برخی از شرکت‌های بزرگ ادعا می‌کنند ممکن است بازار داخلی کشش و تقاضای لازم را نداشته باشد. بنابراین برای این واحدها بستر صادرات بیشتر مهیا می‌شود. در چنین شرایطی وظیفه دستگاه‌های نظارتی است که بهتر و دقیق‌تر عمل کنند که مشکلات برای کشور ایجاد نشود. همچنین تولیدکنندگان باید از وزارت صنعت، معدن و تجارت و دستگاه‌های نظارتی درخواست کنند که نظارت، برنامه و بررسی بهتری در بازار داشته باشند تا مواد اولیه برای تولید فراهم شود.
