بر اساس گزارش روزنامه رویترز چاپ لندن در تاریخ ۱۴ نوامبر ۲۰۲۳، شرکت «First Quantum» با توجه به تشدید اعتراضات مدنی در کشور پاناما، اخیرا فعالیت خود در معدن «Cobre Panama» را کاهش داده است.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌ آنلاین» و به‌ نقل از خبرگزاری رویترز، شرکت «First Quantum» با چالش بسیار بزرگ دریافت مجوزهای مورد نیاز مبتنی بر شاخص محیطی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG) اعلام شده از سوی دولت پاناما روبه‌رو شده و این مسئله ممکن است جایگاه و فعالیت این شرکت در پاناما را به شدت به خطر بیندازد.

شرکت «First Quantum» سابقه طولانی در بخش معدن دارد اما معدن «Cobre Panama»، اولین سرمایه‌گذاری بزرگ این شرکت در قرن حاضر محسوب می‌شود. فعالیت شرکت «First Quantum» در این معدن پس از تمدید قرارداد در سال ۲۰۱۹ آغاز شد. بر همین اساس این شرکت در سال ۲۰۲۲، حدود ۳۵۰ هزار تن مس از معدن «Cobre Panama» استخراج و تولید کرد. این مقدار حدود یک درصد از مقدار تولید جهانی مس به شمار می‌رود. به علاوه، این مقدار حدود ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی پاناما محسوب می‌شود.

لازم به ذکر است جنبش اعتراضی گروه‌های حامی محیط‌ زیست به دلیل فعالیت شرکت «First Quantum» در معدن مذکور، به اتحادیه‌های کارگری، دانشجویان و بخش‌های بزرگی از عامه مردم پاناما سرایت کرد.

در حال حاضر معترضان نه تنها خواستار بسته شدن معدن «Cobre Panama» هستند بلکه از دولت پاناما می‌خواهند مجوز فعالیت شرکت‌های معدنی در معادن جدید را صادر نکند. اینکه چگونه سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری شرکت «First Quantum» از وعده  رونق اقتصادی، به ناآرامی‌های گسترده مردمی در کشور پاناما تبدیل شد، موضوعی است که نیاز به بررسی عمیق‌تری دارد اما به هر حال این مسئله برای صنعت جهانی مس عواقبی در پی خواهد داشت.

گذشته پر دردسر معدن «Cobre Panama»

فعالان محیط‌ زیست در پاناما حتی قبل از اینکه شرکت «First Quantum» مدیریت معدن «Cobre Panama» را در سال ۲۰۱۳ بر عهده بگیرد، با فعالیت در این معدن مخالف بودند.

در همین رابطه، مرکز بررسی اثرات زیست‌محیطی (CIAM) در سال ۲۰۰۹، به دیوان عالی دادگستری پاناما در رابطه با فعالیت در معدن مذکور شکایتی ارائه داد و مدعی شد اعطای حق استخراج در معدن «Cobre Panama» که مجوز آن در سال ۱۹۹۷ صادر شده، غیرقانونی است؛ چراکه سهام آن از طریق مناقصه عمومی واگذار نشده است.

دیوان عالی دادگستری پاناما طی حکمی در سال ۲۰۱۷، ضمن موافقت با این موضوع در آن زمان، بر رعایت قوانین زیست‌محیطی بسیار تاکید کرد؛ کما اینکه به نظر می‌رسد نه دولت پاناما و نه شرکت «First Quantum» در آن زمان، عجله‌ای برای انجام مذاکره مجدد مبتنی بر حکم جدید دیوان عالی این کشور نداشتند.

در سال ۲۰۱۹، قانون‌گذاران پارلمان پاناما قانونی که بر اساس آن قراردادهای فعلی بخش معدن به امضا می‌رسید را کنار گذاشتند. هم‌زمان با این اتفاق در سال ۲۰۱۹، اولین محموله‌ کنسانتره مس در این معدن به تولید رسید.

زمانی که مذاکرات جدی در مورد ثبت قرارداد جدید میان دولت پاناما و شرکت «First Quantum» در سال ۲۰۲۱ آغاز شد، ظرفیت تولید مس در این معدن به بیشترین میزان خود رسید.

دولت پاناما در یک مرحله، مانع از صادرات محموله‌های مس از معدن «Cobre Panama» شد و در مقابل شرکت «First Quantum» اعلام کرد که این مسئله را در دادگاه‎‌های بین‌المللی دنبال خواهد کرد.

در همین راستا، قانون‌گذاران در پارلمان پاناما قرار بود قرارداد جدید را در ماه سپتامبر ۲۰۲۳ به یک لایحه قانونی تبدیل کنند اما این موضوع تا زمان امکان بازنگری بیشتر در این قرارداد به حالت تعلیق درآمد. این لایحه سرانجام در ماه اکتبر سال جاری میلادی به تصویب رسید. در آن زمان اعتراضات محدود گروه‌های عمدتا حامی محیط‌ زیست، تبدیل به تظاهرات بسیار بزرگ‌تر و گسترده‌تری علیه دولت شد.

برخی از این معترضان، راه بندر «Punta Rincon» مرتبط با این معدن را مسدود کرده‌اند و این مسئله موجب تاثیر منفی بر فعالیت نیروگاه تولید برق در این منطقه شده است؛ به همین دلیل شرکت «First Quantum» فعالیت‌های مرتبط با فرآوری مس تولیدی خود را کاهش داده است.

در حال حاضر هر دو طرف مشاجره منتظر هستند تا دادگاه عالی پاناما در مورد اختلاف به وجود آمده حکم خود را صادر کند؛ با این حال احتمال فسخ قرارداد فعلی وجود دارد. در هر صورت، با توجه به انتخابات پیش رو در کشور پاناما در سال ۲۰۲۴، به نظر می‌رسد که این اتفاق پایان فعالیت در معدن مذکور نباشد.

مشکل از کجا آغاز شد؟

اختلافات به وجود آمده بر سر فعالیت در معدن «Cobre Panama»، به آغاز اعتراض حامیان محیط‌ زیست در این رابطه برمی‌گردد. این معدن که در جنگل‌های استوایی پاناما واقع شده است، حتی قبل از اینکه فعالیت استخراج در آن آغاز شود، مورد اعتراض طرفداران محیط‌ زیست قرار گرفته بود.

کانادا هنگامی که در سال ۲۰۱۰ بر سر رسیدن به یک توافق تجارت آزاد با پاناما مذاکره می‌کرد، سازمان «MiningWatch» کانادا فعالیت در معدن «Cobre Panama» را به عنوان تهدیدی برای مردم بومی و محیط‌ زیست این منطقه اعلام کرد و این مسئله در زمان ارائه شهادت قانون‌گذاران پاناما ذکر شد.

اگرچه شرکت «First Quantum» بر فعالیت خود مبتنی بر مجوزهای زیست‌محیطی دریافتی تاکید دارد اما با این حال ظاهرا نه این شرکت و نه دولت پاناما نتوانسته‌اند در این رابطه فعالان و حامیان محیط‌ زیست را قانع کنند.

در عین حال مسئله مدیریت معدن «Cobre Panama» در زمانی که دادگاه عالی کشور پاناما در سال ۲۰۱۷ فعالیت در این معدن را غیرقانونی اعلام کرد، به یک چالش بزرگ تبدیل شد. به همین مناسبت، درخواست تجدیدنظر برای تغییر حکم دادگاه چهار سال به طول انجامید تا اینکه دولت و شرکت «First Quantum» به منظور امضای یک قرارداد جدید به توافق رسیدند.

آغاز روند مذاکرات میان این دو، موجب افزایش بی‌اعتمادی مردم پاناما به دولت این کشور شده است و به همین دلیل مردم پاناما اعتراض خود را به این مسئله در سطح گسترده آغاز کرده‌اند.

فقدان شفافیت در مورد مذاکرات، خود مزید بر علت شده است که نارضایتی‌های مردمی از دولت پاناما در قالب اعتراضات گسترده‌تر ظاهر شود.

با توجه به ناتوانی دولت در رسیدگی به مسائل زیست‌محیطی و حاکمیتی، این احتمال وجود دارد که مجوز فعالیت در معدن «Cobre Panama» با دستور قضایی لغو شود.

احتمال توقف فعالیت در معدن «Cobre Panama»

با در نظر گرفتن این موضوع که در حال حاضر فضای کشور پاناما به سمت مخالفت با فعالیت در معادن جدید کشیده شده است، این احتمال وجود دارد که دولت پاناما صدور مجوز برای فعالیت در پروژه‌های جدید معدنی را متوقف کند.

در راستای گسترش اعتراضات در پاناما، در حال حاضر دولت این کشور صدور تمام مجوزهای حق امتیاز بهره‌برداری از معادن پاناما را به طور موقت متوقف کرده است.

بر همین اساس ممکن است دولت پاناما تصمیم بگیرد به طور دائم جلوی فعالیت در معادن جدید این کشور را بگیرد؛ با این حال پاناما اولین کشور نخواهد بود که این اقدام را انجام می‌دهد. کشور السالوادور، اقدامی مشابه را در سال ۲۰۱۷ پس از تشدید اعتراضات مردم این کشور علیه فعالیت یک معدن طلا انجام داد. با این وجود، مسئله اعتراض به فعالیت در معادن تنها مختص کشورهای آمریکای مرکزی نیست.

همانطور که در خبرها گفته شده است، اروپا به شدت به دنبال تامین فلزات موجود در باتری‌ها همچون لیتیوم است. در همین رابطه، بزرگ‌ترین منبع لیتیوم در خاک اروپا، پروژه «Jadar» است که در صربستان قرار دارد. با آغاز فعالیت در این پروژه، اعتراضات اغلب خشونت‌آمیز در سراسر صربستان گسترش یافت و دولت این کشور مجبور شد فعالیت در این پروژه را به مدت نامعلومی متوقف کند.

این رویداد، یک نمونه دیگر از مواردی است که در سطح جهان اتفاق افتاده و از یک مسئله زیست‌محیطی، به یک موضوع سیاسی و حکومتی تبدیل شده است.

آنطور که به نظر می‌رسد، بخش معدن هم‌اکنون در حال وفق دادن خود با یک مسئله جدید در این حوزه است و آن، دریافت تمام و کمال مجوزهای مرتبط با شاخص محیطی، اجتماعی و حاکمیتی لازمه فعالیت در معادن جدید خواهد بود؛ اتفاقاتی که پیرامون فعالیت معدن «Cobre Panama» افتاد باید، تبدیل به درس عبرتی برای دیگر کشورها شود.

انجمن «Sámi» سوئد، به نمایندگی از مردم بومی ساکن در سراسر بخش شمالی اسکاندیناوی و روسیه، در هفته ابتدایی ماه نوامبر ۲۰۲۳، از اتحادیه اروپا درخواست کرد تا اصل حق رضایت آزادانه و آگاهانه قبلی (FPIC) مبتنی بر منشور سازمان ملل را برای فعالیت هر پروژه استخراج و تولید هر مواد معدنی حیاتی جدیدی تضمین کند.

با این حال اگرچه شرکت «First Quantum» مجوز خود را بر اساس اصل حق رضایت آزادانه و آگاهانه قبلی از مردم بومی «Ngabe-Bugle» دریافت کرده بود اما جای تعجب دارد که چرا دولت پاناما در هیچ زمانی از آغاز ۲۶ سال فعال استخراج در معدن  «Cobre Panama» و پس از اعطای امتیاز حق بهره‌برداری از آن، تلاشی برای کسب رضایت از جوامع درگیر این معدن نکرده است.

با این حال هنوز هم امکان دارد که دولت پاناما دست به چنین اقدامی بزند اما شاید برای انجام این کار کمی دیر شده باشد زیرا اگر دادگاه عالی پاناما قرارداد مذکور را مغایر با قانون اساسی این کشور تشخیص دهد، ممکن است فعالیت شرکت «First Quantum» نیز دچار مشکل یا حتی متوقف شده و یا به دستور حکم این دادگاه، مذاکره برای امضای یک قرارداد جدید میان این شرکت و دولت پاناما مجددا آغاز شود. در همین رابطه، هنوز دولت پاناما به صورت علنی از واگذاری این معدن به شرکت‌های دولتی اظهارنظری اعلام نکرده است.

انتهای پیام//