دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی و نیل به پیشرفت های تکنولوژیکی و صنعتی، از برنامه‌های با اهمیت کشور به شمار می‌آید که در چشم‌انداز ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری در افق ۱۴۰۴ و قانون برنامه و نیز سند راهبردی صنعتی کشور مورد تاکید ویژه‌ای قرار گرفته است. نکته حائز اهمیت در راستای دستیابی به این هدف، نقش موثر و تعیین‌کننده دولت در جهت‌دهی و شتاب‌دهی توسعه اقتصادی و صنعتی کشور است. در ارتباط با تاثیرگذاری بخش معدن و صنعت همین بس که هر زمان سخن از اشتغال مولد و کاهش وابستگی به نفت مطرح می‌شود، موضوع اتکا به بخش معدن و صنایع معدنی به میان می‌آید؛ به نحوی که با نگاهی به رشد تولیدات صنعتی در جهان، به خوبی می‌توان متوجه وابستگی موتور پیشرفت صنعت کشور به تولیدات معدنی و سرمایه‌گذای در این بخش شد. حرکتی که از حوزه اکتشاف معادن آغاز شده و تا تکمیل زنجیره تولید ادامه پیدا می‌کند. در حال حاضر کشور ما با برخورداری از حدود ۵۷ میلیارد تن ذخایر معدنی شناسایی شده و با تنوع ۶۹ ماده معدنی، جزو ۱۵ کشور برتر جهان از حیث ابعاد و تنوع ذخایر معدنی قرار دارد که می‌توان این فرصت را با تدبیر و مدیریتی صحیح همچون صنعت نفت، به بازاری بزرگ جهت کسب سرمایه‌های ملی تبدیل کرد. اگرچه برای تبدیل این توان بالقوه به بالفعل، باید به ابتدای زنجیره فعالیت‌های معدنی یعنی حوزه اکتشاف نگاه ویژه‌ای داشته و سرمایه‌گذاری‌های لازم جهت به‌کارگیری از دانش روز و تجهیزات و دستگاه‌های جدید در معادن کشور صورت پذیرد. خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» با هدف بررسی پیشرفت دانش مهندسی و تکنولوژی در زمینه اکتشاف و استخراج معادن فلزی به ویژه طلا در ایران و جهان و همچنین چالش‌های موجود جهت اکتشاف مواد معدنی، گفت‌وگویی با سید زانیار سید موسوی، مدیر امور معادن شرکت توسعه معادن طلای کردستان تدارک دیده است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
چالش‌های موجود جهت اکتشاف مواد معدنی و تامین خوراک کارخانههای کشور را چگونه ارزیابی میکنید؟
در زنجیره معدنکاری، اکتشاف مهم‌ترین حلقه بوده و در صورت عدم موفقیت در این زمینه سایر فعالیت‌های معدنی شامل استخراج و فرآوری دچار اخلال می‌شود. اگر وضعیت اکتشاف ذخیره‌های معدنی زیر سطح زمین در آینده نزدیک رشد خوبی نداشته باشد، ذخایر موجود جوابگوی نیاز صنایع معدنی نخواهد بود. در حال حاضر با توجه به اینکه اکثر معادنی که در سطح نمایان بوده، شناسایی و استخراج شده‌اند و تعدادی نیز در مرحله استخراج قرار دارند و همچنین با ادامه روند فعلی تناژ استخراج سالیانه مواد معدنی، در صورت عدم موفقیت در اکتشاف ذخایر پنهان، تامین مواد معدنی مورد نیاز کارخانههای فرآوری و صنایع معدنی کشور در آینده با مشکل مواجه خواهد شد. از این رو جهت اکتشاف در عمق زمین، باید از تجهیزات و فن‌آوری‌های روز دنیا استفاده شود که مهم‌ترین روش‌ها برای اکتشافات زیرسطحی شامل ژئوفیزیک، ژئوشیمی، حفاری‌های عمیق اکتشافی و… است. از مهم‌ترین چالش‌های موجود در کشور جهت اکتشاف و تامین خوراک صنایع معدنی می‌توان به عدم همکاری ارگان‌های دولتی در صدور مجوزها و سوق دادن شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری جهت کاهش رغبت برای ادامه فعالیت در حوزه معدن؛ بروکراسی اداری غیرقابل توجیه جهت ارتقای موارد فنی و اقتصادی؛ ایجاد تعامل منطقی فی‌مابین معدن و افراد بومی منطقه و شهرستان؛ تحریم‌های موجود در زمینه انتقال دانش و تکنولوژی به کشور؛ پیچیدگی تامین قطعات و تجهیزات مورد نیاز؛ اولویت قرار ندادن رونق اقتصادی و اشتغال‌زایی کشور و اعمال نظرهای سلیقه‌ای و تغییرات مکرر در حوزه مدیریت و به‌تبع اولویت‌ها و تصمیمات اساسی مورد نیاز اشاره کرد.
ارزیابی شما از پیشرفت دانش مهندسی و تکنولوژی در زمینه اکتشاف مواد معدنی در جهان و ایران چیست؟
در دهه‌های اخیر روش‌های نوین و ابزارهای پیشرفته در زمینه اکتشاف منابع معدنی گسترش قابل‌توجهی داشته است اما متاسفانه ورود این دانش و تکنولوژی به کشور با توجه به تحریم‌های موجود و سودآوری بیشتر افراد، به کندی صورت گرفته است. بنابراین برای جلوگیری از این امر، باید از شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت بیشتری انجام شود و هم‌زمان تجهیزات به روز برای اعتبارسنجی نتایج تولیدات داخلی و کاهش عقب‌ماندگی از برنامه اکتشاف ذخایر کشور صورت پذیرد. بخشی از پیشرفت‌هایی که در زمینه مهندسی و تجهیزات اکتشاف معدن در جهان صورت گرفته است، در بحث ژئوفیزیک، تجهیزات پیشرفتهای جهت افزایش دقت و عمق کاوش با ساخت دستگاه‌های فرستنده و توان انتشار قوی‌تر و کنترل شده امواج به زمین و گیرنده‌هایی که توان ثبت واقعی‌تر داده‌های برگشتی از زمین را داشته باشند، ارائه شده است. به عنوان مثال می‌توان به روش «E-scan Surveys» در زمینه روش‌های الکتریکی ژئوفیزیک اشاره کرد. در زمینه ژئوشیمی، اخیرا پیشرفتهای قابل‌توجهی در ارتباط با نقش پوشش گیاهی و واکنش آن با سطح ایستابی و آب‌های زیرزمینی در ارتباط با کانه، جهت شناسایی دقیق‌تر فلزات حاصل از این واکنش در نزدیکی سطح زمین حاصل شده است. در زمینه انجام آنالیزهای شیمیایی، دستگاه‌های «XRF» قابل حمل جهت اندازه‌گیری سریع و ارزان عیار عناصر در فیلد ارائه شده که هزینه‌های مربوطه را کاهش و سرعت عملیات اکتشاف را به مقدار قابل‌توجهی افزایش داده است. در زمینه تجهیزات آزمایشگاهی، پیشرفتهای حاصل شده در موضوع طیف‌سنجی جرمی، باعث افزایش دقت، صحت و سرعت این تجهیزات شده است. در زمینه ژئوشیمی، دستگاه تجزیه آزادسازی مواد معدنی (MLA) جهت مطالعه کانی‌های سنگین ارائه شده که کیفیت نتایج حاصله از پیشرفت قابل‌توجهی برخوردار است. در زمینه حفاری اکتشافی، دستگاه‌های حفاری با امکان حفاری بیش از دو هزار متر، موجب پیشرفت قابل‌توجهی در اکتشاف ذخایر زیرسطحی شده است.
مهم‌ترین مراحل و روش‌های موجود جهت اکتشاف طلا شامل چه مواردی است؟
در بخش «ژئوفیزیک»، در مناطقی که طلا در ارتباط مستقیم با کانی‌سازی گوگردی (پیریت و کالکوپیریت،… ) و در نتیجه مناطق دگرسان است، روش‌های ژئوفیزیکی می‌تواند در اکتشاف کانسار سولفیدی طلا موثر واقع شود؛ در ژئوفیزیک هوایی می‌توان از روش مغناطیس (تعیین توده‌های آذرین نفوذی)، الکترومغناطیس هوایی (شناسایی توده‌های فلزی به ویژه سولفیدی) و رادیومتری (برای شناسایی آلتراسیون پتاسیک) جهت اکتشاف طلا استفاده کرد. همچنین از روش‌های مقاومت‌سنجی و «IP» القایی (تعیین زون‌های سولفوره همراه با کانی‌زایی طلا) جهت اکتشاف طلا بر روی سطح زمین استفاده می‌شود. در بخش «ژئوشیمی»، در مناطقی که ذخیره شامل زون اکسیدی بوده و در داخل توده سنگ طلای خالص هم وجود داشته باشد، نمی‌توان با اطمینان از ژئوفیزیک جهت اکتشاف طلا استفاده کرد. در این حالت از روش‌های ژئوشیمی جهت اکتشاف استفاده می‌شود؛ در این روش نمونه‌برداری از تقاطع خطوط شبکه‌بندی انجام شده و بر اساس نتایج به دست آمده برای مراحل بعدی تصمیم‌گیری خواهد شد. در روش «دورسنجی»، از تصاویر ماهواره‌ای جهت شناسایی نواحی دگرسانی در ارتباط با کانی‌زایی طلا استفاده می‌شود. در روش «حفر ترانشه»، پس از نمونه‌برداری ژئوشیمیایی جهت صحت‌سنجی نتایج و تعیین گسترش ماده معدنی، ترانشه‌های طولی حفاری شده و نمونه‌برداری در امتداد ترانشه انجام می‌گیرد. همچنین مرحله آخر قبل از تهیه مدل بلوکی و تخمین ذخیره، «حفاری گمانه»های اکتشافی بر اساس نتایج ژئوفیزیک، ژئوشیمی و حفر ترانشه جهت تعیین گسترش ماده معدنی و عیار در سه بعد است.
تحلیل جناب‌عالی از پیشرفت مهندسی و تکنولوژی در زمینه استخراج معادن فلزی در جهان و ایران چیست؟
در بحث استخراج معادن فلزی، طراحی معدن و تکنولوژی و ماشین‌آلات مهم‌ترین مسائل این حوزه را تشکیل می‌دهند. پیدایش و گسترش نرم‌افزارهای طراحی معادن همانند «Gemcom»، «Datamine»، «Surpac» و…، موجب پیشرفت چشمگیری در زمینه ساخت مدل بلوکی، طراحی اقتصادی معادن، تعیین ذخیره قابل استخراج و تعیین نسبت بهینه باطله‌برداری و به دنبال آن کاهش هزینه‌های استخراج یک تن ماده معدنی، افزایش راندمان و سود حاصل از فروش ماده معدنی شده است. سطح علمی متخصصان و دانش کشور در این زمینه پیشرفت قابل‌توجهی داشته و حتی امکان رقابت با سایر کشورهای پیشرفته وجود دارد. در زمینه تجهیزات و ماشین‌آلات و همچنین کاربرد هوش مصنوعی، پیشرفتهای چشمگیری در تمامی مراحل استخراج اتفاق افتاده است. با این وجود، متاسفانه در کشور ما به دلیل موارد مطرح شده، ورود این تکنولوژی‌ها به کندی صورت می‌گیرد و در مواردی معادن در مقابل به‌روزرسانی روش استخراج مقاومت می‌کنند. مواردی از توسعه تکنولوژی و ماشین‌آلات در استخراج مواد معدنی در جهان شامل «حفاری چال‌های انفجاری و نمونه‌گیری» بوده که در معادن فلزی بزرگ‌مقیاس جهان، حفاری چال‌های مربوط به الگوی انفجار توسط ربات‌ها انجام شده است و این امر موجب حفاری دقیق چال‌ها (از نظر شیب، آزیموت، عمق و فاصله از سایر چال‌ها)، نمونه‌گیری معرف و انفجار بهینه می‌شود. در «سیستم دیسبچینگ ماشین‌آلات معدنی»، در معادن روباز بزرگ‌مقیاس صف دامپ‌تراکها جهت بارگیری، تخلیه اشتباه در دامپ‌های باطله و ماده معدنی، عدم برنامه تعمیر و نگهداری و توقف‌های مداوم مکانیکی و عملیاتی ماشین‌آلات، راندمان عملیات معدنکاری را به دلیل نبود اطلاعات همه‌جانبه به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. سیستم دیسبچینگ از سه بخش جمع‌آوری و مدیریت داده‌های عملیاتی و ماشین‌آلات، بخش ارتباطی بیسیم بین اجزا و سیستم مدیریت پردازش و تصمیم‌گیری تشکیل شده است که با مدیریت، کنترل و نظارت بر عملیات معدن، کنترل فنی تجهیزات و ماشین‌آلات و بهینه‌سازی، عملیات حمل‌ونقل معدن را امکان‌پذیر خواهد کرد. این سیستم قابلیت اتصال و نمایش تجهیزات به صورت کاملا آنلاین را فراهم می‌سازد. در زمینه «پایش آنلاین جابه‌جایی دیواره‌های معدن»، پایداری شیب یکی از پارامترهای اصلی و تعیین‌کننده در اقتصاد و ایمنی در معادن روباز است. شکست و به‌تبع آن گسیختگی شیب، سبب زیان‌های جبران‌ناپذیر اقتصادی و جانی می‌شود. بنابراین پایش آنلاین و پیوسته جابه‌جایی دیواره‌های معدن جهت پیش‌بینی زمان و حجم شکست ضروری است. در یک دهه اخیر تکنولوژی ساخت رادار و استفاده از تصاویر ماهواره‌ای جهت پایش آنلاین جابه‌جایی دیواره‌ها در معادن بزرگ دنیا مورد استفاده قرار گرفته است. در تعدادی از معادن بزرگ کشور نیز همانند معدن سنگ‌آهن گل‌گهر، از سیستم رادار جهت پایش جابه‌جایی دیواره‌های معدن استفاده می‌شود.
هم‌اکنون فناوری به‌روز استخراج از معادن و استحصال طلا در واحدهای فرآوری مطرح جهانی چیست و شرکت توسعه معادن طلای کردستان چه تمهیداتی را به منظور به‌کارگیری این تکنولوژی‌ها اندیشیده است؟
در حال حاضر شرکت توسعه معادن طلای کردستان جهت اکتشافات تکمیلی طلا در منطقه در نظر دارد از تکنولوژی به‌روز ژئوفیزیک هوایی استفاده کند. همچنین در صورت بهره‌برداری از معدن طلای قلقله و گسترش کاواک استخراجی، سیستم دیسبچینگ جهت کنترل ناوگان ماشین‌آلات استخراج به کار گرفته خواهد شد. تکنولوژی جهانی مناسب برای استحصال طلا از کانسنگ‌های با عیار پایین به روش سیانیداسیون یوده که در فرایند کارخانه فرآوری طلای کردستان نیز بر مبنای این روش است؛ با این تفاوت که در مرحله خالص‌سازی طلا از تجهیزات به‌روز استفاده می‌شود. از موارد حائز اهمیت پروژه استحصال طلای کردستان، می‌توان به تامین تجهیزات اصلی پروژه از سازندگان داخلی اشاره کرد که علاوه بر حمایت از تولید داخل، در به‌کارگیری تجهیزات داخلی در پروژههای مهمی از جمله کارخانههای طلا نقش ویژه‌ای خواهد داشت.
انتهای پیام//
