صنعت زغالسنگ، یکی از صنایع مهم و استراتژیک در سطح جهان به شمار می‌آید که نقش بسزایی در تولید فولاد به روش کوره بلند و همچنین تامین برق صنایع مختلف دارد. با این وجود، این صنعت در داخل کشور ما مهجور واقع شده و در گذر زمان توسعه پیدا نکرده است. انحصار در مصرف، اختلاف قیمت زغالسنگ و کک وارداتی و صادراتی و عدم سرمایه‌گذاری‌های جدید به ویژه در حوزه زیرساخت، از جمله عوامل مهم در عدم توسعه‌یافتگی صنعت زغالسنگ کشور محسوب می‌شوند. بدون شک این صنعت از پتانسیل‌های فراوانی در زمینه‌های مختلف به ویژه افزایش اشتغال‌زایی، ایجاد رفاه و عدالت اجتماعی در مناطق کمتر توسعه‌یافته و … برخوردار است که رفع چالش‌های موجود در آن، اصلاح نظام توزیع ارزش در زنجیره زغالسنگ با مساعدت و هم‌فکری فعالان صنعت زغالسنگ و فولاد کشور با مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت به ویژه معاونت امور معادن و صنایع معدنی را می‌طلبد. شرکت زغالسنگ نگین طبس به عنوان چهارمین تولیدکننده بزرگ زغالسنگ خام کک‌شو در کشور، علی‌رغم مشکلات مذکور توانسته است سهم حدود ۱۰ درصدی از تولید زغالسنگ در منطقه طبس و سهم حدود ۶ درصدی از تولید کل این ماده معدنی در کشور طی سال ۱۴۰۱ را به خود اختصاص دهد. این شرکت در تلاش است ظرفیت تولید خود را با توسعه مکانیزاسیون افزایش داده و سهم بیشتری از تولید زغالسنگ خام کک‌شوی کشور در سال‌های پیش رو را به خود اختصاص دهد. در همین راستا، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» گفت‌وگویی با حجت‌الله دربانی، مدیرعامل شرکت زغالسنگ نگین طبس تدارک دیده است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
در خصوص عملکرد شرکت زغالسنگ نگین طبس در سال ۱۴۰۱ و همچنین سه ماهه ابتدایی امسال توضیحاتی ارائه بفرمایید.
شرکت زغالسنگ نگین طبس به عنوان چهارمین تولیدکننده بزرگ زغالسنگ خام کک‌شو در کشور شناخته می‌شود و این ماده معدنی به طور عمده در شرکت‌های بزرگ فولادی و معدنی کشور همچون ذوب آهن اصفهان، فولاد زرند ایرانیان و کک طبس مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر اساس گزارش انجمن زغالسنگ ایران، چهار میلیون و ۱۴۲ هزار تن زغالسنگ خام کک‌شو در کشور طی سال ۱۴۰۱ تولید شده که سهم منطقه طبس از این میزان، دو میلیون و ۷۴۶ هزار تن بوده است. در سال گذشته، ما موفق به تولید ۲۷۲ هزار تن زغالسنگ خام کک‌شو شدیم که با توجه به آمار فوق، سهم ۱۰ درصدی از تولید این محصول در منظقه طبس و سهم ۶ درصدی از تولید آن در کل کشور به مجموعه زغالسنگ نگین طبس تعلق گرفت. میزان فروش شرکت در سال گذشته، ۲۷۲ هزار و ۳۴۸ تن و درآمد حاصل از فروش نیز سه هزار و ۹۴۷ میلیارد ریال بود. خوشبختانه در سه ماهه ابتدایی سال جاری توانستیم طبق برنامه عمل کنیم و موفق به تولید ۵۸ هزار و ۳۱۰ تن زغالسنگ خام کک‌شو طی این مدت شدیم. میزان فروش شرکت در سه ماهه ابتدایی امسال، ۵۸ هزار و ۸۶۱ تن و درآمد حاصل از فروش نیز یک هزار و ۲۴۵ میلیارد ریال بوده است و از عملکرد شرکت در این مدت رضایت داریم.
تولیدکنندگان زغالسنگ در کشور با چه چالش‌های عمده‌ای طی سالیان اخیر مواجه بوده‌اند؟
انحصار در مصرف، مهم‌ترین چالش موجود در صنعت زغالسنگ کشور به شمار می‌آید که از دیرباز نیز وجود داشته و موجب عدم توسعه این صنعت شده است. باید توجه داشت که زغالسنگ به عنوان یکی از کامودیتی‌های شاخص و مهم، به طور عمده در بازارهای داخلی کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد و مازاد نیاز آن، روانه بازارهای صادراتی می‌شود؛ ضمن اینکه ممکن است بنا به شرایط موجود، واردات آن هم صورت پذیرد. برای مثال، کشور چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده زغالسنگ در جهان، رتبه نخست مصرف این ماده معدنی را نیز در اختیار دارد و حتی نسبت به واردات زغالسنگ جهت تکمیل نیاز خود اقدام می‌کند. هند نیز همانند چین، یکی دیگر از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان زغالسنگ در جهان است که در حال ورود به مسیر توسعه و پیشرفت اقتصادی است و بدون شک، به یکی از بزرگ‌ترین بازارهای کامودیتی‌های مختلف جهان به ویژه زغالسنگ در دهه آینده تبدیل خواهد شد. اختلاف قیمت زغالسنگ و کک وارداتی و صادراتی، معضل دیگری است که ما در حال حاضر با آن مواجهیم. میزان واردات زغالسنگ کشور در سال گذشته، ۶۴۵ هزار تن و میزان صادرات آن، ۶۰۲ هزار تن بوده که عمده زغالسنگ وارداتی از نوع کک‌شو و عمده زغالسنگ صادراتی از نوع حرارتی بوده است. از طرفی، میزان واردات کک به عنوان محصول نهایی زغالسنگ خام کک‌شو در سال گذشته، ۷۶۶ هزار تن و میزان صادرات این محصول، تنها ۵۷ هزار تن بوده است. بر اساس آمار سازمان گمرگ کشور، نرخ میانگین قیمت زغالسنگ کک‌شو وارداتی و صادراتی کشور به ترتیب ۵۱۹ دلار و ۵۱ دلار به ازای هر تن و همچنین نرخ میانگین قیمت کک وارداتی و صادراتی کشور به ترتیب ۵۷۱ دلار و ۲۹۸ دلار به ازای هر تن بوده است. اختلاف قیمت تامل‌برانگیز ۱۰ برابری میان زغالسنگ وارداتی و صادرتی و همچنین تفاوت قیمت حدود دو برابری میان کک وارداتی و صادراتی، عاملی است که باعث شده تا صنعت زغالسنگ کشور طی سالیان اخیر مهجور باقی بماند. در سال ۱۴۰۱، مصرف‌کننده عمده زغالسنگ در کشور، حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن زغالسنگ خام کک‌شو از بازار داخلی و حدود ۴۲۳ هزار تن از این ماده معدنی به همراه حدود ۵۱۰ هزار تن کک از بازارهای خارجی خریداری کرده است. این آمار بیانگر آن است که میزان زغالسنگ خام کک‌شوی خریداری شده از بازار داخلی، رقمی در حدود مجموع زغالسنگ کک‌شو و کک تامین شده از بازارهای خارجی بوده و این بدان معناست که ما با کسری قابل توجهی در زغالسنگ تولید داخل مواجه هستیم؛ ضمن اینکه قیمت زغالسنگ خام کک‌شو در بازار داخلی در سال ۱۴۰۱، در حدود چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر تن بوده و این ماده معدنی با قیمتی در حدود ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر تن به کشور وارد شده است.
در مجموع تمامی این مسائل باعث شده است که ما نتوانیم زغالسنگ را با قیمت واقعی آن به فروش برسانیم و قیمت نامناسب زغالسنگ داخلی، منجر به توسعه‌نیافتگی و عدم رشد متناسب صنعت زغالسنگ در کشور شده است. در حال حاضر کشور ما از یک سو با کسری تولید حدود دو میلیون تن زغالسنگ خام کک‌شو مواجه است و از سوی دیگر، مصرف‌کنندگان داخلی نیز به جای آنکه با واقعی کردن قیمت زغالسنگ به توسعه هرچه بیشتر این صنعت یاری رسانند، نسبت به واردات زغالسنگ خارجی اقدام می‌کنند. ضمن اینکه دولت، قدرت لازم جهت تنظیم بازار را نداشته و نمی‌تواند شرایط بازار را در جهت حفظ منافع ملی تنظیم کند. در این میان، زمینه توسعه صنایع مختلف به ویژه زغالسنگ به عنوان یک صنعت پرپتانسیل و جذاب در راستای ایجاد اشتغال، رفاه، عدالت و امنیت اجتماعی و… از دست خواهد رفت. ما امیدواریم در سال جاری، اقدامات امیدبخشی از سوی دولت جهت رفع معضلات موجود در صنعت زغالسنگ کشور انجام شود تا هم منافع مصرف‌کننده با خرید زغالسنگ ارزان‌قیمت داخلی تامین شده و هم زمینه توسعه این صنعت مهم فراهم شود.
ارزیابی شما از کیفیت زغالسنگ خام کک‌شوی تولیدی داخلی در مقایسه با نمونه‌های مشابه خارجی چیست؟
در فرایند تولید فولاد به روش کوره بلند، کک مورد استفاده باید از کیفیت خوبی برخوردار باشد. بر اساس طراحی‌های انجام‌شده در یکی از شرکت‌های تولیدکننده فولاد به روش کوره بلند در کشور، ۲۵ درصد خوراک مورد نیاز این شرکت باید از خارج از کشور تامین شود؛ در حالی که ۵۰ درصد آن از خارج وارد می‌شود. حال اگر حدود ۴۲۳ هزار تن زغالسنگ خام خربداری شده از خارج را با نرخ میانگین ۵۱۹ دلار به ازای هر تن در نظر بگیریم، حدود ۲۲۰ میلیون دلار صرف هزینه خرید زغالسنگ خارجی شده است؛ در حالی که با در نظر گرفتن قیمت زغالسنگ داخلی با نرخ میانگین ۲۰۰ دلار به ازای هر تن، حاصل ضرب اختلاف قیمت ۳۱۹ دلاری آن (با نرخ میانگین ۵۱۹ دلاری) در ۴۲۳ هزار تن زغال خریداری شده از خارج، برابر با حدود ۱۳۵ میلیون دلار خواهد شد. یعنی اگر همین امروز مصرف‌کنندگان زغالسنگ خام کک‌شو در کشور بالغ بر ۵۰ درصد نرخ زغال داخلی را افزایش دهند، باز هم تامین زغالسنگ مورد نیاز از داخل بسیار مقرون به صرفه‌تر از واردات آن خواهد بود و با توجه به در دسترس بودن منابع داخلی و هزینه حمل کمتر، هزینه‌های تولید نیز به شدت کاهش خواهد یافت. بنابراین نباید کیفیت زغالسنگ را بهانه‌ای برای افزایش واردات این ماده معدنی قرار دهیم و باید به این نکته توجه کنیم که تامین زغالسنگ از بازار داخلی، نتایج بسیار مثبتی را برای صنعت زغالسنگ و صنعت فولاد کشور به همراه خواهد داشت.
راهکارهای پیشنهادی شما جهت توسعه هرچه بیشتر صنعت زغالسنگ در کشور چیست؟
اصلاح نظام ارزش در زنجیره صنعت زغالسنگ، مهم‌ترین راهکار پیشنهادی ما جهت توسعه این صنعت است. مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت و معاونت محترم امور معادن و صنایع معدنی این وزارتخانه، باید زنجیره ارزشی را با هم‌فکری و مساعدت فعالان صنعت زغالسنگ و فولاد و به طور کلی مصرف‌کنندگان زغالسنگ در کشور تعریف کنند تا بر اساس آن، منافع ملی حاصل از این زنجیره به بیشترین مقدار ممکن افزایش پیدا کند. باور ما بر این است که در حال حاضر به دلیل خرید ارزان‌قیمت زغالسنگ، ظلم و جفای بسیاری در حق این صنعت در کشور شده است و بدون شک ایجاد این زنجیره ارزشی می‌تواند گره از چالش‌های موجود در این صنعت بگشاید. زغالسنگ، یک صنعت بسیار مهم و استراتژیک در جهان محسوب می‌شود؛ به طوری که پشتوانه صنعت فولاد و اقتصاد در شمال ایالات متحده آمریکاست. حدود ۷۰ درصد فولاد جهان به ویژه در کشورهای پیشرفته صنعتی همچون چین و آمریکا، با استفاده از روش کوره بلند تولید می‌شود و تامین زغالسنگ، مهم‌ترین نقش را در تولید فولاد این کشورها دارد؛ برخلاف کشور ما که عمده تولید فولاد به روش احیا مستقیم انجام می‌شود و متاسفانه شاهد کمرنگ‌تر شدن تولید فولاد به روش کوره بلند در گذر زمان هستیم. باید توجه داشت که علی‌رغم کاهش رشد اقتصادی چین و با توجه به توسعه اقتصادی هند، آینده صنعت زغالسنگ در بازارهای بین‌المللی بسیار روشن خواهد بود اما متاسفانه نزدیک به دو دهه است که کشور ما توسعه چندانی نیافته و سرمایه‌گذاری کافی در حوزه زیرساخت صورت نپذیرفته است. بنابراین اگر بخواهیم در مسیر توسعه روزافزون گام برداریم، نیازمند افزایش تولید فولاد و به طبع آن، تولید زغالسنگ خواهیم بود که بر همین اساس می‌توان نتیجه گرفت صنعت زغالسنگ در بازار داخلی نیز از افق بسیار روشنی برخوردار است.
شرکت زغالسنگ نگین طبس چه چشم‌اندازی برای خود ترسیم کرده است؟
سرمایه‌گذاری‌های مناسبی در شرکت زغالسنگ نگین طبس جهت نوسازی زیرساخت‌های معادن مجموعه به ویژه در بخش تامین توان و انرژی طی سه تا چهار سال اخیر انجام شده است. همچنین سرمایه‌گذاری‌های بسیار خوبی در حدود سه هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال در زمینه حفاری‌های معادن شرکت طی سالیان اخیر صورت پذیرفته و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده، مسیر توسعه شرکت را هموارتر از قبل کرده است. ضمن اینکه استراتژی مجموعه در سال جاری و همچنین سال ۱۴۰۳، توسعه مکانیزاسیون در جهت افزایش بهره‌وری است تا بتوانیم ضمن افزایش ظرفیت تولید، بهای تمام‌شده محصول را بهتر مدیریت کنیم. چشم‌انداز شرکت زغالسنگ نگین طبس، کاملا روشن است و امیدواریم شاهد پیشرفت روزافزون در صنعت زغالسنگ کشور باشیم.
انتهای پیام//
