صنعت پروفیل فولادی، یکی از گسترده‌ترین و کاربردی‌ترین صنایع کشور بوده که طی سال‌های گذشته، ظرفیت‌های بسیاری در این صنعت ایجاد شده است. به طوری که این صنعت با مازاد ظرفیت تولید مواجه شده و این امر به کمبود مواد اولیه و در نهایت کاهش تولید نسبت به ظرفیت اسمی منجر شده است. ضمن اینکه بسیاری از تولیدکنندگان نتوانسته‌اند خطوط تولید خود را مطابق با تکنولوژی‌های روز دنیا نوسازی کنند و توانایی تولید پروفیل‌های خاص را ندارند. تنها شرکت‌های انگشت‌شماری توانسته‌اند با به‌روزرسانی خطوط تولید و نصب ماشین‌آلات نوین، ضمن کاستن از هزینه‌های سربار و افزایش ظرفیت تولید، پروفیل‌های متنوعی را تولید کنند. هرچند که تقاضای محصولات متنوع و خاص از سوی مشتریان چشمگیر نبوده است. در رابطه با وضعیت صنعت پروفیل فولادی و تکنولوژی‌های تولید این محصول، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با احمد صابری، مدیرعامل شرکت نورد لوله و پروفیل صابری به گپ‌وگفت نشسته است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
توضیحاتی در خصوص شرکت نورد لوله و پروفیل صابری بفرمایید.
شرکت ما در سال ۱۳۸۷ با ظرفیت تولید حدود ۵۰۰ هزار تن انواع لوله، پروفیل و قوطی به بهره‌برداری رسید و قادر به تولید متنوع و با کیفیت انواع پروفیل‌های فولادی درزجوش و باز برای مشتریان داخلی و صادراتی است. البته یک دستگاه جدید خریداری کرده‌ایم که تا چند ماه آینده آن را نصب خواهیم کرد و ظرفیت تولید را افزایش خواهیم داد.
شرکت ما برای تولید محصول، تنها از ورق گرم استفاده می‌کند. پروفیل‌های تولید شده در شرکت ما، در صنایعی همچون ساختمان‌سازی، سازه‌های فلزی، پل‌سازی، در و پنجره فولادی، نفت و پتروشیمی، آب و فاضلاب، خودروسازی، مبلمان خانگی و شهری و ماشین‌آلات صنعتی کاربرد دارند.
روش تولید پروفیل در شرکت صابری، به این صورت است که ابتدا ورق فولادی با عبور از تیغه‌هایی در بخش برش، به صورت نوارهایی با سایز دلخواه مطابق با سفارش مشتریان در می‌آید. عرض ورق‌ها معمولا یک تا ۱٫۲۵ متر است. نوارهای برش خورده با عرض مناسب به بخش فرمینگ هدایت میشوند و پس از عبور از قالب‌ها به تدریج به شکل لوله درمی‌آیند. لوله تولید شده دارای درز است و باید دو لبه به یکدیگر با جوش القایی متصل شوند. بنابراین لوله به بخش جوش منتقل شده و دو لبه آن با عبور از دروازه جوش، به یکدیگر متصل میشوند. مرحله نهایی تولید پروفیل، سایزینگ است. البته لوله تولید شده در این مرحله در صورت داشتن مشتری به بخش انبار انتقال می‌یابد تا به سمت مقاصد فروش ارسال شود اما برای تولید پروفیل، لوله باید از یک قالب دیگر عبور کند و به شکل مقاطع مربعی و مستطیلی درآید که در نهایت، پروفیل در ابعاد و طول مورد نظر برش داده شده و آماده بارگیری به مقاصد فروش می‌شود.
آیا در یک واحد تولید پروفیل، امکان تولید محصولات متنوع وجود دارد؟
برای تولید محصولات متنوع، باید ماشین‌آلات بیشتری را به کار گرفت. هرچه تعداد ماشین‌آلات بیشتر و تکنولوژی جدیدتر باشد، می‌توان تنوع بیشتری به پروفیل‌ها داد. ناگفته نماند که با خطوط تولید کنونی بیش از سه یا چهار نوع پروفیل نمی‌توان تولید کرد زیرا برای ایجاد تنوع باید قالب پروفیل را تغییر داد که تغییر قالب در خط تولید، فرایندی زمان‌بر است. به طور مثال، با یک قالب ۲۰ در ۲۰ سانتی‌متر نمی‌توان پروفیل‌های ۴۰ در ۸۰ سانتی‌متر تولید کرد. چراکه هر یک از انواع پروفیل به ماشین‌آلات و قالب‌های مخصوص به خود نیاز دارد.
تولیدکنندگان معمولا طبق سفارش دریافتی، پروفیل تولید می‌کنند و اگر لازم باشد، قالب‌ها برای ایجاد تنوع در محصول و پاسخ دادن به سفارش‌ها تعویض میشوند. حتی ممکن است نیاز به افزایش تعداد خطوط تولید برای ایجاد تنوع در محصول و افزایش ظرفیت تولید باشد. البته شرط اصلی تولید هر محصولی، مقرونبهصرفه بودن است زیرا تولیدکننده باید ملاحظاتی همچون هزینه برق، موتورها، حجم قالب، شفت و… را در نظر بگیرد. معمولا با یک قالب می‌توان چهار تا پنج نوع پروفیل تولید کرد و تنوع بیش از آن صرفه اقتصادی ندارد.
مهم‌ترین نقطه قوت تولیدکنندگان لوله و پروفیل فعال در کشور چه مواردی است؟
پروفیل محصولی است که تقریبا در همه صنایع ازجمله صنعت ساختمان، خودروسازی، لوازم خانگی و… به کار می‌رود. در هر صنعت به نوعی نقش پروفیل فولادی دیده می‌شود. کشورها برای پیشرفت، عمران و آبادانی خود در اقتصاد و صنعت نیاز به فولاد دارند که یکی از مهم‌ترین محصولات پرکاربرد آن، پروفیل فولادی است. تنوع در این محصول فولادی، باعث گسترش کاربردهای آن می‌شود.
اخیرا در بسیاری از ساختمانها با استفاده از ورق و برش آن، می‌توان پروفیل‌های بسته (قوطی) را تولید و به عنوان یک ستون استفاده کرد. این نوع پروفیل‌ها در ایران کمتر به کار می‌روند و باید برای کاهش هزینه‌ها، افزایش استحکام و زیبایی ساختمان، از این نوع پروفیل‌ها را استفاده کرد. البته شرکت ما اخیرا به تولید این نوع پروفیل‌ها روی آورده و یکی از خطوط تولید نیز به آن اختصاص یافته است. با این حال، هنوز راه طولانی برای استفاده پیشرفته از پروفیل‌های فولادی خاص برای کاربردهای صنعتی و ساختمانی داریم.
یکی دیگر از نقاط قوت صنعت پروفیل فولادی در کشور ما، صادراتی بودن آن است زیرا ایران، بزرگ‌ترین تولیدکننده پروفیل فولادی در منطقه محسوب می‌شود و در سال‌های گذشته صادرات پروفیل رونق داشت. لازم به ذکر است که کشورهای منطقه حتی با وجود نصب دستگاه‌های تولید پروفیل فولادی نتوانسته‌اند جای تولیدکنندگان ایرانی را در بازارهای بین‌المللی بگیرند زیرا تولید پروفیل، نیازمند دقت، تخصص و دانش فنی بسیار بالا است که معمولا این کشورها فاقد این سه مشخصه یاد شده هستند. به همین دلیل پروفیل‌های تولید شده در کشور ما همچنان در منطقه بی‌رقیب هستند و تولیدکنندگان ایرانی این محصول می‌توانند حداقل تا ۱۰ سال آینده نیاز منطقه را تامین کنند. البته آن‌ها باید ظرفیت و محصولات خود را نیز متناسب با نیاز روز توسعه دهند.
صنعت پروفیل فولادی در حال حاضر با چه چالش‌هایی دست و پنجه نرم می‌کند؟
در شرایط کنونی، بزرگ‌ترین چالش و نقطه ضعف صنعت پروفیل فولادی، کمبود مواد اولیه یعنی ورق فولادی است. زمانی که تحریم وجود نداشت، بخش صادرات پروفیل فعال بود؛ به طوری که تولیدکنندگان می‌توانستند به شرط صادرات، ورق فولادی وارد کنند. در این فرایند دیگر نیاز به تامین ورق فولادی از داخل کشور نبود و تولیدکننده پروفیل می‌توانست واردات آن را بدون پرداخت تعرفه واردات و ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده انجام دهد که شرکت ما نیز در سال‌های گذشته از این روش بارها استفاده کرد. در آن زمان، پروفیل‌های فولادی تولید داخلی به راحتی در بازارهای منطقه‌ای به فروش می‌رفت و با پروفیل‌های تولید کشورهایی نظیر ترکیه نیز قابل رقابت بود.
در حال حاضر، با توجه به تحریم‌ها و افزایش شدید نرخ ارز، تولیدکنندگان قادر به واردات ورق فولادی نیستند و تامین‌کنندگان خارجی این محصول نیز به دلیل شرایط تحریمی از عرضه آن به ایران خودداری می‌کنند. اگر تحریم‌ها برداشته شود، قادر هستیم ورق ST37 با ضخامت‌های گوناگون را حتی ارزان‌تر از بازار داخلی تامین کنیم. هرچند که ورق‌های تولید داخل، بسیار باکیفیت هستند اما واردات آن بدون مالیات بر ارزش افزوده و تعرفه‌های گمرکی، برای تولیدکنندگان پروفیل ارزان‌تر تمام می‌شود. تولیدکنندگان می‌توانند ورق‌های آسیای میانه و حتی اوکراین را به طور موقت وارد کنند و با تبدیل به پروفیل آن را صادر کنند. با این شیوه ظرفیت خالی تولیدکنندگان پروفیل پر می‌شود. متاسفانه دولت در این زمینه اقدامی نکرده است و تولیدکنندگان در شرایط تحریمی قادر به تجارت بین‌المللی نیستند.
علاوه‌براین افزایش تقاضا برای ورق‌های ساخت داخل، باعث شده تا قیمت این ماده اولیه حتی از قیمت جهانی نیز فراتر رود. در این زمینه لازم است با کمک دولت، چندین محموله ورق فولادی برای جبران کمبود نیاز داخلی، به کشور وارد شود تا قیمت این محصول به تعادل برسد.
تحریم‌ها و افزایش قیمت ورق فولادی تولید داخل، باعث شده است تولیدکنندگان پروفیل مزیت صادراتی خود را از دست بدهند؛ به طوری که شرکت ما سال‌ها به عنوان یک صادرکننده مطرح بود، نتوانست در سال جاری صادراتی انجام دهد. در حال حاضر، قیمت ورق گرم داخلی بیش از ۱۸ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم است؛ هر چند که این قیمت حتی در مقاطعی از ۲۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم نیز فراتر رفته بود. با این قیمت، هیج یک از تولیدکنندگان لوله و پروفیل قادر به صادرات نخواهند بود.
توان مالی تولیدکنندگان پروفیل فولادی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این تولیدکنندگان از توانایی مالی بالایی برخوردار هستند؟
به دلیل گران شدن قیمت مواد اولیه، تقریبا توان مالی همه تولیدکنندگان پروفیل به شدت کاهش یافته است. علاوه‌براین، معاملات در بورس کالا کاملا نقدی انجام می‌شود؛ در حالی که در گذشته، ورق فولادی در بورس کالا به صورت اعتباری (دو ماهه و سه ماهه) به مصرف‌کنندگان عرضه می‌شد. در حال حاضر، معاملات به صورت نقدی و تحویل آن در مدت دو ماهه یا سه ماهه است. این شیوه عرضه، توان مالی تولیدکنندگان را به شدت کاهش داده است و تولیدکننده ترجیح می‌دهد حتی در صورت داشتن توان مالی واردات دستگاه و ماشین‌آلات نوین برای به‌روزرسانی خط تولید، تامین مواد اولیه را در اولویت خود قرار دهد.
هنگامی که شیوه عرضه تغییر کرد و توان مالی تولیدکننده کاهش یافت، واسطه‌ها به میدان آمدند. واسطه با داشتن نقدینگی کافی، بخشی از مواد اولیه تولیدکننده را تامین می‌کنند و سهمی را نیز برای خود برمی‌دارد که آن را در بازار آزاد با قیمت‌هایی بیشتر بورس کالا بفروشند.
آیا تولیدکنندگان بزرگ، سهم بیشتری از بازار پروفیل دارند؟ بزرگ یا کوچک بودن تولیدکننده چه نقشی در قیمت تمام شده تولید ایفا می‌کند؟
معمولا کارخانه‌های دارای خطوط تولید بیشتر و محصولات باکیفیت‌تر، می‌توانند نقش بیشتری در بازار ایفا کنند. چراکه خطوط تولید و توان تولیدکنندگان بزرگ‌تر به آن‌ها اجازه تامین مواد اولیه بیشتر را می‌دهد و آن‌ها می‌توانند با تولید محصولات بیشتر، مشتریان داخلی و صادراتی خود را حفظ کنند. تولیدکنندگان بزرگ همچنین تنوع بیشتری به محصولات خود می‌دهند و همین امر، دست آن‌ها را برای کسب سهم بیشتر از بازار باز می‌گذارد. ضمن اینکه تکنولوژی‌ها و ماشین‌آلات نوین به تولیدکنندگان بزرگ اجازه تولید محصولات با کیفیت بیشتر را می‌دهد که این امر باعث می‌شود آن‌ها بتوانند سهم بیشتری از بازار داشته باشند.
بزرگ‌تر بودن تولیدکننده، باعث کاهش هزینه‌های سربار به ویژه در بخش نیروی انسانی می‌شود. به طور مثال، خط تولید چه بزرگ باشد چه کوچک، نیازمند کارگر، مهندس برق و… است و در دو حالت، هزینه‌های سربار تقریبا یکسان است. در حالی که خطوط تولید بزرگ‌تر، محصولات بیشتری تولید می‌کنند و هزینه‌ها در آن کمتر خواهد بود.
تکنولوژی تولید پروفیل در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا در این خصوص بومی‌سازی صورت گرفته است؟
کشور ما هنوز با بومی‌سازی خطوط تولید پروفیل فولادی و به‌روزرسانی آن‌ها مطابق با تکنولوژی‌های جهانی فاصله دارد و نتوانسته است همگام با تولیدکنندگان روز دنیا پیش برود. در حال حاضر، خرید دستگاه‌ها و ماشین‌آلات نوین تولید پروفیل فولادی برای تولیدکنندگان این حوزه مقرونبهصرفه نیست.
خطوط تولید روز دنیا عموما قیمت و کیفیت بهتری نسبت به خطوط ساخت داخل دارند. البته دانش فنی ساخت ماشین‌آلات و کار کردن با آن‌ها در کشور بومی شده است اما ابزارهای نوینی برای ساخت خطوط تولید پروفیل فولادی در کشور به کار گرفته نمی‌شود و به همین دلیل، ماشین‌آلات ساخته شده نیز کیفیت کمتری در مقایسه با خطوط تولید روز دنیا دارند. متاسفانه شرکت‌های ماشین‌سازی به سمت سرمایه‌گذاری بر نوسازی و به‌روزرسانی خطوط تولید خود نرفته‌اند.
در حال حاضر، بهترین خطوط تولید پروفیل فولادی متعلق به کشور آلمان است. این کشور یک کارخانه ساخت ماشین‌آلات تولید پروفیل فولادی دارد که محصولات خود را به اقصی نقاط جهان صادر می‌کند. کشور چین نیز اخیرا به عرصه ساخت ماشین‌آلات تولید پروفیل فولادی وارد شده است و دستگاه‌های نسبتا خوبی را تولید می‌کند.
باید به این نکته توجه داشت که شرکت‌های ماشین‌سازی نیز به دلیل هزینه‌های بسیار بالای نوسازی و بهینه‌سازی خطوط تولید خود، به این امر وارد نشده‌اند. ضمن اینکه خطوط تولید جدید بسیار گران هستند و تنها شرکت‌های بسیار انگشت‌شماری می‌توانند آن‌ها را خریداری کنند. به همین دلیل، ممکن است تولیدکنندگان ماشین‌آلات با مشکل کمبود تقاضای داخلی مواجه شوند و با توجه به تحریم‌ها، حتی قادر به صادرات نیز نباشند.
واردات ماشین‌آلات تولید پروفیل فولادی نیز برای بسیاری از شرکت‌ها صرفه اقتصادی ندارد. به طوری که از ثبت سفارش و پرداخت هزینه تا دریافت آن ممکن است ماه‌ها به طول انجامد. ضمن اینکه تولیدکننده باید هزینه‌ای را برای نصب ماشین‌آلات جدید و از کار انداختن ماشین‌آلات قدیمی صرف کند تا بتواند محصول تازه‌ای را تولید کند. همچنین باید خط جدید مدت‌ها به تولید بپردازد تا هزینه خرید تولیدکننده جبران شود. بنابراین تنها تولیدکنندگان واقعی و افرادی که به دنبال اشتغال‌زایی و تولید محصولات جدید هستند، اقدام به نوسازی خطوط خود می‌کنند.
آیا نمونه‌ای از تکنولوژی‌های جدید با قابلیت‌های بالا سراغ دارید؟
اخیرا ماشین‌آلات جدیدی به بازار وارد شده‌اند که معمولا نیاز به تعویض قالب ندارند و تولیدکننده با این ماشین‌آلات می‌تواند حتی بدون تغییر قالب، محصولات متنوعی را تولید کند. این خط تولید اخیرا به ایران وارد شده و در چند واحد تولیدی نصب شده است. یکی از این خطوط را نیز شرکت ما خریداری کرد. این خط تولید می‌تواند توسط ورق فولادی با ضخامت حتی ۲۰ میلی‌متر، پروفیل‌هایی با قطر ۲۷ اینچ را تولید کند.
پروفیل فولادی در بازار چگونه قیمت‌گذاری می‌شود؟
در کشور ما بازار ورق فولادی، قیمت نهایی پروفیل را تعیین می‌کند که البته تولیدکننده هزینه تولید و اندکی سود را به هزینه تامین ورق فولادی اضافه و قیمت نهایی پروفیل را تعیین می‌کند. به طور مثال، اگر قیمت ورق ۲۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم باشد، هزینه‌های حمل به همراه هزینه‌های تولید موجب می‌شود قیمت تمام شده پروفیل حدود ۲۱ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم شود. به طور کلی، تولیدکنندگان پروفیل، قیمت نهایی این محصول را تعیین نمی‌کنند و علت گرانی پروفیل در ماه‌های اخیر تنها به دلیل گران شدن ورق فولادی است. چاره کاهش قیمت پروفیل نیز جبران کمبود مواد اولیه از طریق واردات خواهد بود.
