تحلیل شما از عرضه خاک معدنی روی در تالار صنعتی بورس کالای ایران چیست؟
عرضه مواد اولیه مورد نیاز صنایع مختلف از طریق بورس کالای ایران در حال انجام است و این مسئله تنها منحصر به صنعت روی نیست. در واقع، با اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین برنامه‌ریزی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، عرضه تمام محصولات معدنی باید از طریق بورس انجام شود. این یک اقدام هدفمند از جانب وزارت صمت بوده است که نتیجه آن در بلندمدت مشخص خواهد شد و به نظر می‌رسد شاهد تاثیر مثبت آن در رویکرد صنایع معدنی و فلزی خواهیم بود.
از آنجایی که میزان ظرفیت مواد معدنی موجود در کشور محدود است و تقاضای بالایی نیز برای آن وجود دارد؛ بنابراین عرضه در بورس کالای ایران به خوبی توانسته است با شفاف‌سازی فرایند معامله این محصول، ساز و کار مشخصی را در این زمینه ایجاد کند. البته به نظر می‌رسد با توجه به حجم محدود منابع خاک معدنی روی، عرضه آن در بورس نیز با نوساناتی همراه باشد. چراکه صنعت مهمی مانند روی، نیاز بسزایی به خاک معدنی در تولید محصول دارد و در حال حاضر، منابع تامین خاک روی مورد نیاز این صنعت در داخل کشور بسیار محدود است. از سوی دیگر، شرایط تولید در کارخانه‌های فعال در صنعت روی متفاوت با سایر صنایع مانند فولاد است و واحدهای کوچک‌مقیاس بسیاری در زمینه تولید انواع محصولات در حال فعالیت هستند که نیاز مبرم به خاک معدنی دارند. پیش از این، سهمیه مشخصی از خاک روی به این واحدها تعلق می‌گرفت و در حال حاضر عرضه این محصول تنها از طریق بورس انجام می‌شود.
اگرچه به نظر می‌رسد با کشف ذخایر جدید و بهره‌برداری از منابع موجود همچون معدن سرب و روی مهدی‌آباد، صنعت روی در آینده دچار یک تحول اساسی شود و وضعیت صنایع پایین‌دستی روی طی سال‌های آینده، بهبود پیدا کند. چراکه ما نیازمند گسترش تولید در بخش پایین‌دست روی مانند گالوانیزاسیون و سایر محصولات جانبی اعم از بهداشتی و شیمیایی هستیم و به نظر می‌رسد به دنبال وقوع این مهم، آینده روشنی در انتظار صنعت روی کشور خواهد بود. قیمت روی طی یک سال اخیر حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد افزایش یافته است که این امر نشان از اهمیت این صنعت و اثربخشی آن در سایر صنایع دارد و بر همین اساس باید به آینده درخشان صنعت روی امیدوار باشیم.
با این وجود، آیا میزان تقاضا و حجم معاملات صورت گرفته در بورس را مناسب ارزیابی می‌کنید؟
کمبود مواد معدنی، تاثیر مستقیم بر عرضه و تقاضای خاک روی مورد نیاز تولیدکنندگان در بورس خواهد گذاشت. معادن اندکی مانند انگوران، نخلک و باما وجود دارند که بخشی از خاک معدنی آن‌ها مانند معدن باما صرف تامین خوراک واحدهای تولیدی وابسته می‌شود و بخش دیگر نیز مانند معدن انگوران در بورس کالای ایران عرضه می‌شود. این در حالی است که تعهدات بلندمدتی نیز در خصوص تامین خاک روی از جانب این معادن وجود دارد و بنابراین ممکن است عرضه آن‌ها در بورس تاثیر مثبتی بر معاملات داشته باشد. از سوی دیگر، برخی صاحبان صنایع علی‌رغم اینکه نیاز مبرم به خاک معدنی دارند، به دلایل مختلف اقدام به خرید از بورس نمی‌کنند که این مسئله بر شرایط معامله در بورس تاثیر می‌گذارد. اگرچه این مسائل به نوعی حل شدنی است و به مروز زمان رفع و مقاومت بخش‌های مختلف اعم از دولتی و خصوصی در این زمینه شکسته خواهد شد. به هر حال تا زمانی که کنسانتره معدن سرب و روی مهدی‌آباد وارد مدار تولید نشود، با کمبود خاک معدنی در کشور مواجه خواهیم بود که این امر منجر به اختلالاتی نیز در زمینه عرضه و تقاضا و در نهایت، معامله خاک معدنی در بورس شده است. مادامی که در تامین خاک روی واحدهای تولیدی فعال در این صنعت محدودیت وجود دارد، نمی‌توان انتظار ثبات در فرایند معامله خاک معدنی داشت و به نظر می‌رسد در نیمه دوم سال جاری و با تولید ۲۰۰ هزار تن خاک معدنی از معدن سرب و روی مهدی‌آباد که معادل با ۹۰ هزار تن شمش است، به یک تعادل نسبی در این زمینه دست خواهیم یافت.
نحوه قیمت‌گذاری خاک معدنی روی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در خصوص قیمت‌گذاری خاک روی، همواره بخشنامه‌های متعددی صادر می‌شود که در حال حاضر مشخص نیست آخرین وضعیت آن چگونه است اما در حالت کلی، قیمت جهانی روی بر پایه بورس فلزات لندن (LME) است و قیمت خاک معدنی تحویلی از معادن مختلف مانند انگوران به صاحبان صنایع نیز بر اساس قیمت‌های جهانی محاسبه می‌شود. بنابراین تولیدکنندگان محصولات مختلف مانند شمش روی باید بتوانند محصولات خود را بر پایه قیمت جهانی عرضه کنند و قیمت‌گذاری دستوری در این زمینه نمی‌تواند موثر واقع شود. قیمت‌گذاری دستوری زمانی می‌تواند تاثیرگذار باشد که کشور در شرایط خاص قرار گرفته و دولت چاره‌ای جز اجرای آن ندارد که این امر نیز باید شامل تمامی بخش‌های زنجیره یک صنعت از بالادست تا پایین‌دست شود اما اگر قرار باشد بخشی از زنجیره به صورت دستوری قیمت‌گذاری شود، نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد. البته باید در نظر داشت دولت به تولیدکنندگان شمش روی یارانه‌هایی را در زمینه تامین انرژی و… اختصاص می‌دهد که منجر به کاهش هزینه‌های تولید نسبت به سایر کشورهای جهان شده است و بر همین اساس، دولت گاهی اوقات به دلیل شرایط خاصی که کشور در آن قرار دارد، ناچار به وضع عوارض در بخش‌های مختلف همچون صادرات و واردات می‌شود که قطعا بر سودآوری و عملکرد آن‌ها در تولید محصول موثر است.
بعضی از تولیدکنندگان شمش روی با توجه به عیار و حجم خاک معدنی عرضه شده در بورس کالای ایران، اقدام به واردات این ماده اولیه از کشورهای همسایه می‌کنند. نظر شما در این خصوص چیست؟
واردات خاک معدنی اقدام بسیار خوبی است که تاثیر مثبت بر صنعت سرب و روی کشور خواهد گذاشت. اگر این اقدام به صورت سیستماتیک انجام شود و برنامه‌ریزی بلندمدت در اجرای آن وجود داشته باشد، قطعا شاهد آثار مطلوبی در آینده خواهیم بود. در همین راستا، دولت باید با در نظر گرفتن تسهیلات و مشوق‌های لازم برای تولیدکنندگان و با کاهش و یا حذف تعرفه‌های گمرکی، نسبت به واردات خاک معدنی اقدام کند. درست مانند اقدامی که دولت چین در خصوص واردات سنگ‌آهن از کشورهای مختلف به ویژه ایران انجام داد و توانست انقلاب عظیمی را در تولید فولاد جهان ایجاد کند. در حال حاضر، اقدامات لازم از جانب دولت در این زمینه انجام نشده است و تولیدکنندگان بخش خصوصی برای ادامه فعالیت خود، ناچار به واردات خاک روی مورد نیاز از سایر کشورها هستند. باید در نظر داشت ممکن است این امر منجر به رقابت مخرب و سوء استفاده کشورهای خارجی همچون ترکیه شود. بنابراین اگر دولت همکاری‌های لازم را در زمینه واردات خاک معدنی با فعالان بخش خصوصی داشته باشد، شاهد ایجاد ارزش افزوده و اشتغال‌زایی بیشتر در صنعت روی کشور خواهیم بود.
آینده صنعت روی کشور را درخشان می‌بینید؟
چشم‌انداز مثبتی را می‌توان برای صنعت روی و همچنین مس نسبت به سایر صنایع مانند فولاد و آلومینیوم متصور شد. با ورود معدن سرب و روی مهدی‌آباد به مدار تولید با ظرفیت تولید ۲۰۰ هزار تن که بسیار تحسین برانگیز است، شاهد تغییر و تحول اساسی طی سال جاری در این صنعت خواهیم بود. چراکه با این اتفاق، بسیاری از صنایع پایین‌دستی و جانبی روی کشور از استان زنجان به استان یزد منتقل خواهند شد و رتبه جهانی ما نیز به دنبال این مهم، بهبود پیدا خواهد کرد. بنابراین باید از سال ۱۴۰۱ به بعد، در انتظار اتفاقات خوبی در صنعت روی کشور باشیم.
