ماشینآلات معدنی، کالاهای سرمایه‌ای، واسطه‌ای و عمرانی هستند که به طور مستقیم در بخش تولید و خدمات به‌کار گرفته می‌شوند. معادن هرچه بتوانند از ماشینآلات جدیدتر و بزرگ‌تر استفاد کنند، هزینه‌های تولید خود را کاهش داده و محصولی بهتر و رقابتی‌تری را در حجم بیشتر تولید خواهند کرد؛ ضمن اینکه معادن به ویژه معادن بزرگ، تامین‌کننده صنایع بزرگ و صادرکننده‌ای همچون فولاد و مس هستند و ایجاد رونق در این معادن، ضمن ارزآوری در صنایع پایین‌دستی صادرکننده، به رونق و توسعه اشتغال این صنایع کمک خواهد کرد.
مشکلی که برای تامین ماشینآلات سنگین معدنی در کشور وجود دارد، محدودیت‌های تحریمی، تامین و انتقال ارز است. تامین ارز به صورت نقدی ممکن نیست و ارز باید به صورت الکترونیکی در حساب‌ها جابه‌جا شود که بانک‌ها بعضا به دلیل تحریم، قادر به جابه‌جایی آن نیستند. در همین حال، بروکراسی اداری بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت برای ثبت سفارش و تامین ارز، تامین ماشینآلات و قطعات یدکی را با دشواری‌های زیادی مواجه کرده است.
جهش نرخ ارز از سه هزار تومان در سال ۱۳۹۶ به حدود ۳۰ هزار تومان در سال جاری، موجب افزایش هزینه تامین ماشینآلات و قطعات یدکی طی دو سه سال اخیر شده است. به همین دلیل بسیاری از معادن که مشتری این نوع ماشینآلات هستند، توان خرید و تامین قطعات این ماشینآلات را ندارند و مشاهده می‌شود که برخی از ماشینآلات آنها در حال زمین‌گیر شدن است. هرچند که معادن بزرگ کشور همگی از ناوگان حمل‌ونقل مواد معدنی برخوردار هستند اما این ناوگان نیازمند توسعه و به‌روزرسانی است زیرا عمر مفید اکثر ماشینآلات معدنی پنج سال است و تقریبا در همه جای دنیا پس از این مدت، ماشینآلات از رده خارج شده و نمونه‌های جدید جایگزین می‌شوند چراکه هزینه تعمیرات و نگهداری ماشینآلات مستهلاک بسیار بالا است. نکته قابل توجه این است که ماشینآلات معدنی تقریبا تمام‌وقت و در دو شیفت ۱۱ ساعته فعالیت می‌کنند؛ حال اگر به دلیل تعمیرات، وقفه‌ای در کار ماشینآلات معدنی همچون شاول یا بیل مکانیکی رخ دهد، در پی آن زنجیره‌ای از ماشینآلات نیز معطل خواهند ماند و استخراج از معدن متوقف خواهد شد. از این رو شرکت‌های معدنی بزرگ، ریسک افزایش عمر ماشینآلات را نمی‌پذیرند و پس از سپری شدن عمر مفید آنها، ماشینآلات جدید را جایگزین می‌کنند.
در کشور ما طرح واردات ماشینآلات دست دوم ارائه شده است و ماشین‌آلاتی که به کشور وارد می‌شوند، در حقیقت، آن‌هایی هستند که پس از گذراندن عمر مفید، از رده خارج شده‌اند. ضمن اینکه در کشور امکان نوسازی ماشینآلات معدنی وجود ندارد و به همین دلیل، معدنکاران تعمیر ماشینآلات را در دستور کار خود قرار داده‌اند که این امر نیازمند قطعات یدکی است. در این رابطه نیز اگر قطعات یدکی به موقع تامین نشوند که در حال حاضر به سبب تحریم‌ها و اعمال محدودیت‌های وارداتی با این وضعیت روبه‌رو هستیم، باز هم بخش معدن با چالش مواجه خواهد شد. مهم‌ترین چالش کنونی واردات قطعات یدکی، بروکراسی‌های اداری است؛ در این رابطه ابتدا باید ثبت سفارش انجام شده و ثابت شود که قطعه وارداتی، مشابه داخلی ندارد. نکته مهم این است که دریافت گواهی عدم ساخت داخل برای یک قطعه زمان‌بر است. پس از اینکه ثبت سفارش انجام شد، واردکننده باید در صف تامین ارز قرار گیرد که این مورد نیز زمان زیادی را می‌گیرد. در نهایت، پس از تامین ارز و واردات، قطعه یدکی وارداتی در پشت مرز باید منتظر ترخیص از سوی گمرک بماند. حال اگر یک ماشین معدنی، نیازمند یک قطعه کوچک باشد که در داخل ساخته نمی‌شود، طبق فرآیندی که ذکر شد، ممکن است ماه‌ها معطل بماند که در پی آن، روند استخراج از معدن با مشکل مواجه می‌شود.
ماشینآلات معدنی و قطعات یدکی وارداتی پس از کالاهای اساسی، در رتبه دوم اهمیت قرار می‌گیرند؛ حیات بسیاری از معادن و تامین ماده اولیه بسیاری از صنایع به آنها وابسته است. اگر دست شرکت‌ها به ویژه در حوزه تامین ارز برای واردات و تامین قطعات یدکی و ماشینآلات معدنی باز باشد، شرایط استخراج و تولید معادن به مراتب بهتر خواهد شد. از این رو، واردات ماشینآلات معدنی و راه‌سازی، نیازمند ارائه تسهیلات از سوی دولت است تا معادن بیش از این دچار وقفه تولید و زیان نشوند. این تسهیلات می‌تواند در قالب معافیت‌های مالیاتی، معافیت‌های گمرکی و تخصیص ارز حاصل از صادرات معادن به جای بازگشت ارز باشد. اخیرا وزارت صنعت، معدن و تجارت به دنبال حذف بروکراسی‌های اداری واردات ماشینآلات معدنی به ویژه از طریق تامین ارز توسط خود شرکت‌ها و تهاتر ارز صادراتی است که می‌تواند واردات این ماشینآلات را به کشور تسهیل کند. صادرات مواد معدنی و محصولات پایین‌دستی آنها باعث ارزآوری می‌شود که می‌توان از محل صادرات این محصولات، اقدام به واردات ماشینآلات معدنی و قطعات یدکی مورد نیاز آنها کرد؛ البته در کنار آن باید نرخ ارز را نیز کنترل کرد تا موجب افزایش هزینه واردات نشود.
یادداشت: عبدالرضا صالحی، دبیر انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان ماشینآلات معدنی
انتهای پیام//
