مغرب با در اختیار داشتن حدود ۷۰ درصد از ذخایر سنگ فسفات، به عنوان بزرگ‌ترین کشور دارای ذخایر سنگ فسفات در دنیا شناخته می‌شود. بر خلاف میزان ذخایر مغرب، اندازه تولید این کشور و سهم آن از تولید جهانی محدود بوده و تنها ۱۷ درصد از تولید دنیا را به خود اختصاص داده است.
تقریبا ۹۰ درصد سنگ فسفات تولیدی در جهان، به مصرف تولید کودهای شیمیایی می‌رسد و مهم‌ترین و پرکاربردترین محصول نهایی در زنجیره ارزش فسفات، کودهای آمونیوم فسفاتی هستند. چین با سهم ۴۰ درصدی به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده سنگ فسفات در جهان شناخته می‌شود که از سال ۲۰۱۸ میزان تولید آن، روندی نزولی را شاهد بوده است.
سنگ‌های فسفاته داخل معادن در امتداد رسوبات آهکی و رسی وجود دارند، اغلب به شکل‌های فلوورآپاتایت(Ca5(PO4)3F) و هیدروکسی‌آپاتایت (Ca5(PO4)3OH) به دست می‌آیند و به تمام کانی‌هایی اطلاق می‌شود که حداکثر ۳۵ درصد ماده موثر فسفات (P2O5) در ساختار خود دارند. عیار متوسط سنگ فسفاته در جهان، ۲۹.۵ درصد است و طی فرآیند خالص‌سازی، غلظت فسفات در سنگ فسفات تا مقادیر ۴۰درصد افزایش مییابد و سنگ فسفات را به یک محصول قابل عرضه در بازار تبدیل می‌کند.
تنها منبع استحصال فسفات، سنگ‌های فسفاته هستند و به همین علت فسفات جزو منابع تجدیدناپذیر طبقه‌بندی می‌شود. معادن شاخص فسفات در جهان محدود بوده و از این رو، تعداد کشورهای شاخص تولیدکننده فسفات کمتر از ۱۵ کشور است. در حالی که بیشتر از ۱۵۰ کشور جهان مصرف‌کننده این ماده معدنی هستند. ۹۰ درصد فسفات تولید شده در جهان برای تولید کودهای کشاورزی استفاده می‌شود، حدود ۵ درصد صرف تولید مکمل‌های غذایی دام شده و ۵ درصد باقی‌مانده در صنایع مختلف شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اسید فسفریک، یکی از محصولات عمده سنگ فسفات است که به صورت مستقیم یا در ترکیب با سایر مواد شیمیایی برای صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسید فسفریک با خلوص بالا در صنایع غذایی، نوشیدنی‌ها و صنایع دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. عنصر فسفر به رنگ سفید یا قرمز و برخی از مواد شیمیایی فسفری حاصل از سنگ فسفر، در تولید سموم و آفت‌کش‌ها، کبریت و مواد محترقه، کاربردهای نظامی نظیر نارنجک‌های دودزا، مرمی گلوله و بمب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سنگ فسفات آسیاب شده اگرچه مشکلاتی نظیر حلالیت بسیار پایین‌تر از انواع کودهای فرآوری شده دارد اما در برخی موارد به طور مستقیم به عنوان کود کشاورزی قابل استفاده است. استفاده مستقیم از خاک فسفات بیشتر مناسب کشورهایی با سطح تکنولوژی پایین و دسترسی بالا به منابع فسفات است.
اسید فسفریک به عنوان ماده پایه تولید مواد شیمیایی فسفاتی برای تولید نمک‌های فسفات سدیم، فسفات پتاسیم، فسفات کلسیم و تعدادی دیگر از مواد شیمیایی استفاده می‌شود که بسیاری از آن‌ها، به عنوان افزودنی‌های صنایع غذایی، تولید مکمل‌های غذایی دام، صنایع داروسازی و آرایشی بهداشتی استفاده می‌شوند.
مهم‌ترین محصولات جانبی فرآوری سنگ فسفات، جیپسئوم، فلوئور و اورانیوم هستند که استخراج آن‌ها از بازمانده‌های فرآوری سنگ فسفات به طور اقتصادی صورت می‌گیرد. جیپسئوم به عنوان ماده اولیه در صنایع سیمان و گچ به کار می‌رود. یکی از عناصری که به شکل غالب در رسوبات سنگ فسفات یافت می‌شود، اورانیوم است که میزان آن به طور میانگین حدود ppm50-200 گزارش می‌شود. اگرچه برخی گزارش‌ها حاکی از وجود معادنی با مقادیر بیشتر اورانیوم نیز هستند. برآورد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ذخایر اورانیوم موجود در سنگ فسفات در جهان، ۱۳.۸ میلیون تن است و به همین دلیل معادن فسفات در دنیا به طور معمول، به صورت ذخایر اورانیوم نیز مورد نظر هستند و این مسئله از دو جنبه استخراج این ماده معدنی با ارزش و استراتژیک و لزوم کاهش سطح اورانیوم در فرآوری سنگ فسفات برای تولید کودهای کشاورزی حائز اهمیت است.
ایالات متحده آمریکا از سال‌های ابتدایی۱۹۵۰، استخراج اورانیوم از معادن فسفات را انجام می‌دهد. استخراج اورانیوم از سنگ فسفات، مستلزم تبدیل اولیه ماده معدنی به اسید فسفریک و سپس انجام یک مرحله اضافی استخراج با حلال بوده که بر پیچیدگی فرآیند می‌افزاید. اگرچه طی سال‌های اخیر افت بازار اورانیوم باعث شده است استخراج آن از سنگ فسفات از چرخه رقابت‌پذیری خارج شود.
مطابق نمودار ۱ و بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده توسط سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده (USGS)، میزان کل ذخایر سنگ فسفاته در جهان طی سال ۲۰۲۰، حدود ۷۱ میلیارد تن برآورد شده است و میزان ذخایر سنگ فسفات در جهان، بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ رشد سالانه ۱.۱ درصدی را تجربه کرده و از ۶۸ میلیارد تن به ۷۱ میلیارد تن رسیده است. بزرگ‌ترین کشورهای دارای ذخایر معدنی سنگ فسفاته، کشورهای مغرب، چین، الجزایر و سوریه هستند. کشور مغرب حدود ۷۰ درصد از ذخایر سنگ فسفات در جهان در اختیار دارد و این در‌حالی است که سهم تولید این کشور از تولید سنگ فسفات بسیار پایین‌تر از سهم ذخایر است. بعد از مغرب، کشورهای چین، الجزایر و سوریه با سهم‌های ۵ ،۳ و ۳ درصدی در رده‌های بعدی از میزان ذخایر سنگ فسفات قرار دارند.
نمودار ۲، میزان تولید سنگ فسفات طی سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ را ارائه می‌دهد. بر اساس این نمودار، میزان تولید سنگ فسفات طی سال‌های مورد بررسی، کاهش ۴ درصدی را تجربه کرده است و از حدود ۲۶ میلیون تن در سال ۲۰۱۶ به ۲۳ میلیون تن طی سال ۲۰۲۰ رسیده است. عامل اصلی این روند نزولی، کاهش تولید چین بوده است.
علی‌رغم برخورداری مغرب از بیشترین ذخایر سنگ فسفات در جهان، تولید سنگ فسفات این کشور بسیار کم بوده با اختلاف قابل توجه، بعد از چین در جایگاه دوم از میزان تولید سنگ فسفات قرار دارد. کشور چین با سهم ۴۰ درصدی و مغرب با سهم ۱۷ درصدی، بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سنگ فسفات در جهان محسوب می‌شوند. بعد از چین و مغرب کشورهای آمریکا، روسیه و اردن به ترتیب با سهم‌های ۱۱، ۶ و ۴ درصدی، در رده‌های بعدی از تولید سنگ فسفات قرار دارند.
به این علت که بیشترین حجم تقاضا سنگ فسفات به تولید کودهای شیمیایی اختصاص دارد و با توجه به پیش‌بینی‌های صورت گرفته در خصوص افزایش تقاضا برای کودهای شیمیایی، انتظار می‌رود که تقاضا سنگ فسفات در آینده افزایش یابد که منجر به افزایش تولید این محصول خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود که ایالات متحده آمریکا، آسیا و آمریکای جنوبی عامل اصلی افزایش تقاضا سنگ فسفات در سال‌های آینده باشند.
