آلومینیوم یک فلز پرکاربرد در صنایع مختلف و عنصری کلیدی در راستای دستیابی به اهداف انتشار کربن صفر در افق زمانی ۲۰۵۰ محسوب می‌شود. مهم‌ترین کاربردهای آلومینیوم در این زمینه در توسعه زیرساخت‌های مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر به خصوص نیروگاه‌های بادی و خورشیدی و همچنین افزایش ظرفیت ناوگان‌های حمل‌ونقل الکتریکی جاده‌ای است. برآوردها حاکی از آن است که کل تقاضای سبز برای آلومینیوم تا سال ۲۰۲۵، به حدود ۹ میلیون و ۸۰۰ هزار تن (معادل ۱۲ درصد از کل تقاضای جهانی آلومینیوم) می‌رسد و در افق زمانی ۲۰۳۰ نیز به حدود ۱۶ میلیون تن (معادل ۱۹ درصد از کل تقاضای جهانی آلومینیوم) افزایش می‌یابد. علی‌رغم اینکه تولیدکنندگان آلومینیوم در ایران به عنوان یکی از کشورهای برتر معدنی و فلزی جهان برنامه‌ریزی‌ها و اقداماتی را در این زمینه انجام داده‌اند اما معضلات کنونی این صنعت به ویژه ناترازی انرژی، آن‌ها را از مسیر تحقق اهداف خود دور کرده است. شرکت آلومینیوم المهدی به عنوان یکی از چهار تولیدکننده بزرگ آلومینیوم در کشور با هدف تامین برق پایدار مورد نیاز و نیز تامین بخشی از نیاز سایر صنایع، اقدام به احداث نیروگاه اختصاصی سیکل ترکیبی ۵۴۶ مگاواتی با مشارکت گروه مپنا کرده است که خود میتواند زمینه‌ساز حرکت جدی‌تر صنایع آلومینیومی کشور در مسیر توسعه تولید و نیز کربن‌زدایی باشد. در همین راستا، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» گفت‌وگویی با حمید رجب‌پور، مدیرعامل شرکت آلومینیوم المهدی تدارک دیده است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
در خصوص اهمیت تامین برق پایدار در صنعت آلومینیوم و اقدامات شرکت آلومینیوم المهدی در این زمینه توضیحاتی ارائه بفرمایید.
تامین برق پایدار، یکی از مهم‌ترین فاکتورهای تولید فلز آلومینیوم در کارخانه‌های آلومینیومی به شمار می‌آید که متاسفانه به دلیل ناترازی انرژی ایجاد شده در کشور، امروز به یکی از مهم‌ترین معضلات پیش روی تولیدکنندگان این فلز استراتژیک به ویژه در روزهای گرم سال تبدیل شده است. با توجه به ضرورت تامین پایدار این حامل انرژی در بخش‌های مختلف کارخانه‌های تولید آلومینیوم، قطعی برق حتی برای مدتی کوتاه هزینه‌های هنگفتی را برای این واحدها به همراه خواهد داشت و خسارات جبران‌ناپذیری را به بدنه تولید و اقتصاد کشور وارد خواهد کرد. در همین راستا، شرکت آلومینیوم المهدی به عنوان یکی از چهار تولیدکننده بزرگ فلز آلومینیوم در ایران با هدف تامین برق پایدار و جلوگیری از خسارت‌ها و ضررهای متعدد ناشی از قطعی برق به ویژه در حوزه تجهیزات و ماشین‌آلات خطوط تولید، احداث نیروگاه اختصاصی سیکل ترکیبی ۵۴۶ مگاواتی را با مشارکت گروه مپنا در زمینی به مساحت ۱۷ هکتار با سرمایه‌گذاری ۲۳۵ میلیون یورویی در مرداد ماه ۱۴۰۱ آغاز کرد که فاز اول گازی این نیروگاه به ظرفیت ۱۸۳ مگاوات، در بهمن ماه سال ۱۴۰۲ با حضور وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت به بهره‌برداری رسید. علاوه‌براین، ما عملیات اجرایی فاز دوم گازی نیروگاه سیکل ترکیبی را در آبان ماه سال جاری آغاز کردیم و با توجه به پیشرفتهای قابل‌توجهی که تا به امروز در بخش‌های مختلف این فاز مانند نصب ژنراتور، نصب توربین، تامین سیستم‌ها و تجهیزات جانبی و… حاصل شده است، پیش‌بینی می‌کنیم که فاز دوم گازی این نیروگاه نیز تا پایان امسال وارد مدار شود. لازم به ذکر است نیروگاه سیکل ترکیبی المهدی یک فاز بخار به ظرفیت ۱۸۰ مگاوات را نیز دارد که عملیات اجرایی آن طی روزهای آتی آغاز خواهد شد. معتقدیم که با راه‌اندازی سایر فازهای این نیروگاه، نیاز شرکت آلومینیوم المهدی به تامین برق پایدار رفع می‌شود و حتی مازاد تولید برق نیز خواهیم داشت که آن را در اختیار شبکه برق سراسری به منظور رفع نیاز سایر صنایع قرار خواهیم داد. به علاوه، طراحی و ساخت سیستم جدید رکتیفایر که برق خطوط تولید آلومینیوم را یک‌سوسازی می‌کند، از دیگر اقدامات مهمی به شمار می‌آید که با تکیه بر دانش و تلاش متخصصان داخلی موفق به انجام آن شدیم. این اقدام بزرگ در شرکت آلومینیوم المهدی، گامی موثر در صنعت آلومینیوم کشور به شمار می‌آید که تامین برق پایدار برای خطوط تولید را تضمین خواهد کرد.
ارزیابی جنابعالی از ضرورت کربن‌زدایی در صنعت آلومینیوم جهان و حرکت فعالان این صنعت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر چیست؟
در حال حاضر روند کربن‌زدایی از صنایع آلاینده، بسیاری از فرایندهای تولید را به چالش کشیده است. زنجیره ارزش صنعت آلومینیوم در حالی با انتشار سالانه حدود یک گیگا تن گازهای گلخانه‌ای، در رده آلایندهترین صنایع جهان قرار دارد که محصولات آلومینیومی، نقش کلیدی‌ای در بخش صنعت بر عهده دارند و بر همین اساس کربن‌زدایی از زنجیره ارزش آن بسیار حائز اهمیت است. برآوردها حاکی از آن است که کل تقاضای سبز برای آلومینیوم تا سال ۲۰۲۵، به حدود ۹ میلیون و ۸۰۰ هزار تن (معادل ۱۲ درصد از کل تقاضای جهانی آلومینیوم) می‌رسد و در افق زمانی ۲۰۳۰ نیز به حدود ۱۶ میلیون تن (معادل ۱۹ درصد از کل تقاضای جهانی آلومینیوم) افزایش می‌یابد که نشان از اهمیت بالای کربن‌زدایی در این صنعت استراتژیک دارد. از طرفی، تا حدود سه دهه آینده مصرف انرژی در جهان تقریبا ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت و این مسئله با توجه به اینکه فعالیت‌های مرتبط با حوزه انرژی، عامل انتشار بالغ بر ۹۰ درصد گازهای آلاینده جهان هستند، ضرورت افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از سبد تامین انرژی در آن دوره را آشکار می‌سازد. بر اساس هدف‌گذاری‌های صورت‌گرفته در راستای سیاست‌های اقلیمی، حدود ۶۶ درصد انرژی مورد نیاز در افق زمانی ۲۰۵۰ باید از محل منابع تجدیدپذیر تامین شود؛ مسئله‌ای که سبب شکل‌گیری موجی از تقاضا برای آلومینیوم در سال‌های پیش‌رو خواهد شد. برای مثال تنها در حوزه انرژی خورشیدی، ظرفیت نصب شده در هر سال باید به حدود ۵۰۰ گیگاوات در سال ۲۰۳۰ برسد که این میزان در مقایسه با سال ۲۰۱۹، رشد حدود ۴۰۰ درصدی را نشان می‌دهد. با توجه به برآوردهای صورت‌گرفته مبنی بر مصرف هفت هزار و ۵۰۰ تن آلومینیوم به ازای هر گیگاوات ظرفیت نیروگاه خورشیدی، انتظار می‌رود میزان تقاضای سالانه این فلز در توسعه ظرفیت انرژی‌های خورشیدی، به حدود سه میلیون و ۸۰۰ هزار تن برسد که معادل ۲۳ درصد از تقاضای آلومینیوم سبز و حدود ۴٫۵ درصد از کل تقاضای آلومینیوم در این سال خواهد بود.
علاوه‌براین، چشم‌انداز مثبتی برای توسعه ظرفیت توربین‌های بادی در سال‌های پیش‌رو وجود دارد. گزارش‌ها حاکی از آن است که تا سال ۲۰۳۰، ظرفیت نیروگاه‌های بادی نصب شده در هر سال باید به حدود ۱۲۰ گیگاوات افزایش یابد که این امر نیز به نوبه خود به عنوان محرک تقاضای سبز برای آلومینیوم عمل می‌کند. از طرفی، به نظر می‌رسد ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای، بزرگ‌ترین محرک تقاضای سبز آلومینیوم در دهه آتی خواهد بود. این موضوع، بدان خاطر حائز اهمیت است که افزایش کارایی در بخش حمل‌ونقل (در قالب کاهش وزن وسایل نقلیه الکتریکی)، همواره به عنوان یکی از ارکان اصلی کاهش انتشار گازهای آلاینده و کربن‌زدایی مطرح بوده است. از این رو، برآورد می‌شود حداقل تا سال ۲۰۳۰، میزان تقاضای آلومینیوم از سوی ناوگان حمل‌ونقل الکتریکی جاده‌ای، رشد چشمگیر ۴۷۱٫۴ درصدی را نسبت به سال ۲۰۲۰ تجربه کند و به حدود ۱۲ میلیون تن برسد. در یک نگاه کلی از مجموع تقاضای سبز آلومینیوم در سال ۲۰۳۰، حدود ۷۵ درصد آن از محل رشد بازار وسایل نقلیه الکتریکی و ۲۳ درصد آن نیز ناشی از توسعه ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی خواهد بود؛ مسئله‌ای که سبب می‌شود تا حدود ۲۰ درصد از کل تقاضای جهانی آلومینیوم در گرو سیاست‌های زیست‌محیطی دولت‌ها در زمینه کربن‌زدایی قرار بگیرد.
به طور مشخص چه موانعی پیش روی تولیدکنندگان آلومینیوم جهان در مسیر کربن‌زدایی وجود دارد و راهکارهای پیشنهادی جنابعالی جهت رفع آن‌ها چیست؟
بر اساس برآوردهای انجام شده در سال‌های اخیر، حدود ۶۵ درصد از آلومینیوم جهان با استفاده از منابع اولیه تولید شده است. در این رویکرد، به ازای تولید هر تن آلومینیوم، حدود ۷۷ اگزاژول انرژی مصرف می‌شود و حدود ۱۶ تن گاز کربن دی‌اکسید انتشار می‌یابد. با توجه به پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته مبنی بر رشد ۷۹ درصدی تقاضای آلومینیوم در افق زمانی ۲۰۵۰ و قرارگیری در آستانه ۱۸۰ میلیون تن در سال و همچنین ضرورت کاهش ۷۷ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای در این صنعت به منظور دستیابی به اهداف انتشار صفر خالص کارخانه‌های آلومینیومی، چنانچه قرار باشد روندهای فعلی فرایند تولید آلومینیوم طی دهه‌های آتی همچنان پابرجا باشد، بدون تردید صنعت آلومینیوم جهان از جنبه زیست‌محیطی با چالش‌های متعددی مواجه خواهد شد؛ این در حالی است که با دنبال کردن رویکردهایی از جمله افزایش سهم منابع ثانویه در فرایند تولید آلومینیوم، افزایش کارایی منابع و مواد، حرکت به سمت استفاده هرچه بیشتر از برق‌های کم‌کربن، افزایش به‌کارگیری فناوری‌های ذوب و پالایش نزدیک صفر و سایر اقدامات کاهنده انتشار گازهای گلخانه‌ای، می‌توان میزان انتشار گاز کربن دی‌اکسید در زنجیره ارزش صنعت آلومینیوم را به زیر ۱۰۰ میلیون تن در سال در افق زمانی ۲۰۵۰ کاهش داد.
در یک نگاه کلی، آیا می‌توان نسبت به تحقق تولید آلومینیوم سبز در ایران و جهان در افق ۲۰۵۰ امیدوار بود؟
صنعت آلومینیوم برای اینکه تا سال ۲۰۵۰ به هدف انتشار صفر خالص برسد، با سه مشکل اساسی روبه‌رو است؛ مسئله نخست، ایجاد دسترسی پایدار به برق کم‌کربن در زنجیره تامین آلومینیوم به خصوص در فرایند ذوب است. با توجه به اینکه انرژی‌های تجدیدپذیر منبع اصلی برق کم‌کربن محسوب می‌شوند، دستیابی به تامین پایدار انرژی مستلزم ایجاد شبکه‌های ذخیره‌سازی و شکل‌گیری بازار برق تجاری و همچنین تضمین و تامین توافق‌های خرید برق است که بر اساس گزارش‌های ارائه شده، امکان توسعه چنین امکانات و زیرساخت‌هایی در برخی از مناطق جهان وجود ندارد. دوم، استقرار فناوری‌های پیشرفتهای است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به آندهای کم‌کربن (شامل آندهای بی‌اثر، آندهای کربنی مجهز به سیستم‌های جمع‌آوری کربن و فناوری‌های مبتنی بر کلرید) و تکلیس الکتریکی و هیدروژنی اشاره کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که حداقل تا سال ۲۰۳۰، امکان اینکه بتوان از فناوری‌های مذکور در مقیاس بزرگ بهره برد، وجود ندارد که این مسئله نیز به نوبه خود روند کربن‌زدایی در صنعت آلومینیوم را تا حدی کند می‌کند. سوم، افزایش سهم منابع ثانویه در صنعت آلومینیوم است. بر اساس گزارش‌های ارائه شده، در فرایند تولید یک تن آلومینیوم حدود ۳٫۳ اگزاژول انرژی مصرف می‌شود و تقریبا ۵۰۰ کیلوگرم دی‌اکسید کربن انتشار می‌یابد که در مقایسه با رویکرد تولید بر اساس منابع اولیه، امکان صرفه‌جویی ۱۵ هزار و ۵۰۰ کیلوگرم انتشار گاز کربن دی‌اکسید به ازای تولید هر تن آلومینیوم را فراهم می‌آورد. با این حال، ابهاماتی در خصوص تغییر ظرفیت‌های موجود در ارتباط با طول عمر محصولات حاوی آلومینیوم و همچنین بهبود تکنولوژی‌های خالص‌سازی قراضه‌های آلومینیومی در سال‌های آتی وجود دارد که این مسئله نیز تا حدودی سبب کند شدن نسبی روند کربن‌زدایی در صنعت آلومینیوم جهان از محل جایگزینی منابع اولیه با منابع ثانویه خواهد شد.
شرکت آلومینیوم المهدی چه اهداف و برنامه‌هایی را پیش روی خود متصور است و چه طرح‌های توسعه‌ای در دست اقدام دارد؟
واقعیت امر این است که ما مهم‌ترین هدف خود را دستیابی به ظرفیت اسمی تولید سالیانه ۲۵۳ هزار تن شمش آلومینیوم در افق ۱۴۰۵ تعیین کرده‌ایم و تدابیر لازم جهت تحقق این هدف همچون تامین برق پایدار، راه‌اندازی دیگ‌های غیرفعال، بهینه‌سازی کوره پخت و… را اندیشیده‌ایم. همچنین با هدف تکمیل زنجیره تولید و ورود به صنایع پایین‌دستی، تولید بیلت آلومینیومی را در قالب طرح‌های توسعه‌ای در دست اقدام داریم و در حال انجام مطالعات لازم به همراه دو شرکت دیگر در این راستا هستیم. پروژه کمپرسورخانه، از دیگر پروژه‌های مهمی محسوب می‌شود که عملیات اجرایی آن با سرمایه‌گذاری پنج میلیون دلاری در شرکت آلومینیوم المهدی آغاز شده است و پیش‌بینی می‌کنیم تا اواخر فروردین ماه سال ۱۴۰۴ به بهره‌برداری برسد. در حال حاضر تمامی عوامل مدیریتی و اجرایی در شرکت آلومینیوم المهدی با ۱۰۰ درصد توان خود در حال خدمت به صنعت آلومینیوم این مرز و بوم هستند و امیدواریم در آینده بتوانیم نقش موثر خود در مسیر توسعه و پیشرفت تولید و اقتصاد کشور را بیش از پیش افزایش دهیم.
انتهای پیام//
