کشور چین با در اختیار داشتن ۴ درصد از ذخایر سنگ فسفات در جهان و ۳۹ درصد از سهم تولید سنگ فسفات، دومین کشور دارنده ذخایر فسفات و بزرگ‌ترین تولیدکننده سنگ فسفات در جهان به شمار می‌آید که میزان تولید آن به طور متوسط سالیانه حدود ۲۵ میلیون تن برآورد می‌شود. سنگ فسفات حداکثر ۳۵ درصد ماده موثر فسفات «p2o5» در ساختار خود دارد و عیار متوسط سنگ فسفاته در جهان ۲۹.۵ درصد است. در فرایند خالص‌سازی، غلظت فسفات در سنگ فسفات تا مقادیر ۴۰ درصد افزایش می‌یابد و سنگ فسفات را به یک محصول قابل عرضه در بازار تبدیل می‌کند.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» و به نقل از روابط عمومی شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات، سنگ‌های فسفاته به کانی‌هایی اطلاق می‌شود که تا حداکثر ۳۵ درصد ماده موثر فسفات «P2O5» در ساختار خود دارند و با فرمول‌های معدنی «Ca5(PO4)3F» و «Ca5(PO4)3OH» از معادن سنگ فسفات به‌دست می‌آیند که به ترتیب فلوورآپاتایت و هیدروکسی‌آپاتایت نامیده می‌شوند. عیار متوسط سنگ فسفاته در جهان حدود ۲۹ درصد است که در فرایند خالص‌سازی، غلظت فسفات در سنگ فسفات تا مقادیر ۴۰ درصد افزایش می‌یابد و سنگ فسفات را به یک محصول قابل عرضه در بازار تبدیل می‌کند.
تنها منبع استحصال فسفات، سنگ‌های فسفاته هستند و به همین علت فسفات جز منابع تجدیدناپذیر طبقه‌بندی می‌شود. تعداد کشورهای شاخص تولیدکننده فسفات به علت محدود بودن معادن فسفات، به کمتر از ۱۵ کشور می‌رسد؛ در حالی که بیشتر از ۱۵۰ کشور، مصرف‌کننده این ماده معدنی هستند. ۹۰ درصد فسفات تولید شده در جهان برای تولید کودهای کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد و تنها حدود ۵ درصد بـه مصرف در راستای تولید مکمل‌های غذایی دام می‌رسد و ۵ درصد باقی‌مانده در صنایع مختلف شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لازم به ذکر است که سنگ فسفات آسیاب شده نسبت به کودهای شیمیایی فرآوری شده، حلالیت بسیار پایین‌تری دارند اما در برخی موارد نیز به طور مستقیم به عنوان کود کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده مستقیم از خاک فسفات به عنوان کود کشاورزی، بیشتر در کشورهایی با سطح تکنولوژی پایین و دسترسی بالا به منابع فسفات مرسوم است.
بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی آمریکا، ذخایر سنگ فسفات در جهان در سال ۲۰۲۱، ۷۱میلیارد تن برآورد شده است که کشورهای مراکش و چین، بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر سنگ فسفات در جهان محسوب می‌شوند و همچنین میزان تولید معدنی سنگ فسفات در جهان در سال ۲۰۲۱، ۲۲۰ میلیون تن بوده است که کشورهای چین، مراکش و آمریکا به ترتیب با در اختیار داشتن ۳۹درصد، ۱۷درصد و ۱۰ درصد از سهم تولید سنگ فسفات، بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سنگ فسفات در جهان شناخته می‌شوند.
با توجه به رتبه چین در تولید سنگ فسفات در جهان، میزان تولید سنگ فسفات در این کشور، در این گزارش مطابق با اطلاعات داده شده توسط مرکز ملی آمار چین در سال‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است و در نمودار یک ارائه شده است. لازم به ذکر است که آخرین اطلاعات داده شده توسط اداره ملی آمار چین، مربوط به فصول مختلف سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ بوده است که در این نمودار قابل مشاهده است.
مطابق با نمودار یک، همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ در انتهای سال ۲۰۱۹، منجر به کاهش تولید سنگ فسفات در این کشور شد که میزان تولید سنگ فسفات در فصل انتهایی سال ۲۰۱۹ و اوایل شروع سال ۲۰۲۰، حدود ۱۵ میلیون تن بوده است. این در حالی است که در ابتدای سال ۲۰۲۰، علی‌رغم ادامه روند رشد و شدت همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ به عنوان تاثیرگذارترین پارامتر در این مقطع زمانی، تولید سنگ فسفات رشد حدود دو برابری را تجربه کرد و به حدود ۲۵ میلیون تن در انتهای فصل دوم سال ۲۰۲۰ رسید تا بتواند کاهش تولید در انتهای سال ۲۰۱۹ را جبران کند. از دلایل این امر می‌توان به این نکته اشاره کرد که محصولات کشاورزی از ارکان جدایی‌ناپذیر مصرف بشر هستند و نیاز به تولید این محصولات و بالطبع کودهای شیمیایی منتج به رشد مجدد این محصول شده است. با توجه به اینکه کودهای شیمیایی بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سنگ فسفات هستند، افزایش تقاضا در این صنعت، منتج به افزایش مصرف سنگ فسفات می‌شود و کشور چین با توجه به در اختیار داشتن منابع کافی، این نیاز را از طریق افزایش تولید سنگ فسفات در داخل تامین کرده است.
کاهش فعالیت کارخانه‌های تولید محصولات فسفات مانند «DAP» دی آمونیوم فسفات و «MAP» مونو آمونیوم فسفات به دلیل استراتژی و سیاست کووید صفر و تشدید قرنطینه در چین با خیزش دوباره رشد مبتلایان به کووید ۱۹، مهم‌ترین عامل کاهش تولید سنگ فسفات در فصل آخر سال ۲۰۲۰ بوده است اما همان طور که گفته شده است، به دلیل نیاز بشر به محصولات کشاورزی و به دنبال آن کودهای شیمیایی، منجر به رشد تولید محصولات فسفاته و سنگ فسفات در فصل اول سال ۲۰۲۱ شده که این روند تا انتهای سال ۲۰۲۱ ادامه داشته است.
بار دیگر و با شروع سال ۲۰۲۲، موج جدید ویروس کویید ۱۹، منجر به ایجاد اختلال در زنجیره تامین تولید سنگ فسفات شده است که با مرتفع شدن این مسئله در فصل دوم سال ۲۰۲۲، تولید سنگ فسفات در چین دوباره روند صعودی پیدا کرده است.
کشور چین که یکی از قدرت‌های برتر اقتصادی جهان است، یکی از پیشتازان صنعت کشاورزی محسوب می‌شود و به همین دلیل یکی از بزرگ‌ترین کشورهای مصرف‌کننده کودهای کشاورزی به شمار می‌آید و به دنبال آن، در لیست بزرگ‌ترین کشورهای مصرف‌کننده سنگ فسفات در جهان قرار دارد. با توجه به اطلاعات در دسترس در سازمان زمین‌شناسی آمریکا، در خصوص میزان تولید معدنی سالیانه سنگ فسفات در چین و همچنین مطابق با میزان واردات و صادرات محصول ذکر شده با کد تعرفه دو هزار و ۵۱۰، میزان مصرف ظاهری سنگ فسفات در چین مورد بررسی قرار گرفته است که مطابق با آن به طور کلی، سالیانه بیش از ۹۰ درصد از سنگ فسفات تولید شده در داخل کشور مصرف می‌شود که نشان‌دهنده مصرف بالای این ماده و کودهای فسفاته در چین است. با توجه به تامین سنگ فسفات مورد نیاز چین از منابع داخلی کشور، نسبت تولید به ذخیره این کشور طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ مورد بررسی قرار گرفته و در نمودار ۲ ارائه شده است.
با توجه به این نمودار، میزان تولید فسفات از ذخایر سنگ فسفات موجود در چین با رشد ۱.۶درصدی، از ۹۵ میلیون تن در سال ۲۰۱۲ به ۱۴۰میلیون تن در سال ۲۰۱۷ رسیده است که تولید کودهای جدید کشاورزی مانند «DAP»، «SSP» و «NPK» در چین، مهم‌ترین عامل رشد تولید و مصرف سنگ فسفات در این کشور به شمار می‌رود.
با اتخاذ تصمیم‌های زیست‌محیطی از سوی دولت چین و محدودسازی صنایع تولیدی آلاینده مانند کودهای شیمیایی، میزان تولید سنگ فسفات در چین از سال‌های ۲۰۱۸ تا اواخر سال ۲۰۱۹، با روند کاهشی رو‌به‌رو شد اما مطابق با آنچه که پیش‌تر ذکر شده است، با شروع همه‌گیری کویید ۱۹ در اوایل سال ۲۰۲۰ و اعمال محدودیت در واردات و صادرات کالاها، میزان تولید محصولات فسفات از منابع داخلی کشور از سر گرفته و از شدت سقوط تولید آن کاسته شد.
در آخر ذکر این نکته ضروری است که اختلاف موجود در اطلاعات ارائه شده در گزارش در باب میزان تولید سنگ فسفات در چین، مربوط به تفاوت آمار ثبت شده در مرکز ملی آمار چین و سازمان زمین‌شناسی آمریکا است.
