صادرات باعث می‌شود قدرت اقتصادی کشورها در مواجه با تکانه‌های اقتصادی در دنیا افزایش یابد و می‌توان به واسطه ارزآوری آن، ثروت‌آفرینی کرد. در کشور ما میزان تولید بسیاری از محصولات ازجمله لوله و پروفیل فولادی مازاد بر مصرف داخلی بوده و دسترسی به بازارهای جهانی، برای تولیدکنندگان این حوزه تبدیل به یک دغدغه شده است. با این وجود، ضعف در زیرساخت‌های صادراتی و نبود ارتباطات دوجانبه مطلوب میان ایران وکشورهای هدف، باعث شده است تا تولیدکنندگان طی دو سه سال اخیر، بازارهای صادراتی خود را از دست بدهند و ادامه این وضعیت، توقف فعالیت برخی از این تولیدکنندگان را محتمل می‌کند. در این راستا، با قاسمعلی جباری، مدیرعامل شرکت پروفیل فولادی اصفهان و رئیس سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل ایران به گفت‌وگو نشسته‌ایم که شرح آن در ادامه آمده است:
توضیحاتی را در خصوص تولید لوله و پروفیل گالوانیزه در شرکت پروفیل فولادی اصفهان و اهمیت آن در صنعت بفرمایید.
با توجه به میزان بارندگی‌ها در سطح کشور، به نظر می‌رسد سال جاری، همراه با خشکسالی باشد. شرکت پروفیل فولادی اصفهان در زمینه تولید سازه‌های گلخانه‌ای یا کشاورزی‌های با سقف پوشیده یا گرین هاوس (Green House) یا خانه سبز گلخانه‌ای فعالیت می‌کند که شامل ساخت سازه با استفاده از لوله و پروفیل گالوانیزه است. شرکت پروفیل فولادی اصفهان می‌تواند حدودا ۵۰۰ هزار متر مربع در سال، سازه‌های گلخانه‌ای تولید کند که این میزان معادل تولید ۶۵ هزار تن لوله و پروفیل گالوانیزه در سال است. استفاده از این سازه‌ها و مواد اولیه برای گلخانه‌ها و به طور کلی کشاورزی، مزیت‌های بسیار زیادی برای همه مصرف‌کنندگان دارد. این سازه‌ها اخیرا به عنوان تکنولوژی‌های جدید آبیاری در سطح دنیا مطرح شده‌اند و شیوه آبیاری کشاورزی به ویژه گلخانه‌ای و مسقف تغییر کرده است.
کشور ما با توجه به خشک بودن اقلیم و حکمفرما بودن خشکسالی باید از شیوه سنتی آبیاری کشاورزی فاصله بگیرد؛ هر چند که در این زمینه تغییراتی رخ داده است و حتی میزان جمعیت و میزان و تنوع مصرف در بخش کشاورزی به طور قابل توجهی افزایش یافته است. بنابراین نیازمند افزایش و ایجاد تنوع در محصولات کشاورزی هستیم. استفاده از سازه‌های با کیفیت در برخی از موارد باعث کاهش بسیار چشمگیر مصرف آب نسبت به قبل و سایر روش‌ها شده است. به طوری که میزان هدررفت آب با استفاده از سازه‌های گالوانیزه ناچیز تخمین زده شده است. مصرف‌کنندگان این سازه‌ها آب را مستقیما به داخل لوله‌ها فرستاده و بدون هدررفت آب محصول کشاورزی تولید می‌کنند. تخمین زده می‌شود استفاده از سازه‌های باکیفیت حتی در برخی موارد می‌توانند تا ۹۰ درصد مصرف آب را در مقایسه با روش غرقابی که در ایران مرسوم است، کاهش دهند.
شرکت پروفیل فولادی اصفهان برای تولید سازه‌های گلخانه‌ای از چه مواد اولیه‌ای استفاده می‌کند؟
امروزه بسیاری از مصرف‌کنندگان به نوعی به دنبال ارزان‌تر خریدن کالاهای مصرفی خود هستند؛ از این رو، شرکت پروفیل فولادی اصفهان از ورق‌های گالوانیزه به عنوان ماده اولیه استفاده و آن‌ها را فرم‌دهی می‌کند. در همین حال، قسمت درز جوش آن را مجددا گالوانیزه پاششی می‌کنیم. البته می‌توانیم پروفیل ورق گرم را نیز به صورت اسیدشویی شده خریداری و گالوانیزه گرم کنیم که البته در این روش هزینه کمی بیشتر است. با این حال، هر دو شیوه در شرکت پروفیل فولادی اصفهان استفاده می‌شود. در صورتی که از ورق گالوانیزه استفاده کنیم، شرکت‌های متعددی در تولید این ورق‌ها فعالیت می‌کنند که شامل فولاد مبارکه، فولاد تاراز، ورق خودرو، امیرکبیر کاشان، هفت الماس و… می‌شوند اما شرکت پروفیل فولادی اصفهان از ورق گالوانیزه شرکت‌های فولاد تاراز چهارمحال و بختیاری و فولاد مبارکه برای تولید سازه استفاده می‌کند.
بازار مصرف سازه‌های پیشرفته گلخانه‌ای چگونه است؟
متاسفانه به دلیل گرانی مواد اولیه طی دو سه سال اخیر بسیاری از علاقه‌مندان و مصرف‌کنندگان سازه‌های با کیفیت از خرید این سازه‌ها عقب‌نشینی کرده‌اند. سابق بر این، قیمت هر متر مربع سازه گلخانه‌ای حدود ۲۰۰ هزار تومان بود اما اکنون این میزان ۱۰ برابر شده و به حدود دو میلیون تومان به ازای هر متر مربع رسیده است. در این موضوع هیچ کاری از تولیدکننده و خریدار برنمی‌آید. در حال حاضر میزان تولید سازه‌های با کیفیت گلخانه‌ای به حدود ۱۰ درصد ظرفیت تولید می‌رسد و حتی ممکن است به دلیل گران‌تر شدن مجدد مواد اولیه همین مشتریان کنونی را با توجه به گرانی‌های اخیر از دست بدهیم. نکته قابل توجه این است که برخی از فعالان عرصه گلخانه معمولا از یکی دو سال قبل تصمیم به فعالیت در این حوزه می‌گیرد و هزینه سازه را با توجه به قیمت‌ها در آن زمان برآورد می‌کنند اما هنگامی که قصد خرید دارند، با افزایش قیمت‌های نجومی مواجه می‌شوند و به احتمال زیاد یا از ورود به حوزه گلخانه کنار می‌کشند و یا اینکه منتظر تثبیت قیمت‌ها می‌مانند.
چه راهکارهایی را در جهت توسعه مصرف سازه‌های پیشرفته کاهنده مصرف آب پیشنهاد می‌دهید؟
یک راه‌حل برای گسترش مصرف سازه‌های کیفی گلخانه‌ای این است که فرهنگ استفاده از آن‌ها در جامعه ترویج شود و از سوی نهادهای متولی مورد حمایت بیشتری قرار گیرد. در صورت لزوم به مصرف‌کنندگان برای خرید سازه‌های با کیفیت تسهیلات بانکی ارزان‌قیمت با بهره پایین داده شود. در این صورت با رونق گرفتن سازه‌های گلخانه‌ای جدید، ضمن کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری، می‌توان غذای کشور را به صورت مطمئن و پایدار تامین کرد.
آیا محصولات دیگری نیز در این زمینه تولید می‌کنید؟
شرکت پروفیل فولادی اصفهان علاوه بر تولید لوله و پروفیل گالوانیزه، تولید لوله و پروفیل فولادی، عرشه فولادی، پوشش‌های سقف، کناف و… را نیز تولید می‌کند. به طور کلی مجموعه پروفیل فولادی اصفهان حدودا ۲۰۰ هزار تن ظرفیت تولید لوله و پروفیل فولادی دارد. با این حال، برخی از ظرفیت‌های موجود فعال نیستند زیرا این واحدها برای صادرات ساخته شده بودند و محصول صادراتی تولید می‌کردند اما سیاست‌گذاری‌های کلان کشور به نحوی پیش رفته‌اند که صادرات کاهش یافته و به تدریج واحد صادراتی تعطیل شده است. در صورتی که این واحد صادراتی مجددا فعال شود، قابلیت ایجاد اشتغال بسیار زیادی خواهد داشت اما این اتفاق نیفتاده است.
تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی با چه چالش‌هایی در حال حاضر مواجه هستند؟
شرکت پروفیل فولادی اصفهان به طور سنتی بخشی از محصولات خود را صادر کرده است و به صورت کلی چالش غیر قابل تصوری در زمینه صادرات نداشته است. البته چالش عمومی این روزهای صادرات گریبان‌گیر شرکت ما نیز شده است. به طور مثال، ارتباطات بازرگانی کشور ما از نظر قانون‌مندی با کشورهای دیگر ضعیف است و به همین دلیل صادرکنندگان از پشتیبانی لازم برخوردار نیستند. ضمن اینکه صادرکنندگان بانک عامل ندارند و بنابراین نمی‌توانند به خریدار اعتبار دهند. علاوه‌براین، در کشورهایی که صادرات انجام می‌دهیم، نیاز به اعمال تعرفه‌های ترجیحی داریم که این امر صورت نگرفته است. اقدامات یاد شده باید در سطح کلان اقتصادی انجام شوند که هیچ سازمانی به آن توجه ندارد.
هنگامی که یک صادرکننده قصد دارد در بازارهای هدف حضور داشته باشد، صرفا حضور صادرکننده کفایت برقراری روابط اقتصادی را نمی‌کند. هنگامی که یک مشتری خارجی قصد خرید از صادرکننده کشور ما را دارد، این سوال پیش می‌آید که باید هزینه آن را به صورت قانونی چگونه پرداخت کند؟ چگونه خریدار می‌تواند برای صادرکننده اعتبار باز کند؟ متاسفانه هیچ ساز و کاری از سوی دولت برای بازگرداندن ارز صادراتی دیده نشده است و صادرکننده نیز با مشاهده وضعیت به تدریج دلسرد شد و دست از صادرات خواهد کشید. چگونه یک صادرکننده قانونا ارز حاصل از صادرات را از کشورهای عراق و افغانستان به عنوان دو کشور راهبردی در صادرات ایران به کشور بازگردانند؟ این مسائل در اختیار تولیدکننده و صادرکننده نیست. سیستم‌ها و ساز و کارهایی که باید در مقابل تحریم‌ها لحاظ می‌شد، به صورت قانونی دیده نشده است و صادرکنندگان با استرس صادرات را انجام می‌دهند. قطعا اگر خریدار می‌توانست به صادرکننده ایرانی اعتبار داده و بانک عامل نیز هزینه را به موقع به صادرکننده دهد، صادرات راحت‌‌تر انجام می‌شد. در مقابل، کشور ترکیه با برقراری روابط تجاری و بانکی، جای ایران را در بسیاری از کشورها گرفته است.
به چالش‌های یاد شده باید مسائل حمل و نقل را نیز اضافه کرد. به طور مثال، صادرکنندگان ایرانی اجازه حمل و نقل مستقیم را به بسیاری از کشورهای پیرامونی ندارند. برای صادرات به کشورهای عراق و افغانستان، بسیاری از کالاهای ایرانی باید در داخل مرز ایران تخلیه و پس از انتقال به آن سوی مرز، دوباره بارگیری شوند. گذشته از احتمال ایجاد ضایعات در چنین جابه‌جایی‌هایی، این اتفاق باعث تحمیل هزینه‌های گزافی به صادرکننده می‌شود و قیمت صادرات را افزایش می‌دهد. در این مواقع لازم است که یک سیستم حمل و نقل یکپارچه جهت صادرات ایران به کشورهای همسایه لحاظ شود که در حال حاضر وجود ندارد.
نکته قابل توجه دیگر این است که قیمت کالای صادراتی در همه کشورها ارزان‌تر از مصرف داخلی آن کشورها است و این سیاست در جهت دستیابی به بازارهای دیگر کشورها اتخاذ می‌شود. این در حالی است که در کشور ما مواد اولیه صنعت لوله و پروفیل گران‌تر از بازارهای جهانی هستند و تولیدکنندگان نمی‌توانند مواد اولیه خود را گران بخرند و محصول خود را ارزان به دیگر کشورها صادر کنند. به طور کلی در کشور، پشتیبانی از صادرات در جهت ایجاد درآمد صادراتی ضعیف است.
مهم‌ترین اقدامات و پشتیبانی‌هایی که تولیدکنندگان در شرایط کنونی نیاز دارند را چه مواردی می‌دانید؟
درآمدهای دولت در شرایط کنونی به شدت کاهش یافته و نمی‌توان انتظار حمایت مالی از آن را داشت. دولت باید هزینه‌های زیادی را بپردازد و درآمد کافی ندارد. از این رو نمی‌تواند به تولیدکنندگان از نظر مالی و اقتصادی کمک کند ولی می‌تواند در جهت تسهیل فعالیت اقتصادی تولیدکنندگان گام بردارد که این امر به سیاست‌های اقتصادی بازمی‌گردد و متاسفانه تولیدکنندگان از این منظر، پشتیبان و به عبارت بهتر متولی ندارند. سوالی که در این رابطه پیش می‌آید، این است که چرا کشور ما نمی‌تواند حتی با همسایگان خود یعنی عراق تعرفه ترجیحی داشته باشد؟ چرا کشور ما نمی‌تواند به این کشورها حمل و نقل مستقیم برای صادرات انجام دهد؟ اگر این مشکلات از نظر سیاسی برطرف می‌شدند، قطعا تولیدکنندگان و صادرکنندگان شرایط بهتری داشتند. مسائل یاد شده موانع اصلی تولیدکنندگان محسوب می‌شوند.
سال جاری نیز «تولید، پشتیبانی‌ها، مانع‌‌زدایی‌ها» نام گرفته و هنگامی که صحبت از رفع موانع تولید می‌شود اما متاسفانه بسیاری از مسئولان کشور ما توجهی به رفع موانع تولید ندارند. ضمن اینکه مشوق‌های تولیدکنندگان نیز اصلا مطرح نیست و این در حالی است که همه قصد رفع موانع را دارند.
تولیدکنندگان با توجه به دید فنی و اقتصادی خود تنها می‌توانند از بعد فنی به تولید نگاه کنند و سیاست‌گذار نیستند اما در کشور، صنایعی احداث شده‌اند که برای ادامه فعالیت خود نیاز به صادرات و بازارهای جهانی دارند زیرا میزان تولید آن‌ها مازاد بر نیاز داخل و مصرف است و باید راهکارهای صادرات یافت شوند.
چه استراتژی‌هایی را برای آینده شرکت اتخاذ کرده‌اید؟
شرکت پروفیل فولادی اصفهان خوشبختانه به موضوع توسعه و نوآوری در بخش تحقیق و توسعه توجه کرده و از این منظر مشکلی را احساس نکرده است و تولید را حسب وظیفه خود انجام می‌دهد. با این وجود، بزرگ‌ترین مشکل این شرکت دسترسی به بازارهای صادراتی است. لازم به یادآوری است که این شرکت در سال‌های گذشته به بازارهای صادراتی گسترده‌ای دسترسی داشت اما همه آن‌ها به دلایلی که این شرکت در ایجاد آن‌ها دخیل نبود، از دست رفتند. اگر ارتباطات تجاری ما با این بازارها حفظ می‌شد، می‌‌توانستیم در حوزه بین‌الملل موثرتر از قبل حضور داشته باشیم. تولیدکنندگان نیاز به بازارهای جهانی و مشتریان صادراتی دارند و از این رو، ایجاد ارتباطات اقتصادی اهمیت زیادی دارد که در این رابطه ضروری است که روابط بانکی مطلوبی میان ایران و دیگر کشورها به وجود آید. در حال حاضر، هزینه جابه‌جایی پول ۲۰ درصد از هزینه‌ها را دربر می‌گیرد که باید این موانع برطرف شود.
