ذخایر سنگآهن هماتیتی در کشور ما، به طور شایسته مورد توجه قرار نگرفته‌اند و به دلیل شرایط خاص استحصال آن‌ها، تولیدکنندگان سنگآهن کمتر به دنبال فراوری این سنگ‌ها می‌روند. با این وجود، ذخایر هماتیتی بیـش از ۱۰ درصـد از ذخایر سنگآهن کشور را تشکیل می‌دهند و در عین حال، بخشی از باطله‌های خطوط فراوری مگنتیتی در کشـور، دارای هماتیت هستند کـه با توجه ویژگی‌های هماتیـت، این ماده معدنی در خطوط فراوری به عنوان باطله تلقی شده و در بخش باطله دپو می‌شود. در حالی که بـا احداث واحدهای فراوری هماتیتی که اکنون در کشور تا حدود زیادی بومی شده‌اند، هم می‌توان باطله‌ها را مجددا مـورد استفاده قرار داده و بهره‌وری زنجیره تولید فـولاد کشور را افزایش داد و هم اینکه از ذخایر سنگآهن هماتیتی در جهت تامین خوراک کارخانه‌های فولادی استفاده کرد. در این رابطه، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با مهدی عتیقی، مدیرعامل شرکت کاویان گهر سیرجان به گفت‌وگو نشسته است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
توضیحاتی در خصوص فعالیت شرکت کاویان گهر سیرجان بفرمایید.
شرکت کاویان گهر سیرجان در تولید آهن اسفنجی به روشی نوین و نیز بازیابی باطله‌های هماتیتی فعالیت می‌کند. شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر سال‌های گذشته یک خط تولید کنسانتره سنگآهن هماتیت به ظرفیت ۵۰۰ هزار تن در سال در اختیار داشت اما به دلیل اینکه کارخانه بعدها در محدوده معدن قرار گرفت، تخریب شد. سپس با مشارکت تعدادی از شرکت‌ها یک کارخانه دیگر تقریبا با همان مشخصات فنی و تکنولوژیکی، دو برابر ظرفیت کارخانه قبلی یعنی حدود یک میلیون تن کنسانتره سنگآهن هماتیتی در سال و بازیابی هماتیت، احداث شد که این کارخانه در حال تولید است .خوراک کارخانه سنگآهن هماتیتی از باطله‌های هماتیتی مربوط به اوایل راه‌اندازی خطوط تولید گل‌گهـر تامین می‌شود. از زمان راه‌اندازی کارخانه‌های فراوری سنگآهن در کنار معدن گل‌گهر، بخشی از سنگآهن استخراج شده از معدن دارای هماتیت بوده که در خطوط تولید قابل استحصال و بازیابی نبوده و بنابراین طی سال‌ها فعالیت خطوط مگنتیتی، باطله هماتیتی دپو شده است. در حال حاضر این باطله دپو شده، به عنوان خوراک برای کارخانه هماتیتی مـورد استفاده قرار می‌گیرد. البته ناگفته نماند که کارخانه هماتیت، دو نوع خوراک دریافت می‌کند که یکی از آن‌ها باطله‌های هماتیتی معدن بوده و دیگری باطله‌های خطوط کنسانتره تر است که این باطله‌ها از خطوط خارج شده بود و حاوی اندکی سنگآهن هستند. هر دو خوراک در گل‌گهر وجود دارد و توسط کارخانه فراوری هماتیتی به عنوان خوراک مصـرف می‌شـوند. عیار ورودی خوراک به کارخانه هماتیتی ۲۰ تـا ۲۵ درصد است و محصول تولید شده در آن، کنسانتره سنگآهن با عیار ۶۵ درصد خواهد بود.
از چه تکنولوژی‌هایی برای احداث این کارخانه استفاده شده است؟
ویژگی مهم کارخانه هماتیتـی، بومی بودن آن است. به طوری که در طراحی و ساخت آن، از تکنولوژی خارجی استفاده نشد. همه مراحل طراحی کارخانه در داخل انجام شـد و تقریبا اکثر تجهیزات به کار رفته در آن بومی‌سازی شده‌اند. در این رابطه برخی از قطعات کارخانه قدیمی برای ساخت کارخانه جدید استفاده شد. ضمن اینکه تلاش کردیم قطعاتی که امکان ساخت داخل آن‌ها وجود دارد، سفارش‌گذاری و تامین شود. در این فرایند مهندسان ایرانی حضور داشتند و از نیروی خارجی به عنوان پیمانکار، مشاور یا طراح استفاده نشد.
کارخانه تولید آهن اسفنجی به روش کوره تونلی در چه وضعیتی قرار دارد؟
یک کارخانه دیگر شرکت کاویان گهر سیرجان، تولید آهن اسفنجی به روش کوره تونلی به ظرفیت ۷۰ هزار تن در سـال اسـت. در این کارخانه، احیای گندله سنگآهن با استفاده از زغال‌سـنگ انجام می‌شود. مزیت اسـتفاده از این طرح آن اسـت که ورودی و خـوراک آن ضایعات زنجیره فـولاد اسـت. در این کارخانه، پوسته اکسـیدی، نرمه گندله و ضایعات گندله به عنوان ماده اولیه استفاده می‌شود. ضمن اینکه طرحی در دست اقدام داریم تا بتوانیم از لجـن احیایی نیز به عنوان ماده اولیه کارخانه احیا بهـره ببریم. اسـتفاده از کارخانه تولید آهن اسـفنجی به روش کوره تونلی باعث می‌شود به نوعی خطوط صنعـت فـولاد کشور با توجه به تولید ضایعات تا حدودی بهینه شـوند زیرا این کارخانه از ضایعاتی که در صنعـت فـولاد از مراحل گندله‌سازی، احیا مسـتقیم و ذوب و ریخته‌گری حاصل می‌شود، به عنوان ماده اولیه استفاده و آهن اسفنجی به صورت لوله‌ای تولید می‌کند. کیفیت آهـن اسـفنجی تولید شده با این روش بسـیار خوب بوده و کارخانه کاویان گهر سیرجان بزرگ‌تریـن واحد تولیدی آهـن اسـفنجی بـه روش کوره تونلی در ایران اسـت. ضمن اینکه یک کارخانه دیگـر بـه ایـن روش در راور به تازگی احداث شده و تولید خود را آغاز کرده است.
در کارخانه آهن اسـفنجی، دو خـط ۳۵ هـزار تنی، در مجموع ۷۰ هزار تن در حال بهرهبرداری اسـت که اکنون با تمام ظرفیت به فعالیت می‌پردازد. نکته مهم در خصوص این کارخانه آن اسـت که کاملا سـاخت داخـل بـوده و هم‌اکنون امکان ساخت آن را در کشور بدون کمک شـرکت‌های خارجی داریم و قادر به طراحی و اجرای آن هسـتیم. لازم به ذکر اسـت که کوره‌های تونلی برای تولید آهن اسـفنجی عموما در چین فعال هستند.
آیا چالش عمده‌ای در بهرهبرداری از دو کارخانه دارید؟
متاسفانه هر دو کارخانه با توجه به شرایط پیش آمده در کشـور ناشـی از کمبـود بـرق و بخشـنامه وزارت نیـرو مبنی بر اسـتفاده از ۱۰ درصد دیماند برق در شرکتهای فـولادی، از اواسط تیر ماه تعطیل هستند و هیچگونه فعالیت تولیدی نداریم. امیدوار هستیم شرایط بی‌برقی هر چه زودتر خاتمه یابد و دوباره بتوانیم فعالیت تولیدی را از سر بگیریم..
با توجه به ذخایر بدون استفاده سنگآهن هماتیتی در کشور، آیا برنامه‌ای برای ورود و گسترش فعالیت خود در زمینه استحصال سنگ‌آهن‌های هماتیتی دارید؟
سـنگ‌آهن هماتیتی در کشور ما کمی متفاوت از سنگآهن مگنتیتی بوده و متاسفانه برخلاف سنگآهن مگنتیتی، چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. باید توجه داشت که هر معدن نیازمند طراحی خاص خود است؛ در این رابطه، شـرکت کاویان گهر سیرجان با توجه به پتانسـیل‌های معدنی کشور در رابطه با سنگآهن هماتیتی، یک تیم تشکیل داده و در همین حال شرکت فـولاد خوزسـتان نیز اقدام مشابهی را صورت داده اسـت و قصد دارد به مقوله مطالعه سنگ‌آهن‌های هماتیتی در کشور وارد شود. هم شرکت ما و هم فولاد خوزستان با هم ارتباط برقرار کرده‌ایم تا برای بررسی و مطالعه نحوه بهرهبرداری از معادن سـنگ‌آهن هماتیتی مشارکت داشته باشیم. تلاش ما بر این است که بتوانیم مطالعات زیادی روی سـنگ‌آهن هماتیتی در کشور انجام دهیم و آن بخـش از ذخایری که قابل بازیابی هسـتند، روش‌های بازیابی و استحصال آن‌ها را به دست آوریم و با مقایسه این ذخایر با ذخایر مشـابه در دنیا، در صورت امکان، با یک مشـاور خارجی همکاری داشـته باشـیم یـا اینکه تیم تحقیقاتی شرکت روی اسـتحصال این ذخایر به طور مستقیم کار کند؛ به طور جدی این برنامه را پیگیری می‌کنیم. نکته قابل توجه آن است که کشور ما ذخایر سنگآهن هماتیتی نسبتا قابل توجهی دارد که اکثر آن‌ها غیر فعال هسـتند. البته در برخی از معادن سنگآهن هماتیتی، تنها یک واحد فـراوری دارای اسـپیرال نصب شـده است که عیار محصـول را حداکثـر ۴۰ تا ۴۵ درصد می‌رساند و دارنده معدن آن را صادر می‌کند. بنابراین استفاده مطلوبی از این ذخایر هماتیتی در کشـور نمی‌شود. برنامه داریم با ورود به حوزه فراوری سـنگ‌آهن هماتیتی، این ذخایر را در کشور بهرهبرداری کنیم. معادن سـنگ‌آهن هماتیتی سهم نسبتا قابل توجهی از ذخایر سنگآهن را تشکیل می‌دهند که می‌توان بـا بهرهبرداری از آن‌ها به روش‌ها و تکنولوژی‌های جدید استحصال، میزان قابل توجهی از مواد اولیه را به صنعت فولاد کشور تزریق کرد. در این رابطه نیاز است که ذخایر سنگآهن هماتیتی برای بهرهبرداری، در اختیار شرکتهای توانمند دارای تکنولوژی و توان مالی مناسب از این ذخایر قرار گیرد زیرا این شرکت‌ها می‌توانند در فعال‌سازی معادن یاد شده موفق عمل کنند. در سال‌های گذشـته، معادن سنگآهن هماتیتی در اختیار افرادی قرار گرفته است که طی سالیان طولانی بدون بهرهبرداری باقی مانده‌اند و این معادن اگر در وضعیت کنونی و در مالکیت این افراد باقی بمانند، قطعا در سال‌های آتی نیز فعال نخواهند شـد. با توجه به مزایده اخیر وزارت صنعـت، معـدن و تجارت مبنی بر آزادسازی ۶ هـزار محـدوده معدنی، اگر این معادن در اختیار شرکتهای توانمند همچون کاویان گهر سیرجان قـرار گیرند، می‌توان از این معادن به نحو احسن بهرهبرداری کرد.
