محمدعلی زمانیان در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین»، اظهار داشـت: ظرفیت اسمی این شرکت ۲۴ هزار تن در سال است اما به دلیل کمبود مواد اولیه، روزانه فقط بین هشت تا ۱۰ تن شمش روی می‌توانیم تولید کنیم.
وی تاکید کرد: کارخانه ذوب و احیای روی قشم در سال ۱۳۷۸ شروع به کار کرد و طی دو فاز ظرفیت آن به ۲۴ هزار تن در سال رسید. در فاز اول توانایی تولید کارخانه حدود ۳۰ تن شمش روی در روز و ظرفیت سالانه آن حدود ۱۱ هزار تن بود. ظرفیت فاز دوم که به فاصله چهار سال بعد از افتتاح فاز اول به بهره‌برداری رسید، روزانه حدود ۳۴ تن شمش روی و سالانه حدود ۱۳ هزار تن شمش روی بود.
مدیر مجتمع ذوب و احیای روی قشم، ادامه داد: ماده اولیه کارخانه از همان ابتدا از معدن انگوران تامین می‌شد اما طی چند سال اخیر که این معدن با کاهش جدی ذخایر معدنی مواجه شده است، ما نیز دچار کمبود مواد اولیه برای تولید شمش روی شده‌ایم. علاوه‌بر شرکت ما، سایر شرکت‌های خصوصی هم دچار مشکلات اساسی شده‌اند و برای تامین مواد اولیه به واردات خاک از کشور ترکیه روی آورده‌اند.
منتفی شدن واردات خاک
زمانیان با اشاره به واردات خاک از ترکیه توسط این شرکت، بیان کرد: طی رایزنی مدیریت وقت کارخانه در اواخر سال ۱۳۹۴، قراردادی بین این شرکت و طرف ترکیه‌ای منعقد شد که نتیجه آن، واردات حدود ۱۲۰ هزار تن خاک معدنی از کشور ترکیه در سال ۱۳۹۵ بود و بعد از این تاریخ، قرارداد منتفی و واردات خاک معدنی از این کشور متوقف شد.
وی ضمن تاکید بر اینکه میزان عیار خاک معدنی بستگی به جغرافیای معدن و جنس خاک دارد، اظهار کرد: خاک معدنی اکسیدی روی به سه نوع کم‌عیار، متوسط‌عیار و پرعیار تقسیم‌بندی می‌شود که عیار هر کدام از این سه نوع، به ترتیب ۱۱، ۱۵ و ۲۵ درصد است و برنامه‌ریزی تولید شمش روی در کارخانه بر اساس این سه مدل عیار خاک صورت می‌پذیرد. همچنین در سال‌های گذشته میزان عیار خاک وارد شده به کارخانه، بین ۲۵ تا ۳۵ درصد بود اما در حال حاضر عیار ماده اولیه مصرفی به طور میانگین حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد است.
میزان کیک فیلتر به عیار خاک بستگی دارد
مدیر مجتمع ذوب و احیای روی قشم، درباره روش تولید شمش روی در این کارخانه، توضیح داد: خاک وارد شده به مجتمع، با محلول الکترولیت برگشتی از الکترولیز که به آن اسید سولفوریک اضافه شده، مخلوط می‌شود. یعنی محلول حاوی روی، پس از استحصال روی آن در واحد الکترولیز، به ابتدای خط باز می‌گردد و اسید سولفوریک زنده به آن اضافه می‌شود و در مخازن انحلال با خاک معدنی ورودی مخلوط شده و به صورت دوغاب در می‌آید؛ پس از این مرحله، دوغاب حاصل توسط فیلترپرس به دو فاز جامد و مایع جدا می‌شود که فاز جامد همان کیک فیلتر است و فاز مایع حاوی فلز روی حل شده است که در مراحل بعدی تصفیه می‌شود.
زمانیان یادآور شد: در محلول مایع، علاوه بر فلز روی، عناصر دیگری همچون کبالت، نیکل، کادمیم، ژرمانیم و… نیز وجود دارند که در زمان حل‌سازی اولیه در اسید سولفوریک، این عناصر نیز حل می‌شوند. بنابراین برای اینکه روی محتوی را به شمش تبدیل کنیم، نیاز است عناصر دیگر را از محلول جدا کنیم.
وی ادامه داد: مرحله اول شامل تصفیه آهن است که از طریق اضافه کردن سولفات آهن به محلول، مقداری از ناخالصی‌های درون محلول جدا می‌شود. مرحله دوم و سوم تصفیه به صورت گرم و سرد صورت می‌پذیرد. در مرحله تصفیه گرم، به وسیله پرمنگنات پتاسیم، کبالت به شکل جامد رسوب کرده و مجددا در فیلترپرس، فاز جامد و مایع جدا شده و کیک فیلتر حاصل می‌شود. محلول عاری از مواد جامد و کبالت، به واحد تصفیه سرد ارسال می‌شود. در فرآیند تصفیه سرد، با اضافه کردن پودر روی، فلزات نیکل و کادمیم نیز از محلول جدا می‌شوند. محلولی که در این مرحله به دست می‌آید عاری از ناخالصی است که در ادامه وارد فرآیند الکترولیز شده و روی آن استحصال می‌شود.
مدیر مجتمع ذوب و احیای روی قشم اشاره کرد: جریان برق با عبور از آند و کاتد و محلول حاوی روی باعث می‌شود تا یون‌های روی درون محلول، روی ورق کاتد رسوب کرده و در نهایت به یک ورق تبدیل شود که هر ۲۴ ساعت یک بار، فلز روی رسوب کرده روی کاتد از آن جدا شده و ورق کاتد مجددا به داخل سلول الکترولیز بازگردانده می‌شود. ورق‌ها روی جدا شده از کاتد، در واحد ذوب به صورت شمش روی قالب‌ریزی می‌شوند.
زمانیان ادامه داد: در برخی از کارخانه‌ها، کیک فیلتر یا همان باطله‌های حاصل از تولید شمش روی را دور می‌ریزند و یا به برخی کارخانه‌های فعال در زمینه بازفرآوری باطله، می‌فروشند. با این حال، رویکرد ما در این زمینه، بازفرآوری تمام کیک فیلترهای به دست آمده (حاوی ۴ تا ۵ درصد فلز روی) است.
وی بیان کرد: میزان کیک فیلتر حاصل شده برای تولید هر تن شمش روی، به طور مستقیم به عیار روی خاک ورودی بستگی دارد.
دپوی شمش روی در انبارهای بندرعباس
مدیر مجتمع ذوب و احیای روی قشم گفت: صادرات به کشورهایی مثل هند، امارات و… برای شرکت ذوب و احیای روی قشم به دلیل دارا بودن موقعیت مناسب در منطقه آزاد قشم، دارای صرفه اقتصادی و سودآوری مناسب است. با این حال، صادرات طی سال جاری هنوز انجام نشده و تمامی تولیدات شرکت در انبارهای شهر بندرعباس دپو شده است.
زمانیان یادآور شد: در سال‌های گذشته که امکان صادرات بیش از امروز وجود داشت، حدود ۹۹ تا ۱۰۰ درصد تولید شمش روی را صادر می‌کردیم و در واقع، از زمان آغاز به کار کارخانه، فروش داخلی شمش روی نزدیک به صفر بوده است. اگرچه بخش اندکی از تولیدات طی برهه‌های مختلف، به صورت تهاتری به شرکت برق فروخته می‌شد ولی با این حال اکثر شمش روی تولیدی صادر می‌شد.
تعطیلی واحدهای تولید شمش روی
وی درباره وضعیت تولید شمش روی در ایران، ادامه داد: با توجه به کمبود مواد اولیه اکسیدی، میزان شمش روی تولید شده بسیار پایین‌تر از ظرفیت ثبت شده در پروانه است که همین امر اکثر کارخانه‌های تولید شمش روی را به سمت تعطیلی سوق داده است.
مدیر مجتمع ذوب و احیای روی قشم، با تاکید بر اینکه اکثریت خاک معادن روی، سولفیدی است، افزود: تنها واحد تشویه خاک‌های سولفیدی در ایران، متعلق به شرکت ذوب روی بافق است که آن هم توسط چینی‌ها تاسیس شده است. با این حال، واحد تشویه این شرکت نسبت به شرکت‌های خارجی، دارای تکنولوژی نسبتا پایینی است که تجهیز و به‌روزرسانی آن را ضروری می‌کند.
چالش‌های زیستی‌محیطی صنعت روی
زمانیان تصریح کرد: برای ساخت واحدهایی همچون واحد تشویه در شرکت ذوب روی بافق که به سرمایه‌گذاری بالایی نیاز دارد، باید در این زمینه به مسائل محیط زیستی نیز توجه ویژه‌ای داشت. بنابراین می‌توان با سرمایه‌گذاری برای بررسی دقیق چالش‌های محیط زیستی، موانع احتمالی که پیش روی سرمایه‌گذاری‌های این چنینی در صنعت روی قرار می‌گیرد را برطرف ساخت.
وی به نظارت‌های محیط زیستی این شرکت اشاره کرد و ادامه داد: شرکت ذوب و احیای روی قشم نظارت‌های سخت‌گیرانه‌ای در زمینه اصول محیط زیست در دستور کار دارد. به طور کلی، سازمان محیط زیست مناطق آزاد، شهر قشم و بندرعباس، بر مسائل زیست‌محیطی شرکت نظارت ویژه‌ای دارند؛ لذا با کمک این نظارت‌ها، همواره در جهت عدم آسیب‌رسانی به محیط زیست گام برمی‌داریم.
مدیر مجتمع ذوب و احیای روی قشم، گفت: قیمت‌گذاری شمش روی در بازار داخلی بر اساس قیمت LME است و با توجه به افزایش نرخ ارز در داخل کشور، اگر حجم تولید شمش روی افزایش یابد، به نفع تولیدکنندگان داخلی خواهد بود.
زمانیان ادامه داد: در حال حاضر، شاهد آشفتگی بسیاری در صنعت سرب و روی هستیم؛ از جمله اینکه سهمیه‌بندی‌های مربوط به خاک معدن انگوران به روش نادرستی انجام می‌شود و سهمیه سه ماهه نخست امسال، هنوز ارسال نشده است.
وی تاکید کرد: عرضه سهمیه به صورت هر سه ماه یک بار است و در واقع، چهار بار در سال مواد اولیه به شرکت اختصاص داده می‌شود. در هر مرتبه حدود شش هزار تن ماده اولیه به تحویل شرکت می‌شود که با توجه به عیار آن، این حجم از خاک معدنی، بسیار کمتر از ظرفیت تولیدی مجتمع است.
مدیر مجتمع ذوب و احیای روی قشم، در پایان تصریح کرد: متاسفانه تکنولوژی کاربردی و پیشرفته‌ای در زمینه تولید شمش روی و همین‌طور برنامه‌ریزی صحیح و مشخصی در زمینه مطالعات و گردآوری آمار دقیق معادن سرب و روی در ایران وجود ندارد تا از این طریق بتوانیم گام موثری در جهت توسعه صنعت سرب و روی برداریم.
