اسید فسفریک به دلیل خواص شیمیایی در صنایع مختلفی کاربرد دارد و یک عامل مهم در تولید کودها، خوراک دام و طیور است. هند به عنوان یزرگ‌ترین واردکننده اسید فسفریک در جهان، در سال ۲۰۲۳ بیش از دو میلیون و ۵۰۰ هزار تن از این محصول وارد کرده و مبدا اصلی واردات آن مراکش است. چین و آمریکا به‌ عنوان کشورهای بزرگ تولیدکننده و مصرف‌کننده اسید فسفریک، دیگر صادرکنندگان بزرگ این محصول در جهان پس از مراکش هستند که البته باید تونس را نیز به آن‌ها اضافه کرد. قیمت اسید فسفریک در سه ماهه آخر سال ۲۰۲۳ در هر دو کشور به‌ دلیل کاهش تقاضای پایین‌دستی کاهش‌ یافته است.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به نقل از روابط عمومی شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات، اسید فسفریک با نام اسید اورتوفسفریک یک اسید معدنی حاوی فسفر، بی‌رنگ و بدون بو است. اسید فسفریک به‌ صورت مایع شفاف بی‌رنگ و یا جامد کریستالی شفاف وجود دارد. چگالی اسید فسفریک جامد خالص ۱.۸۳۴ گرم بر سانتی‌متر مکعب و نقطه ذوب آن ۴۲.۳ درجه سانتی‌گراد است. شکل مایع آن به‌ صورت محلول آبی ۸۵ درصد بوده اما گرید تجاری آن کمتر و عموما به شکل محصول حاوی ۵۴ درصد فسفات است.

اسید فسفریک با جایگزینی یک، دو یا سه اتم هیدروژن سه گرید نمک تشکیل می‌دهد. مهم‌ترین نمک‌های فسفات عبارتند از: سدیم دی‌ هیدروژن فسفات (NaH_۲PO_۴) که برای کنترل غلظت یون هیدروژن (اسیدیته) محلول‌ها استفاده می‌شود. دی‌ سدیم هیدروژن فسفات (Na_۲HPO_۴) که در تصفیه آب به‌ عنوان رسوب‌دهنده کاتیون‌های فلزی با بار بالا مصرف می‌شود. تری سدیم فسفات (Na_۳PO_۴) در صابون و مواد شوینده استفاده می‌شود. کلسیم دی ‌هیدروژن فسفات (Ca[H_۲PO_۴]_۲) یک ترکیب مهم در کودهاست و کلسیم مونوهیدروژن فسفات (CaHPO_۴) در مکمل‌های غذایی به‌ عنوان عامل تهویه نمک‌ها و قندها کاربرد دارد.

بازار اسید فسفریک عمدتا با افزایش تقاضا از صنایع کود، صنایع غذایی و آشامیدنی و استفاده رو‌ به رشد از اسید فسفریک در سلول‌های سوختی هدایت می‌شود. نگرانی‌های زیست‌محیطی و افزایش فشار نظارتی مانعی برای رشد بازار اسید فسفریک است. تجاری‌سازی اسید فسفریک به‌ عنوان کاتالیزور و بازیابی عناصر خاکی کمیاب از اسید فسفریک فرصتی را برای بازار اسید فسفریک ایجاد می‌کند.

شرکت‌های «ICL Group Ltd» در اسرائیل، «OCP Group S.A» در مراکش، «The Mosaic» در آمریکا، «Nutrien Ltd» در کانادا، «Eurochem Group AG» در سوئیس، «Phosagro Group» در روسیه و «IFFCO» در هند مهم‌ترین تولیدکنندگان اسید فسفریک در جهان هستند. در ماه اکتبر ۲۰۲۰، شرکت «ICL» قراردادی برای خرید «Fertilaqua»، یک شرکت برزیلی در صنعت تغذیه گیاهان امضا کرد. این خرید نشان‌دهنده گسترش حضور و عرضه محصولات این شرکت در صنعت کشاورزی در برزیل است.

روند تجارت جهانی اسید فسفریک

نمودار یک، تجارت جهانی اسید فسفریک را به‌ تفکیک کشورهای واردکننده اصلی در بازه زمانی ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۳ نشان می‌دهد.

تجارت جهانی اسید فسفریک روند نامتوزانی در بازه زمانی مورد بررسی داشته و میانگین تجارت آن در ۱۰ سال گذشته، بیش از ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تن بوده است. در سال ۲۰۲۰ به‌ دلیل شیوع کرونا و در پی آن کاهش فعالیت‌های اقتصادی، تجارت اسید فسفریک کاهش‌ یافته است.

تجارت جهانی اسید فسفریک در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۲۲ بیشترین مقدار خود را داشته است (حدود هفت میلیون تن) که در سال ۲۰۲۳، به حدود پنج میلیون و ۸۰۰ هزار تن رسید. هند با میانگین واردات دو میلیون و ۴۰۰ هزار تن در جهان، سهم ۳۷ درصدی از تجارت جهانی اسید فسفریک را به‌ خود اختصاص داده است.

پاکستان با میانگین واردات بیش از ۵۰۰ هزار تن و سهم ۷ درصدی و بلژیک با میانگین ۴۰۰ هزار تن و سهم ۶ درصدی، در جایگاه دوم و سوم تجارت جهانی اسید فسفریک قرار دارند. مراکش به‌ عنوان یکی از یزرگ‌ترین تولیدکنندگان اسید فسفریک با میانگین دو میلیون تن و سهم ۳۴ درصدی، مبدا اصلی صادرات اسید فسفریک به کشورهای هند، پاکستان و سایر نقاط جهان است.

تونس، چین و آمریکا با اختلاف اندکی با میانگین ۵۰۰ هزار تن و سهم ۹.۶ درصدی، هر سه در جایگاه‌های بعدی صادرات اسید فسفریک جهان قرار دارند. کره‌جنوبی، تایلند و هند مقاصد اصلی صادرات اسید فسفریک چین هستند و مقاصد اصلی صادرات تونس نیز هند، ترکیه و فرانسه هستند. اسید فسفریک آمریکا بیشتر به هند، مکزیک و کانادا صادر می‌شود.

قیمت‌گذاری اسید فسفریک در مناطق مختلف با پویایی منحصر به‌ فرد، تحت‌ تاثیر شرایط بازار محلی، پیچیدگی‌های زنجیره تامین و عوامل ژئوپلیتیکی هستند. نمودار ۲، قیمت اسید فسفریک در اواخر سال ۲۰۲۳ در کشورهایی که بیشترین تولید یا مصرف را دارند، نشان می‌دهد.

قیمت اسید فسفریک در ایالات متحده آمریکا در سه ماهه چهارم ۲۰۲۳ به یک هزار و ۵۰ دلار بر تن رسید. در طول سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۳، روند کاهشی قابل‌توجهی در قیمت آن وجود داشت. این کاهش ابتدا به‌ دلیل کاهش هزینه سنگ فسفات تولید شده در این کشور و همچنین کاهش تقاضا از سوی صنایع پایین‌دستی بود.

قیمت اسید فسفریک در چین در ماه دسامبر ۲۰۲۳ به ۹۸۱ دلار بر تن رسید. در همین راستا، نگرانی‌های مربوط به قابل اعتماد بودن صادرکنندگان کود در جهان، خریداران کود را تحریک کرده است تا منابع جایگزین انتخاب کنند. علاوه‌براین، صنعت پایین‌دستی چین به‌ ویژه تولیدکنندگان دی‌آمونیوم فسفات (DAP) و مونوآمونیم فسفات (MAP)، فعالیت کمتری در سه ماه آخر سال ۲۰۲۳ داشتند که منجر به کاهش قیمت اسید فسفریک شد.

در مقابل در کشورهای هند و آلمان به‌ دلیل دسترسی محدود به محصول و پویایی قوی معاملات، قیمت اسید فسفریک به‌ ویژه برای محصولات (DAP) و (MAP) افزایش یافت. قیمت اسید فسفریک هند در سه ماه آخر سال ۲۰۲۳ به ۹۸۰ دلار بر تن و در آلمان به یک هزار و ۲۷۵ دلار بر تن رسید.

انتهای پیام//