«واردات شمش آلومینیوم»، گزینه تعیین کننده‌ای است که بسیاری از تولیدکنندگان مفتول آلومینیوم و فعالان صنعت آلومینیوم خواهان «آزاد» شدن آن هستند. به باور آن‌ها باز شدن در «گمرک» می‌تواند تحولی مثبت در وضعیت صنعت آلومینیوم و بازار آن ایجاد کند.
یکی از تولیدکنندگانی که موافق آزاد شدن واردات آلومینیوم است، اظهارداشت: باید اجازه واردات و صادارت را بدهند و درهای گمرک را باز کنند تا بازار از انحصار خارج شود و شرایط خود را بر اساس عرضه و تقاضا تنظیم کند.
به باور وی، انحصاری کردن بازار و ممنوعیت واردات شاید مقطعی جواب بدهد، اما در بلندمدت برای رفع مشکلات موجود بازار آلومینیوم پاسخگو نیست.
این فعال عرصه آلومینیوم با بیان اینکه دولت باید بازار را آزاد بگذارد و اجازه واردات شمش آلومینیوم را به تولیدکنندگان مفتول بدهد، گفت: اگر واردات شمش آلومینیوم آزاد شود، تولیدکنندگان داخلی شمش نمی‌توانند در بازار انحصاری هرگونه که تمایل دارند، فعالیت کنند و قیمتی بیشتر از قیمت بورس را برای محصولاتشان تعیین کنند.
وی که تمایلی به انتشار نامش نداشت، با اظهار اینکه دولت باید شرایط اقتصادی را طوری تنظیم کند تا همه بتوانند به خوبی کار کنند، تاکید کرد: زمانی که واردات آزاد و انحصار در بازار آلومینیوم ایران حذف شود، رقابت جای آن را می‌گیرد.
به عقیده این فعال عرصه آلومینیوم، با باز شدن گمرک و کاهش قیمت شمش آلومینیوم، تولیدکنندگان مفتول آلومینیوم میتوانند به راحتی با کشورهای دیگر رقابت کنند.
وی همچنین صادرات شمش آلومینیوم ایران به ترکیه را یکی از مشکلات موجود بیان کرد و افزود: شمش ایران با قیمتی کمتر از قیمت بورس بین‌المللی فلزات لندن (LME) به ترکیه صادر می‌شود، اما از سوی دیگر با رقابت ۲۰ تا ۳۰ درصدی به تولیدکنندگان داخلی فروخته می‌شود.
به گفته این فعال عرصه صنعت آلومینیوم، ترکیه شمش آلومینیومی وارد شده از ایران را تبدیل به مفتول و سپس کابل کرده و به بازار عراق و افغانستان صادر می‌کند؛ درحالی که تولیدکنندگان مفتول در ایران به دلیل بیشتر بودن قیمت تمام شده محصولشان نسبت به قیمت فروش ترکیه، نمی‌توانند به سایر کشورها صادرات داشته باشند.
اینکه که اگر شمش آلومینیوم با همان قیمت صادرات به ترکیه، در اختیار تولیدکنندگان داخلی قرار بگیرد چقدر در افزایش توان آن‌ها برای صادرات موثر خواهد بود، سئوالی است که وی اینگونه به آن پاسخ داد: مواقعی قیمت آلومینیوم در ایران با LME برابر می‌شود که در این شرایط صادرات هم داشته‌ایم و خود مشتری عراقی نیز حاضر به خرید از ما بود، اما در شرایط کنونی، تولیدکنندگان جرات نمی‌کنند به مشتریان خارجی قیمت بدهند زیرا خودشان ۳۰ درصد بیشتر از قیمت ترکیه، شمش آلومینیوم مورد نیازشان را می‌خرند.
نکته دیگری که این تولیدکننده مفتول آلومینیوم به آن اشاره کرد، حذف شدن پریمیوم آلومینیوم در معاملات بین کشورهای حوزه خلیج فارس است که بدین ترتیب شمش آلومینیوم را حتی کمتر از قیمت LME معامله می‌کنند؛ زمانی که کشورهای حوزه خلیج فارس با چنین قیمتی شمش آلومینیوم را بین خودشان معامله می‌کنند، تولیدکننده ایرانی مفتول آلومینیوم چه شانسی برای انجام صادارت به این کشورها دارد؟
بحث دیگری که این فعال صنعت آلومینیوم به آن گریز زد، وجود واسطه‌ها یا دلالان در عرصه بازار شمش آلومینیوم است. وی با اشاره به وجود دو نوع شمش آلومینیوم ۹۹٫۸ و ۹۹٫۷، گفت: مشکل اساسی این است که در عرصه رقابت، عده‌ای که هدفشان تولید مفتول نیست به دنبال افزایش قیمت شمش آلومینیوم و دلالی هستند.
وی با تاکید به اینکه دلالی در حوزه مفتول آلومینیوم وجود ندارد و فقط گریبان شمش آلومینیوم را گرفته است، تصریح کرد: نوسان قیمت شمش آلومینیوم تاثیر مستقیم بر روی مفتول آلومینیوم می‌گذارد؛ به بیانی روشن‌تر، تفاوت چندانی بین قیمت مفتول و شمش آلومینیوم وجود ندارد فقط مفتول آلومینیوم به این صورت قیمت‌گذاری می‌شود که کارمزد، هزینه ثابت تولید و درصد کمی به عنوان هزینه پرتی به قیمت شمش اضافه می‌شود.
وی در عین حال اظهارداشت: زمانی که عرضه کننده شمش آلومینیوم سعی در افزایش قیمت شمش آلومینیوم خود بیشتر از قیمت بورس دارد، کاری از دست دولت بر نمی‌آید. برای نمونه مدتی پیش یکی از شرکت‌های تولیدکننده شمش آلومینیوم ابتدا اعلام کرد که هزار تن عرضه می‌کند و برای همین میزان نیز افزایش عرضه می‌گذارد، اما به دلیل کم بودن تقاضا، افزایش عرضه را اعمال نکرد تا رقابت بیشتر شود؛ البته ناگفته نماند که همه شرکت‌ها حتی این شرکت عرضه‌کننده نیز بر اساس اصل سودآوری می‌خواهد کالای خود را با قیمت بالاتری به فروش برساند.
همچنین این تولیدکننده مفتول آلومینیوم در بخش دیگری از گفتگو، به وضعیت بازار مفتول آلومینیوم پرداخت و بیشترین مصرف مفتول آلومینیومی را در صنعت برق و کابل‌سازی بیان کرد. به گفته وی ۹۰ درصد صنعت کابل آلومینیوم نیز به وزارت نیرو و ۱۰ درصد دیگر به بازار وابسته است؛ بنابراین بخش بیشتر بازار مفتول آلومینیوم به شرایط شرکت‌های توزیع برق، پروژه‌های آن‌ها و تمایل دولت به انجام پروژه‌های جدید و توسعه‌ای و اختصاص بودجه به آن‌ها بستگی دارد.
نکته دیگری که این بین وی یادآور شد، پرداخت دیرهنگام بدهی‌های دولت به تولیدکنندگان مفتول آلومینیوم است که در کنار وجود نوسانات قیمت شمش آلومینیوم، مانع از تهیه مواد اولیه توسط آن‌ها برای ادامه چرخه کامل تولید می‌شود؛ زیرا شمش آلومینیوم قیمت زیادی دارد و از سوی دیگر حاشیه سود مفتول آلومینیوم نیز به شدت کم و گردش مالی آن زیاد است و اگر پول به دست تولیدکننده باز نگردد، سیستم قفل می‌شود. این در حالی است که گفته می‌شود اگر صنعتی زیر ۳۰ درصد حاشیه سود داشته باشد، باید تولید را تعطیل کند زیرا به صرفه نیست. اما ما نمی‌توانیم حتی ۱۰ درصد هم حاشیه سود داشته باشیم چه برسد به ۳۰ درصد.
اینکه تامین ماده اولیه برای تولید مفتول آلومینیوم چه دشواری‌هایی دارد، موضوع دیگری است که این تولیدکننده مفتول آلومینیوم به تشریح آن پرداخت و گفت: ابتدا باید در بورس پول را پرداخت کرد تا بتوان وارد رقابت شد، اما همیشه نمی‌توان شمش مورد نیاز را از بورس تهیه کرد و به ناچار باید آن را از بازار آزاد با قیمتی بیشتر یا بالای میانگین قیمت یا حتی با درصدی بیشتر از قیمت بورس با واسطه چند نفر خرید.
به گفته وی، تفاوت قیمت شمش آلومینیوم در بورس و بازار آزاد حدود ۳۰۰ تومان است که در گذشته این تفاوت قیمت خیلی بیشتر بود اما به دلیل افزایش عرضه شمش آلومینیوم کاهش یافت.
وی در خصوص انواع کاربردهای مفتول آلومینیومی گفت: بخش بزرگی از مفتول آلومینیومی خالص با قطر ۹٫۵میلی‌متر در تولید سیم و کابل مصرف می‌شود. مفتول ۱۲ میلی‌متری با خلوص بیشتر از ۹۹درصد در فولادسازی به‌کار برده می‌شود و مقدار کمی نیز به صورت آلیاژی در صنایع توری‌بافی استفاده می‌شود.
به گفته وی قیمت مفتول‌های آلیاژی تفاوت زیادی با مفتول غیرآلیاژی دارد به گونه‌ای که مفتول آلیاژی کیلویی ۱۰۰ تومان گران‌تر و هزینه‌بردارتر است.
این فعال عرصه صنعت آلومینیوم، در توضیح فرمول قیمت‌گذاری مفتول آلومینیوم گفت: معمولا فرآیند تبدیل شمش آلومینیوم به مفتول بین یک صدم تا یک درصد تلفات دارد که با لحاظ هزینه تولید به اضافه سود، تقریبا کیلویی ۱۰۰ تا ۱۵۰ تومان برای تولیدکننده عایدی دارد. اما این بین تنها تفاوتی که وجود دارد، قیمتی است که تولیدکنندگان، شمش آلومینیوم را خریداری کرده‌اند.
دلیلی که برای این وضعیت عنوان شد، متغیر بودن قیمت مواد اولیه در بورس است که موجب می‌شود تولیدکننده با قیمت‌های مختلف شمش آلومینیوم را از بورس خریداری کند. معمولا فردی که شمش آلومینیوم را ارزان خریده است، کارمزدش را کمی بیشتر در نظر می‌گیرد تا به نوسانات برسد و تولیدکننده‌ای هم که شمش را گران خریده، مجبور است به همان قیمت خریداری شده مفتول را بفروشد که ضرر هم می‌کند.
به گفته وی، تا سال ۹۶ همه چیز مشخص بود و مفتول آلومینیوم بین کارخانه‌های مختلف ۱۰ تومان اختلاف قیمت داشت.
این تولیدکننده مفتول در پاسخ به این سئوال که دولت چه حمایت‌هایی از تولیدکنندگان مفتول می‌کند، اظهارداشت: همین که دولت کاری به کار کسی نداشته باشد و اجازه بدهد بازار کار خودش را بکند، کفایت می‌کند. زیرا تصمیمگیریهای مقطعی دولت فقط برای چند هفته جواب می‌دهد و پس از آن نتیجه معکوس دارد. برای نمونه دولت با دو نرخی کردن ارز، بزرگ‌ترین رانت را ایجاد کرد.
وی که بر این باور است در هر صنعتی تعداد زیادی بابک زنجانی وجود دارد، تصریح کرد: این مسئله از درست عرضه نشدن کالاها و حمایت‌های نادرست دولت‌ها نشات می‌گیرد، بنابراین اگر دولت در گمرک را باز کند و اجازه دهد تولیدکننده مفتول شمش آلومیینوم را وارد کند، امثال زنجانی‌ها به وجود نمی‌آیند.
گفته‌های این فعال صنعت آلومینیوم حکایت از این دارد که افرادی در این صنعت وجود دارند که از رانت‌های اطلاعاتی برخوردارند و کارشان را پیش می‌برند اما اگر درهای واردات باز شود، این قدرت دیگر به درد آن‌ها نمی‌خورد و تولیدکننده می‌تواند در شرایط عرضه و تقاضای با قاعده، فعالیت کند.
البته وی بر این باور است که اگر واردات نیز آزاد شود، این افرادی که به رانت‌های اطلاعاتی دسترسی دارند، آنقدر قدرت گرفته‌اند که دستشان برای ایجاد رانت همچنان باز باشد. با این حال باز هم جلوی کارشان تا حدود زیادی گرفته می‌شود و اختلاف قیمت‌ها با بورس به ۵۰ تومان میرسد نه دو هزار تومان.
اینکه در شرایط کنونی چقدر امکان حضور و فعالیت تازه‌واردان به صنعت مفتول آلومینیوم وجود دارد، سئوالی است که وی به آن پاسخ مثبت داد و اظهارداشت: کارمزد تبدیل شمش به مفتول آلومینیومی کیلویی ۵۰۰ تا ۶۰۰ تومانی است اما اصل کار، تهیه مواد اولیه است که اگر وجود داشته باشد، میتوانند فعالیت کنند، اما اگر خبری از مواد اولیه نباشد فرقی نمی‌کند پول داشته باشند یا نه، نمی‌توانند کاری از پیش ببرند.
وی درباره اینکه شرکت‌هایی که مفتول و سیم و کابل را با هم در سبد محصولی خود دارند، ابتدا تولیدکننده سیم و کابل بودند یا تولیدکننده مفتول، گفت: دو، سه شرکت مفتول‌سازی و کابل‌سازی را با هم داشتند، اما شرکت‌هایی کابل‌ساز بودند و توان راه‌اندازی مفتول را در خود دیدند. این مهم نیست که ابتدا کدام مورد را شروع کرده باشند زیرا ارزش افزوده‌ای در مفتول آلومینیوم نیست و مسئله تامین مواد اولیه مطرح است.
وی پایین بودن ارزش افزوده تولید مفتول آلومینیوم را با ریخته‌گری آلومینیوم مقایسه کرد و گفت: هزینه یک خط ساده معمولی تولید مفتول آلومینیومی که ۲۵ تن در روز ظرفیت دارد، حدود ۴۰۰ هزار دلار است که نیازمند ۵ تا ۷ نفر نیروی کار است. کارمزد محصول تولیدی این خط، قبل از نوسانات کیلویی ۴۰۰ تومان بود که شامل یک درصد پرت، کارمزد و حاشیه سود می‌شد و کیلویی ۲۰ یا ۵۰ تومان سود داشت. اما یک خط ریخته‌گری کوچک را با هزینه کل ۱۰۰ میلیون تومان می‌توان راه‌اندازی کرد؛ چنین خطی را با دو نفر نیروی کار که ضایعات را با شمش مخلوط می‌کنند و کوانتومتر می‌زنند و آنالیز می‌گیرند و سپس قطعه‌سازی می‌کنند، می‌توان راهبری کرد. کارمزد همین کار ساده کیلویی ۷۰۰ تومان است.
اینکه آیا از یک تکنولوژی تنها می‌توان قطر خاصی از مفتول را تولید کرد یا امکان تولید با قطرهای متفاوت وجود دارد، سئوالی است که این فعال حوزه صنعت آلومینیوم در پاسخ به آن توضیح داد: معمولا مفتول ۹٫۵ میلی‌متری یا ۱۲میلی‌متری تولید می‌شود و پس از نورد، پشت دستگاه کشش می‌رود و نازک و وارد کابل‌سازی می‌شود.
سئوال دیگر این است که آیا تولید مفتول با قطر سفارشی، مستلزم صرف هزینه است که به باور وی، ساخت سفارشی مفتول کاری ندارد و بیلت را اکستروژن می‌کنند که آن هم در بحث هزینه و درآمد فرقی با تولید پیوسته مفتول ندارد.
