صنعت سیم و کابل یکی از صنایع بزرگ و مهم در جهان به شمار می‌آید که نقش بسزایی در شاخص‌های عملکردی سایر صنایع و رشد اقتصادی کشورها دارد. محصولاتی که توسط فعالان این صنعت تولید می‌شوند، تنوع بالایی داشته و در اکثر حوزه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند اما سیم لاکی یکی از محصولات خاص و منحصربه‌فردی است که به دلیل مزایای فراوانی نظیر عایق‌بندی (کاهش خطر اتصال کوتاه و برق گرفتگی)، مقاومت در برابر حرارت، قابلیت انعطاف‌پذیری، وزن کم و مقاومت در برابر مواد شیمیایی در ساخت طیف گسترده‌ای از تجهیزات الکتریکی و الکترومکانیکال مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال سیم لاکی در ساخت موتورهای الکتریکی، ترانسفورماتورها، ژنراتورها، بلندگو‌ها، آهنربای الکتریکی، تجهیزات پزشکی، ابزار دقیق و صنایع هوایی و فضایی و صنایع نظامی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به سبب فروش عمده محصولات به شرکت‌ها، مدل کسب‌و‌کار صنعت سیم لاکی «Business to Business» محسوب می‌شود. علاوه‌براین، با رشد و توسعه روزافزون صنعت خودروسازی در جهان و افزایش چشمگیر تولید خودروهای الکتریکی در سال‌های آینده، میزان تقاضای سیم لاکی روند صعودی به خود خواهد گرفت؛ به طوری که سیم لاکی مصرف شده در هر خودرو برقی دو برابر خودروهای بنزینی است. در نتیجه اهمیت این محصول استراتژیک و کاربردهای آن در سایر صنایع، انکارناپذیر است و یافتن محصولات صنعتی که در آن‌ها اثری از سیم لاکی نباشد، دشوار است.

شایان ذکر است که در سال ۱۳۴۷ برای اولین بار در ایران با کمک فنی شرکت فیلیپس هلند، خط تولید سیم لاکی راه‌اندازی شد و پس از آن شرکت‌های مختلفی تاسیس و به بهره‌برداری رسیدند. فرایند تولید این محصول شامل دو زیرفرایند اصلی است؛ نخست عملیات کشش که در تولید انواع سیم و کابل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. نازک‌کاری و تبدیل مفتول هشت میلی‌متری به قطرهای دلخواه با کمک روان‌کارها توسط دستگاه‌های کشش انجام می‌شود. این فرایند بسیار حساس بوده و تولیدکنندگان باید با دقت کافی و استفاده از قالب‌های خاص، سیم لاکی‌ای را تولید کنند که قطر و سطح مقطع دقیق و مطلوبی داشته باشد. مرحله دوم، عملیات لاک‌زنی است که عموما به دو روش نمدی و حدیده‌ای انجام شده و از روش نمدی برای سیم‌هایی با قطر کمتر از ۰٫۲ میلی‌متر و از روش حدیده‌ای برای سیم‌هایی با قطر بیش از ۰٫۲ میلی‌متر استفاده می‌شود. باید توجه داشت که پخت لاک در کوره پخت با ایجاد هوای گرم در داخل آن با عبور جریان الکتریکی انجام می‌شود و پیوند مولکولی بین لاک و هادی رخ می‌دهد و لاک به سطح هادی مسی یا آلومینیومی می‌چسبد.

در حال حاضر آمار دقیقی از میزان تولید و مصرف سیم لاکی در کشور وجود ندارد و به صورت تقریبی برآورد می‌شود که میزان مصرف سالانه سیم لاکی حدود ۲۰ هزار تن و با اختلاف جزئی، ظرفیت‌های نصب شده رقمی بیش از این مقدار باشد. البته باید این مسئله را در نظر داشت که طی سال‌های اخیر با اجرای طرح‌های توسعه‌ای توسط واحدهای تولیدکننده سیم لاکی، ظرفیت‌های نصب شده و توان تولید ارتقا یافته است. لازم به ذکر است، زمانی که صحبت از میزان مصرف و ظرفیت تولید سیم لاکی به میان می‌آید، باید این نکته را در نظر داشت که همگام با افزایش قطر محصولات، میزان مصرف و ظرفیت تولید هم صعودی خواهد بود زیرا تولیدکنندگان محصول خود را بر اساس وزن (کیلوگرم) به فروش می‌رسانند اما مبنای مصرف سیم لاکی، تناژ (متر) است. در حال حاضر حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد سیم لاکی تولیدی به صورت خرد در بازار عرضه شده و مابقی توسط صنایع مصرف‌کننده و کارخانه‌ها خریداری می‌شود.

در هر حال باید گفت که اکنون میزان سیم‌ لاکی تولید شده در کشور بیش از تقاضای بازار است و با مازاد این محصول مواجه هستیم؛ به همین دلیل تولیدکنندگان برای استفاده از ظرفیت‌های بلااستفاده، گسترش طیف مشتریان و حفظ میزان فروش، به بازارهای صادراتی نیز ورود پیدا کرده‌اند. خوشبختانه شرایط بازارهای خارجی تا حدودی مناسب است و تولیدکنندگان ایرانی، محصولات خود را به کشورهای حاشیه خلیج فارس و کشورهای همسایه از جمله عراق، افغانستان، ارمنستان و… صادر می‌کنند زیرا تولیدکنندگان بزرگی در این مناطق فعالیت ندارند و بخش عمده‌ای از نیاز آن‌ها به سیم لاکی از طریق واردات برطرف می‌شود. علاوه‌براین، با توجه به اینکه ۹۰ درصد قیمت این محصول استراتژیک مربوط به هزینه خرید مفتول مسی بوده و بهای آن در اکثر کشورها بر اساس قیمت‌های جهانی و «LME» محاسبه می‌شود، مشتریان تمایل دارند تا به جای واردات سیم لاکی از کشور چین با هزینه‌های حمل‌و‌نقل بالاتر، آن را از کشورهایی با مسافت و هزینه ترابری کمتر نسبت به چین خریداری کنند.

البته در حوزه صادرات باید به متغیرهای متعددی از جمله نرخ ارز توجه داشت زیرا افزایش بهای ارز باعث می‌شود که قیمت محصولات ایرانی در بازارهای خارجی ارزان‌تر باشد اما از سوی دیگر هزینه‌های تولید با واردات لاک از کشورهای خارجی که وابستگی زیادی به نرخ ارز دارد، در مسیر صعودی حرکت خواهد کرد. به همین دلیل علی‌رغم اینکه کیفیت محصولات ایرانی به ویژه برندهای مطرح داخلی، قابل رقابت با نمونه‌های مشابه خارجی هستند و از این نظر جای هیچ شک و تردیدی نیست، تولیدکنندگان ایرانی رقابت تنگاتنگی با تولیدکنندگان کشور ترکیه در بازارهای صادراتی دارند. متاسفانه با وجود افزایش نرخ ارز، کاهش هزینه‌های تولید در کشور امری دشوار است اما رقیبان ترک ما در منطقه برای حفظ بازارهای صادراتی و مراودات تجاری خود با اروپا، موفق شده‌اند که اقدامات متعددی را در راستای کاهش قیمت ‌تمام شده محصولات انجام دهند. علاوه‌براین، دولت به منظور جلوگیری از کاهش قدرت ملی خود در سطح جهانی و خروج سرمایه از کشور، نسبت به اتخاذ سیاست پیمان سپاری ارزی اقدام کرده است؛ به همین دلیل صادرکنندگان ملزم هستند ارز حاصل از صادرات را در سامانه نیما عرضه کرده و یا به میزان صادرات خود اقدام به واردات کنند. متاسفانه با توجه به چند نرخی بودن نرخ ارز در کشور و الزام فروش ارز صادراتی به بانک‌های داخلی، انگیزه صادرکنندگان با افت حاشیه سود برای ادامه فعالیت‌های خود در بازارهای خارجی کاهش می‌یابد. باید توجه داشت که در بازارهای داخلی نیز میزان فروش و مصرف سیم لاکی در فصل تابستان با رشد تولید الکتروموتورها افزایش می‌یابد اما در فصل پاییز، تقاضای مشتریان کاهش یافته و مجددا قبل از پایان سال به روند صعودی خود بازمی‌گردد. البته قیمت بالای مفتول مسی باعث شده است که قیمت تمام شده سیم لاکی افزایش یابد و واحدهای تولیدی به دلیل توان خرید پایین مصرف‌کنندگان با چالش‌هایی مواجه شوند. به طوری که قیمت سیم لاکی روز چهارشنبه ۲۳ خرداد ماه ۱۴۰۳، حدود ۷۵۰ تا ۷۶۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم بود.

در پایان باید گفت که توسعه صنایع در کشور به ویژه سیم لاکی صرفا وابسته به انجام اقداماتی از سوی دولت نیست و تفکر مدیران بخش صنعت باید به گونه‌ای باشد که به‌روزرسانی تکنولوژی‌های تولید، پیش‌بینی‌ ریسک‌های سیستماتیک و ارائه راهکارهایی برای رفع آن‌ها در اولویت باشد. مسلما با توجه به قیمت بالای مفتول مسی، تولید محصولات با ماشین‌آلات قدیمی اقدام منطقی به نظر نمی‌رسد و نمی‌توان مولفه‌های کیفی و کمی را به درستی کنترل کرد. ضمن اینکه رقابت در صنعت سیم لاکی بسیار بالاست و یکی از استراتژی‌هایی که می‌تواند ضامن بقای واحدهای تولیدی و حضور آن‌ها با قدرت بیشتر در بازارهای هدف باشد، افزایش راندمان و بهره‌وری مجموعه و کاهش هزینه‌های تولید است. باید توجه داشت که این مهم زمانی محقق می‌شود که مسیر حرکت تولیدکنندگان در جهت توسعه فناوری‌ها و دانش مورد استفاده در خطوط تولید باشد. اگرچه به دلیل تحریم‌های اعمال شده علیه کشور و عدم تعامل با اکثر کشورهای توسعه‌یافته، انتقال دانش و واردات ماشین‌آلات امری دشوار است اما تولیدکنندگان نباید عقب‌نشینی کرده و می‌بایست تا جایی که امکان دارد، تکنولوژی‌های تولید را ارتقا دهند تا همچنان هم‌تراز با رقبای خود باقی بمانند.

علاوه‌براین، انجمن‌های صنفی و اتحادیه‌های فعال در صنعت سیم لاکی نیز می‌توانند با انجام اقداماتی در زمینه آموزش، سطح دانش افراد را بیش از بیش ارتقا دهند تا آن‌ها بر اساس دانش روز دنیا به فعالیت بپردازند. یکی از ریسک‌هایی که فعالیت طیف گسترده‌ای از بنگاه‌های اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده، محدودیت مصرف انرژی و قطعی برقی واحدهای صنعتی است. در این شرایط امکان توقف خط تولید و متحمل شدن خسارات مالی برای تولیدکنندگان وجود ندارد و به همین دلیل افراد باید قبل از وقوع این اتفاقات با نگاهی آینده‌‌نگر، راهکارهای مناسبی را برای رفع آن‌ها ارائه دهند و با توجه به توان خود، از هر روشی که امکان دارد چالش‌های موجود را برطرف کنند. در نتیجه اقدامات واحدهای تولیدی و خواست و اراده تولیدکنندگان گام نخست در مسیر تحول صنایع کشور به شمار می‌آید.

انتهای پیام//