صنعت فولاد کشور با توجه به تجربه نیم‌قرن گذشته در حال گذار از دوره نخست خود و ورود به دوره جدید است زیرا در گذشته این صنعت به طور کامل وارداتی بود و نیروهایی که در آن حضور داشتند، در خارج از کشور آموزش دیده بودند اما در دوره اخیر، با رشد بومی‌سازی صنعت فولاد، نیروهای متخصص جدیدی، تربیت و به این صنعت وارد شدند. با این حال، نکته قابل تامل آن است که فرایند جایگزینی نیروهای جوان با نیروهای بازنشسته به سرعت انجام می‌شود و نیروهای جدید نمی‌توانند آموزش‌های لازم را در کنار افراد باتجربه ببیند و تجارب آن‌ها را کسب و به‌کارگیری کنند. در این راستا، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با امیرحسین عرشی‌زاده، مدیرعامل گروه صنعتی سپنتا به گفت‌وگو نشسته است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
توضیحاتی در خصوص وضعیت تولید گروه صنعتی سپنتا و نقش آن در صنعت فولاد بفرمایید.
گروه صنعتی سپنتا بیش از ۶۰ سال سابقه و تجربه در صنعت دارد و در سال ۱۳۴۰ فعالیت خود را آغاز کرده است. در حال حاضر، ظرفیت تولید این مجموعه صنعتی، بیش از ۴۰۰ هزار تن لوله و پروفیل در سال است اما به صورت واقعی با توجه به ظرفیت بازار و وضعیت تامین مواد اولیه، حدود ۷۰ درصد ظرفیت اسمی آن فعال است. این مجموعه هشت شرکت زیرمجموعه دارد و به صورت یک هلدینگ فعالیت می‌کند که شرکت صنعتی سپنتا در راس آن قرار دارد. گفتنی است که تمام شرکت‌های تولیدکننده زیرمجموعه گروه صنعتی سپنتا دارای کد استاندارد ۱۷۰۲۵ هستند. بنابراین محصولات این شرکت‌ها همواره در آزمایشگاه به صورت روزانه بررسی کیفی می‌شود. یکی از این شرکت‌ها، شرکت لوله و پروفیل سپنتا تهران است که تولیدکننده انواع لوله‌های گازی توکار و روکار، لوله‌های شوفاژی، لوله‌های سیاه و انواع لوله‌های گالوانیزه است و این محصولات را منطبق با استانداردهای داخلی و بین‌المللی تولید می‌کند. مجموعه دیگر گروه صنعتی سپنتا، در اهواز و ابتدای جاده خرمشهر واقع شده که ۶۰ هکتار مساحت زمین آن است. این مجموعه نیز انواع لوله‌ها مانند لوله‌های گالوانیزه و سیاه را تولید می‌کند. همچنین این مجموعه توانایی لوله‌های کششی برای تیوب، حرارتی و قطر کمتر از چهار اینچ را دارد که عموما به آن‌ها لوله‌های آتشخوار با کاربرد در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی گفته می‌شود.
مجموعه دیگر گروه صنعتی سپنتا قادر به تولید انواع لوله و اتصالات پلی اتیلن و پلی پروپیلن با سایزهای متنوع است. این مجموعه اخیرا به این گروه اضافه شده و دارای تکنولوژی پیشرفته تولید است که این تکنولوژی دائما به روزرسانی می‌شود؛ به طوری که دستگاه‌ها، ماشین‌آلات و قالب‌های متعددی به آن اضافه شده و ظرفیت سایزینگ آن قابل تغییر است. در حال حاضر، این مجموعه قرارداد ساخت و تامین با بنیاد برکت منعقد کرده است و طبق این قرارداد، تامین اقلام مورد نیازجهت آب‌رسانی به شهرها و روستاهای استان خوزستان را با تولید لوله‌های پلی اتیلن و لوله‌های گالوانیزه بر عهده دارد و تا به امروز بیش از ۹۰ درصد اقلام قراردادی ساخته و تحویل شده است. تخمین زده می‌شود در این طرح بسیار بزرگ، به بیش از ۱۰۰ روستا آب‌رسانی صورت خواهد گرفت.
یکی دیگر از زیرمجموعه‌های گروه صنعتی سپنتا در مرند و استان آذربایجان شرقی قرار دارد و این شرکت نیز میتواند انواع لوله‌های گازی روکار و توکار، لوله‌های سیاه و گالوانیزه را با سایزهای گوناگون مطابق با استانداردهای تعریف شده ملی تولید کند.
دیگر زیرمجموعه گروه صنعتی سپنتا در حوزه طراحی و ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی فعالیت می‌کند و خدمات فنی و مهندسی را به شرکت‌های زیرمجموعه گروه سپنتا و نیز سایر شرکت‌ها ارائه می‌دهد. این شرکت با نام شرکت ماشین‌سازی فراگیر فعالیت می‌کند و انواع تجهیزات پیشرفته مورد نیاز طراحی و ساخت ماشین‌آلات صنعتی را در اختیار دارد. شرکت فراگیر در حال حاضر در زمینه فنی و مهندسی میتواند یک خط تولید را به طور کامل تعمیر و حتی به طور مستقل طراحی و راه‌اندازی کند. گفتنی است که این شرکت حتی سفارش خدمات از بیرون شرکت نیز دریافت می‌کند و میتواند به دیگر تولیدکنندگان حوزه لوله و پروفیل خدمات فنی و مهندسی ارائه دهد.
از دیگر زیرمجموعه‌ها، شرکت پخش سراسری سپنتا وظیفه فروش و بازرگانی را بر عهده دارد و مسئول بازاریابی و پخش سراسری محصولات سپنتا در کشور است. خوشبختانه گروه صنعتی سپنتا به همراهی زیرمجموعه‌های خود در طول سال‌ها فعالیت توانسته است به یکی از تولیدکنندگان به‌نام کشور در زمینه تولید لوله‌های گازی و گالوانیزه تبدیل شود.
در گذشته، شرکت تولید انواع پروفیل را نیز انجام می‌داد اما پس از مدتی به دلیل ورود تولیدکنندگان متعدد به این عرصه، تولید پروفیل در سبد محصولات گروه کمرنگ‌تر شد؛ البته مجددا تولید پروفیل را در برخی از مجموعه‌ها از سر گرفتیم که این محصولات اکنون با تنوع مختلف و بالاترین کیفیت و با قیمت مناسب به بازار مصرف عرضه می‌شوند.
این شرکت از چه تکنولوژی‌هایی برای تولید محصول بهره می‌برد؟
در گذشته به دلیل نبود فضای مجازی و شرایط ویژه ارتباطات در دنیا، برخی از شرکت‌های صاحب تکنولوژی، اطلاعات فنی خطوط تولید منحصربه‌فرد را در اختیار داشتند. فضای تبادل تکنولوژی مانند حال حاضر باز نبود و تنها شرکت‌های بسیار معدودی می‌توانستند دارای تکنولوژی خاصی باشند. در شرایط کنونی با توجه به گسترش فضای مجازی و ایجاد دهکده جهانی، هر شرکت میتواند در هر لحظه که اراده کند، بهترین تکنولوژی را در اختیار بگیرد یا به‌روزترین اطلاعات را در خصوص تکنولوژی‌های جدید کسب کند که البته این امر ۸۰ درصد از تکنولوژی‌های روز را شامل می‌شود و ۲۰ درصد دیگر به دانش فنی بازمی‌گردد که طی زمان‌های مختلف با کسب تجربه به دست خواهد آمد. در این مورد برخی شرکت‌ها می‌توانند به مرور با کسب تجربه و دانش فنی دست به اقداماتی در زمینه طراحی مفهومی و بومی‌سازی خطوط تولید بزنند که شرکت‌های هم‌رده قادر به دستیابی به آن نیستند. با انجام این فرایند، هزینه‌ها و به تبع آن، ضایعات کاهش خواهد یافت و همچنین شرایط تولید بهینه‌تر خواهد شد؛ بنابراین محصولات در سطح بازارهای داخلی و بین‌المللی رقابت‌پذیر خواهند بود. گروه صنعتی سپنتا توانسته است به مرور تجاربی در زمینه تکنولوژی و خطوط تولید کسب کند که دیگر رقبا از آن بی‌بهره هستند.
تامین مواد اولیه به چه صورت انجام می‌شود؟
در حال حاضر یکی از مهم‌ترین چالش‌های گروه صنعتی سپنتا، تامین مواد اولیه است. شرکت فولاد مبارکه، تنها تامین‌کننده عمده مواد اولیه مورد نیاز گروه سپنتا به شمار می‌رود. ناگفته نماند که کیفیت ورق فولاد مبارکه مناسب و مطابق با استانداردهای جهانی است. خرید مواد اولیه این مجموعه از بورس کالا انجام می‌شود. رقابتی نبودن و تک منبع بودن مواد اولیه به دلیل عدم واردات و نبود تولیدکننده دیگر در کشور که ورق‌های فولادی با کیفیتی تولید و عرضه کند، باعث شده است نرخ ورق، نوع عرضه، نوع فروش، زمان تحویل و… از سوی تامین‌کننده تعیین شود. گروه صنعتی سپنتا نیز ملزم است مواد اولیه خود را از بورس کالا بر اساس سهمیه تعیین شده، خریداری کند. در حال حاضر میزان تامین مواد اولیه، تعیین‌کننده ظرفیت فعالیت و حجم فروش شرکت است. البته این شرایط برای همه شرکت‌هایی که ورق از بورس کالا خریداری می‌کنند، صادق و یکسان است. امیدوار هستیم شرایط کنونی اصلاح و بازار ورق فولادی به ویژه برای تولیدکنندگان لوله و پروفیل سر و سامان یابد.
چه چالش‌هایی در زمینه تامین مواد اولیه وجود دارد؟
فولاد مبارکه، ورق گرم را بسته به شرایط، هر دو هفته یک بار یا ماهی یک بار در بورس کالا عرضه می‌کند؛ البته این میزان با توجه به قطعی برق در تابستان و شرایطی که به وجود آمد، تغییر یافت. مصرف‌کنندگان نیز چاره‌ای جز انتظار و انطباق خود با عرضه ورق در بورس برای تامین مواد اولیه ندارند. عرضه مواد اولیه، هم به صورت نقدی و هم اعتباری دو ماهه و سه ماهه انجام می‌شود و مشکلات خاص خود را دارد. در عرضه اعتباری، خریدار باید پیش از خرید ۵ یا ۱۰ درصد از وجه را بپردازد و پس از دریافت کالا، طی دو یا سه ماه، تمام آن را پرداخت کند که البته باید اعتباری به میزان حجم خرید در حساب مورد نظر وجود داشته باشد که عملا تفاوتی با خرید نقدی ندارد و مزیتی قابل توجهی را برای سازنده ایجاد نمی‌کند.
زمانی که عرضه به صورت اعتباری باشد، برخی شرکت‌ها که بیش از ۲۰ الی ۳۰ هزار تن سهمیه خرید دارند، به جای ثبت سفارش به صورت عادی مانند سایر تولیدکنندگان، با مبلغی بسیار بالاتر از قیمت پایه ارائه شده در بورس اقدام به خرید می‌کنند. متاسفانه اغلب این خریداران، تولیدکننده نیستند و شرکت‌های واسطه‌گری هستند که موجب افزایش کاذب قیمت خرید مواد اولیه می‌شوند و اجازه نمی‌دهند ورق با قیمت مناسب به تولیدکنندگان واقعی و به میزان سهمیه تعیین شده برسد. لازم به ذکر است که میزان سهمیه شرکت‌های گروه سپنتا کمتر از ۱۰ هزار تن در هر عرضه است و در یکی از عرضه‌های مهر ماه به دلیل تعدد خریداران به صورتی که بیان شد، نتوانستیم ورق مورد نیاز خود را از بورس تامین کنیم. متاسفانه شرکت‌های واسطه‌گر و بازرگانی در حوزه ورق باعث می‌شوند تولید مغفول واقع شود و امکان تثبیت قیمت‌ها در بازار مصرف میسر نشود.
به نظر می‌رسد مسئولان و دست‌اندرکاران محترم حوزه صنعت باید چاره‌اندیشی و بررسی کنند که چرا در عرضه‌های نقدی، شرکت‌های بازرگانی و واسطه حضور ندارند اما در عرضه‌های اعتباری به یک باره سر و کله آن‌ها پیدا می‌شود و همین مزیت ناچیز هم از تولیدکنندگان دریغ می‌شود. این چالش باعث می‌شود گروه صنعتی سپنتا و سایر شرکت‌های تولیدکننده مشابه، از تامین مواد اولیه به‌موقع باز بمانند و قادر به انجام تعهدات تولید و فروش خود نباشند.
مشتریان گروه صنعتی سپنتا چه شرکت‌هایی هستند؟
محصولات گروه صنعتی سپنتا توسط مجموعه‌های بزرگ کشور مانند سازمان‌های دولتی به ویژه اداره آب، گاز و… خریداری می‌شوند. همچنین بخشی از محصولات گروه توسط تجار و بازرگانان داخلی و خارجی خریداری و به مقاصد صادراتی ارسال می‌شود. به صورت کلی، بخش عمده محصولات سپنتا در بازار به فروش می‌رود و مصرف عمومی دارد. بخشی از محصولات گروه سپنتا، مصرف ساختمانی دارند که عمده محصولات این حوزه در بازار به صورت عمومی به فروش می‌رسد. همچنین بخشی از محصولات گروه مانند لوله‌های کششی و لوله‌های آتشخوار در صنایع حساس مانند نفت و گاز به کار می‌رود. در همین حال، قسمتی از محصولات نیز به صورت سفارشی و صادرات فروخته می‌شود. متاسفانه به دلیل وجود تحریم‌ها و باز نشدن ال‌سی خارجی، همچنین نبود امکان انتقال پول در بانک‌ها در حوزه صادرات، ناچار به فروش محصول خود به تجار هستیم که محصولات شرکت را به کشورهای عراق، افغانستان، ترکمنستان و… صادر می‌کنند. صادرات با این شرایط از بستر مناسب انجام نمی‌شود و بانک‌ها به عنوان یک کانال اعتباری صحیح و مطمئن به دلیل وجود تحریم‌ها غیر فعال هستند. امیدوار هستیم تحریم‌ها برطرف شوند و بتوانیم از مکانیزم صحیح و مطمئن صادرات را انجام دهیم. همچنین لازم و ضروری است تا روند اعتماد و اعتبارسازی برای صنعتگران از سوی دولت و بانک‌ها فراهم شود.
تولیدکنندگان در حال حاضر با چه چالش‌هایی مواجه هستند؟
اگر یک تولیدکننده جهت تامین سرمایه برای خرید مواد اولیه، قصد اخذ وام از بانک را داشته باشد، با دشواری‌های بسیاری مواجه می‌شود. برای خرید مواد اولیه باید اعتبار در بانک داشت و ال‌سی باز کرد. هنگامی که خرید از بورس صورت می‌گیرد و بخشی از وجه در ابتدا پرداخت می‌شود، پس از اینکه مواد اولیه از تامین‌کننده به خریدار رسید، در صورت وجود نقدینگی کافی در حساب شرکت، هزینه خرید به صورت خودکار برداشت و به حساب تامین‌کننده واریز می‌شود اما در صورتی که خریدار در فرایند فروش خود با مشکل مواجه شود و نتواند به‌موقع حساب خود را تسویه کند، بانک نرخ بهره را به صورت خودکار افزایش می‌دهد و مشکلات عدیده ای را برای فروشندگان و تولیدکنندگان ایجاد می‌کند. رویه و فرایند این تغییر نرخ بهره از سوی بانک هنوز برای تولیدکنندگان مبهم است.
صنعتگران از همه جهت تحت فشار قرار دارند. ادارات دولتی ازجمله اداره مالیات، تامین اجتماعی و… هر یک به نوعی با بروکراسی اداری و نحوه تعامل، تولیدکنندگان را گرفتار می‌کنند و تولیدکنندگان در حلقه این سیستم‌ها کلافه شده‌اند. در حالی که تولید باید آزاد اما دارای حساب و کتاب درست و شفاف باشد. گروه صنعتی سپنتا به صورت سهامی عام است و سهام آن در بورس خرید و فروش می‌شود. بنابراین دارای حسابرس قانونی است و تمام مسائل مالی آن به صورت شفاف بررسی و در سامانه کدال قرار داده می‌شود. در این رابطه، دولت میتواند به شرکت‌های دارای حساب شفاف و حسابرس قانونی، اعتبارات خاص دهد و به آن‌ها اعتماد کند.
یکی دیگر از چالش‌های صنعتگران، کمبود نیروی متخصص است. سرمایه انسانی یکی از مهم‌ترین عواملی است که معمولا مدیران کمتر به آن توجه می‌کنند. متاسفانه در کشور به محض اینکه ۳۰ سال خدمت یک فرد به پایان می‌رسد، به سرعت بازنشسته می‌شود. بنابراین جانشین‌پروری در این سیستم مورد غفلت قرار گرفته است و نمی‌توانیم از توانایی‌های افراد با تجربه به خوبی برای تربیت نسل جدید استفاده کنیم. این موضوع برای همه حوزه‌ها به ویژه بخش صنعت بیشتر به چشم می‌خورد. جانشین‌پروری این نیست که یک فرد با تجربه را بازنشسته کرد و به جای آن بدون اینکه فرایند یادگیری طی شده باشد، یک جوان کم‌تجربه را گماشت. در این رابطه، لازم است ابتدا نیروهای جوان‌تر پیش از بازنشستگی نیروهای با تجربه مدتی را در کنار آن‌ها به آموزش مشغول شوند تا پس از اینکه نیروی با تجربه بازنشسته شد، نیروی جوان‌تر به نوعی تجربه نیروی قبلی را کسب کرده باشد. البته موضوع جانشین‌پروری نباید با جایگزینی اشتباه گرفته شود زیرا برخی از سازمان‌ها و به ویژه شرکت‌های صنعتی به بهانه جوان‌گرایی، اقدام به جایگزینی نیروهای با تجربه با نیروهای جوان بی‌تجربه می‌کنند که این موضوع آسیب‌زا است زیرا نیروهای جوان هنوز با فضای کاری که قرار است در آن مشغول به فعالیت شوند، آشنا نیستند. از این رو، آموزش نیروهای جوان و تربیت نخبگان برای آینده صنعت کشور از ضروریات هر شرکت است. در صورتی که این چرخه در صنعت به کار گرفته شود، بسیاری از مشکلات مرتبط با عدم کارایی و بهره‌وری صنعت کشور حل خواهد شد.
گروه صنعتی سپنتا چه برنامه‌هایی را برای آینده خود ترسیم کرده است؟
ازجمله برنامه‌های آینده گروه صنعتی سپنتا، افزایش تعداد خطوط تولید است که راه‌اندازی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات خطوط تولید تقریبا رو به اتمام است. البته همان‌طور که گفته شد، یکی از زیرمجموعه‌ها که خدمات فنی و مهندسی را انجام می‌دهد، هم سازنده دستگاه‌ها و ماشین‌آلات محسوب می‌شود و هم اینکه طراحی و اجرای خطوط را انجام می‌دهد؛ بنابراین در این زمینه صاحب تکنولوژی است. ناگفته نماند که تولیدکنندگان دیگر برای برطرف کردن نیازهای خود به ماشین‌آلات، نصب و تعمیرات خطوط تولید، به شرکت‌های داخلی و خارجی دیگر به ویژه واردات از چین وابسته هستند و بنابراین باید سازندگان دیگر ، طراحی و نصب را برای آن‌ها انجام دهند. گروه صنعتی سپنتا قادر به طراحی، ساخت، نصب و راه‌اندازی خطوط تولید است؛ مگر اینکه خط تولید به قدری خاص باشد که تکنولوژی طراحی و ساخت یا مواد اولیه آن در کشور وجود نداشته باشد.
امیدوار هستیم تا پایان سال جاری، خط تولید لوله ۱۲ تا ۱۸ اینچ را در گروه صنعتی سپنتا در اهواز تکمیل کنیم و در سال ۱۴۰۱ به بهره‌برداری برسانیم. علت انتخاب اهواز برای طرح توسعه این است که در این شهر، فضای لازم را برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای در اختیار داریم و زیرساخت‌های مناسب به ویژه آب، برق، گاز و… در دسترس است و در نهایت اینکه امکان صادرات به دلیل نزدیک بودن به مرزهای صادراتی وجود دارد. همچنین کشورهای حاشیه خلیج فارس که در حال توسعه صنایع نفت و گاز خود هستند، بازارهای هدف خط تولید جدید به شمار می‌روند و گروه صنعتی سپنتا میتواند بازارسازی مناسبی برای خود انجام دهد.
موضوع دیگری که در حال پیگری و اخذ مصوبات لازم از سوی هیئت مدیره هستیم تا بتوانیم هزینه اجرای آن را از سهامداران اخذ کنیم، تولید لوله‌های بدون درز از ۰٫۵ تا ۱۶ اینچ است. خوشبختانه برای این طرح اقدامات اولیه به ویژه مطالعه و بررسی‌های اقتصادی و فنی انجام شده و امیدوار هستیم بتوانیم با اجرای آن کشور را از واردات بخش قابل توجهی (چند میلیون متری) از لوله‌های بدون درز برای مصارف صنایع نفت، گاز و پتروشیمی بی‌نیاز کنیم. چراکه در شرایط کنونی که کشور ما به ویژه در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی تحت تحریم قرار دارد و مشکلات بسیاری برای صنایع به وجود آمده است، تولید لوله‌های بدون درز میتواند به این مشکلات خاتمه دهد.
