مدیرعامل تعاونی دانش و فن ریخته‌گری زنجان تولیدکننده شمش مس، گفت: تکنولوژی موجود در تولید شمش مس از رده خارج شده و متعلق به کشور انگستان است که بیش از چهل سال از ورود آن به کشور ما می‌گذرد. بر اساس این تکنولوژی، همه تولیدکنندگان داخلی با استفاده از کوره‌های دوار که کمترین راندمان را دارد، شمش تولید می‌کنند؛ متاسفانه نه تنها واحدهای تولیدی کوچک فعال در بخش خصوصی، فاقد ماشین‌آلات به‌روز هستند، بلکه در شرکت‌های بزرگ نیز از تکنولوژی به‌روز و استاندارد استفاده نمی‌شود.

محمد میرزایی در گفت‌و‌گو با پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین»، اظهار داشت: مواد اولیه ما ضایعات یا کنسانتره مس است. البته ما بیشتر از ضایعات شمش تولید می‌کنیم چرا که تامین کنستانتره مس در حال حاضر امکان‌پذیر نیست. برخی از معادن خصوصی کنسانتره مس برای فروش دارند اما  قیمت آن بسیار زیاد است و تولید شمش با این کنسانتره‌ها صرفه اقتصادی ندارد.

وی گفت: ما برای تولید شمش، از انواع گوناگون ضایعات همچون سرباره مس، قراضه مسی، قراضه و سرباره برنج استفاده می‌کنیم و  مجبوریم از بازار آزاد این مواد را تامین کنیم. نوسانات قیمت قراضه مس و برنج بسیار زیاد است و فروشندگان بر اساس میزان دسترسی به این قراضه‌ها آن‌ها را قیمت‌گذاری می‌کنند. جدای از قیمت بالای قراضه، منابع ضایعات نیز بسیار محدود است به همین دلیل واحدهای تولیدکنندی کوچک همچون ما، از کوچک‌ترین نوسانات متاثر شده و در معرض ورشکستی قرار می‌گیرند.

کوره‌های استاندارد در ریخته‌گری حدود چهار درصد دورریز دارد که در سرباره باقی می‌ماند اما در کوره‌هایی که ما استفاده می‌کنیم، بیش از هفت درصد از ذوب از بین می‌رود. هدر رفتن انرژی هم از دیگر معایب استفاده از تکنولوژی قدیمی است.

میرزایی تصریح کرد: خاک صرفا در کوره‌های دوار قابلیت ذوب دارد. با توجه به اینکه ما کوره دوار داریم، امکان استفاده از کنسانتره و قراضه مس را داریم.

مدیرعامل تعاونی دانش و فن ریخته‌گری زنجان بیان کرد: شمش مس در بخش صنایع تبدیلی به‌کار می‌رود و عمده مشتریان ما فعالان حوزه صنایع دستی به‌ویژه تولیدکنندگان انواع ظروف مسی هستند. البته در برخی مواقع که شرکت ملی مس نیاز به شمش مس پیدا می‌کند، از طریق واسطه‌ها اقدام به خرید شمش مورد نیاز خود از واحدهای کوچکی همچون ما می‌کند. در حال حاضر بازار با کمبود مس مواجه است که یکی از دلایل آن صادرات این فلز در اشکال مختلف است. تولید شمش مس نیاز به سرمایه کلانی دارد و هر صنعتگری نمی‌تواند در این زمینه فعالیت کند؛ حتی فعالیت در این حرفه برای خود ما که چندین سال است مشغول به تولید هستیم، دشوار است.

وی افزود: مشتریان بدون واسطه و به طور مستقیم شمش مس مورد نیاز خود را از ما خریداری می‌کنند. در صنایع تزئینی، شمش مس را به ورق تبدیل کرده و از آن گرده و سپس انواع ظروف مسی تولید می‌‌کنند. درصد خلوص شمش تولیدی مجموعه ما حدود ۹۷ الی ۹۹ درصد است و هرگز به درصد خلوص ۹۹٫۹۹ نمی‌رسد و دلیل این اختلاف درصد خلوص مواد اولیه است؛ ما به جای کاتد، از ضایعات مس به عنوان مواد اولیه استفاده می‌کنیم.

ضایعات برنج نیز اگر با قیمت مناسب عرضه شود خریداری می‌کنیم و مس آن را ذوب کرده و به‌عنوان مواد اولیه تولید شمش از آن استفاده می‌کنیم، فلز روی در مرحله ذوب به دلیل دمای ذوب و تبخیر پایین‌تری که نسبت به مس دارد به‌صورت غبار روی فیلتر می‌نشیند و به‌عنوان اکسید روی ناخالص در صنایع تولیدی همچون صنعت تولید سرامیک، تولید لاستیک و همچنین در تولید عنوان لعاب کاشی به کار می‌رود. در اصل اکسید روی به کمک ما می‌آید تا بتوانیم با فروش آن کمی از هزینه‌‍‌های خود را جبران کرده و راحت‌تر فعالیت کنیم. پیش از این غبارات روی حاصل از ذوب در محیط‌زیست رها می‌شد و توان جمع‌آوری آن وجود نداشت.

میرزایی اظهار کرد: میزان تولید ما ۳۰۰ تن در سال است که به‌طور طبیعی این رقم باید دو برابر باشد، اما به دلیل نبود مواد اولیه، امکان رشد و توسعه برای ما فراهم نیست. در حال حاضر به علت کمبود ضایعات به عنوان مواد اولیه و عدم امکان تامین کنسانتره به قیمت مناسب، واحد ما به حالت نیمه تعطیل درآمده است.

وی بیان کرد: وضعیت تولید شمش مس مطلوب نیست و با توجه به شرایط کنونی کشور، تنها راه کسب درآمد واسطه‌گری است؛ واحدهایی همچون ما برای اینکه از عهده مخارج برآیند، به واسطه‌گری رو آورده‌اند. ما شمش را از واحدهای تولیدی کوچک خریداری می‌کنیم و به عنوان واسطه به خریداران دیگر می‌فروشیم. واحدهای بزرگ مانند شرکت ملی مس ایران خودشان نیز خریدار شمش هستند.

وی در خصوص آلایندگی‌های تولید شمش مسی با کوره‌ها و تکنولوژی قدیمی، عنوان کرد: دستگاه‌های مورد استفاده برای تولید شمش مس به دلیل قدیمی بودن، آلودگی‌های محیطی بسیاری تولید می‌کنند که مسئولان نیز به آن توجهی ندارند. با اینکه سیستم غبارگیری طراحی شده و هم‌اکنون نیز به‌کار گرفته می‌شوند اما این سیستم کامل نیست. تکنولوژی‌های استاندارد روز دنیا این معضل را حل کرده‌اند اما به دلیل تحریم‌ها ما نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم، انتشار گازهای مضر، مشکلات زیادی را برای محیط‌زیست به‌وجود می‌آورد و متاسفانه این تنها مختص صنعت ما نیست بلکه این اتفاق در دیگر صنایع مانند صنعت فولاد نیز رخ می‌دهد.

میرزایی افزود: ما جزو معدود شرکت‌هایی هستیم که به مبحث محیط زیست توجه می‌کنند. در کشورهای پیشرفته کارخانه به دلیل بهره‌مند بودن از تکنولوژی‌های جدید، بدون هیچ‌گونه آلودگی در وسط شهر فعالیت می‌کنند، اما کشور ما آلوده‌کننده محیط زیست است؛ در صورتی که به‌راحتی می‌توان آلودگی ناشی از صنایع را مهار و استفاده کرد.

مدیرعامل شرکت تعاونی دانش و فن ریخته‌گری زنجان با اشاره به فعالیت‌های این مجموعه در راستای حفظ محیط‌زیست توضیح داد: در سال گذشته حدود سه هزار تن پسماند صنعتی شامل خاک و زباله‌های رها شده در بیابان را جمع‌آوری کردیم. آن دسته از پسماندها با قابلیت بازیافت را مجددا به چرخه صنعت بازگرداندیم و پسماندهای خطرناک را بی‌خطر کردیم. همچنین به شرکت‌های دیگر در این زمینه مشاوره می‌دهیم که از چه راهی و با ساخت چه ابزارهایی به محیط زیست کمترین آسیب را وارد کنند.