معدن‌کاری سبز و هوشمندسازی، مقوله مهمی به شمار می‌آیند که طی سالیان اخیر مورد توجه اکثر فعالان معدنی در دنیا قرار گرفته‌اند زیرا با افزایش رقابت میان کسب‌و‌کارها، معدن‌کاران برای حفظ مزیت‌های رقابتی خود، افزایش بهرهوری، حفاظت از محیط زیست و… باید در مسیر معدن‌کاری سبز و هوشمندسازی معادن حرکت کنند. در این میان ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای معدن‌خیر دنیا در راستای افزایش سهم معدن در اقتصاد خود به دنبال پیاده‌سازی روشهای نوین معدن‌کاری است. شرکت ملی صنایع مس ایران به عنوان بزرگ‌ترین متولی صنعت مس کشور، همواره رشد بخش معدن و صنایع معدنی را در دستور کار خود داشته و دارد؛ به همین دلیل در زمینه معدن‌کاری سبز و هوشمندسازی معادن نیز پیش‌قدم شده و با اجرای پروژههای متعددی به دنبال اعتلای هرچه بیشتر صنعت مس کشور است. در همين راستا، خبرنگار پايگاه خبری و تحليلی «فلزات آنلاين» گفت‌وگويی با غلامرضا ملاطاهری، معاون طرح و برنامهریزی راهبردی شرکت ملی صنایع مس ایران تدارک ديده است که متن کامل آن را در ادامه خواهيد خواند:
اهمیت معدن‌کاری سبز در بخش معدن و صنایع معدنی به ویژه صنعت مس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
معدن‌کاری سبز به عنوان یکی از مفاهیم جدید معدن‌کاری به این دلیل در معادن مس از اهمیت بالایی برخوردار است که می‌توان با به‌کارگیری انواع شیوهای آن، آلودگی‌های ایجاد شده توسط معادن مس را به حداقل رساند و در راستای توسعه پایدار قدم برداشت. بدین معنی که می‌توان نیازهای نسل حاضر را بدون به مخاطره انداختن منافع نسل‌های آینده، برآورده ساخت که این امر هر سه شاخص اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی را در بر می‌گیرد. از این رو معدن‌کاری سبز بیشتر روی شاخص زیست‌محیطی تمرکز داشته و اشاره به روشها و تکنولوژی‌هایی دارد که هدف آن کاهش تاثیرات زیست‌محیطی ناشی از فعالیت‌های معدنی است. از جمله این روشها می‌توان به فناوری‌های پاک، مدیریت باطله، بازیافت، جلوگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی، خاک، آب، گیاهان و موجودات زنده در کنار افزایش بهرهوری فعالیت‌های معدنی اشاره کرد. گفتنی است که استخراج از معادن مس به دلیل وجود ترکیبات پیریت، منجر به تولید اسید سولفوریک و سایر مشتقات شده و خطر آلوده‌سازی آب و خاک منطقه و نیز گازهای سمی را به دنبال دارد؛ بنابراین استفاده از شیوه‌های معدن‌کاری سبز در بدو تعریف پروژههای جدید و یا بهینه‌سازی کارخانجات در حال کار فعلی از طریق هوشمندسازی، در به حداقل رساندن آن‌ها الزامی است. همچنین انرژی و سوخت فسیلی مصرفی در روند عملیات تبدیل سنگ معدن به کاتد از جمله پروژهای معدنی و صنعتی، تجهیزات و ماشین‌آلات معدنی و باربری خود عواملی مهم در آلایندگی به شمار می‌آیند که باید با جایگزینی تکنولوژیهای جدید مصرف آن‌ها را به حداقل رساند.
رویکرد شرکت ملی صنایع مس ایران در خصوص معدن‌کاری سبز و به‌کارگیری تکنولوژیهای روز در این زمینه چیست؟
مدیران ارشد این شرکت در راستای نیل به توسعه پایدار و حفظ محیط زیست که طبق اصل ۵۰ قانون اساسی به عنوان وظیفه عمومی نیز محسوب می‌شود، با استفاده از دانش روز دنیا و تعاملات علمی بین‌المللی صنعت مس، هوشمندسازی معادن را به عنوان یک کلان روند شناسایی و معرفی شده در صنعت معدن‌کاری مد نظر قرار داده‌اند. ما معتقدیم به‌کارگیری دانش و تکنولوژیهای جدید در خدمت معدن‌کاری سبز و در جهت توسعه اقتصادی پایدار، حکم منبع خلق ثروت را دارد که مستقیما منجر به افزایش بهرهوری، کاهش هزینه، سود بیشتر و به طور غیرمستقیم کاهش آلودگی زیست‌محیطی خواهد شد. شرکت ملی صنایع مس ایران همواره در سالهای گذشته گام‌هایی استوار در جهت بهره‌برداری صحیح از مواهب و منابع ارزشمند و کاهش تولید کربن برداشته است؛ همچنین در تعیین استراتژی و سیاست‌های آینده نیز توسعه فناوی‌های نوین مانند هوش مصنوعی را در گذار از انرژهای فسیلی به پاک و افزایش بهرهوری فرآوری و استخراج از معادن در اختیار را در دستور کار خود دارد. به طوری که می‌توان گفت در زمینه هوشمندسازی و استفاده از تکنولوژیهای جدید، پنج هدف اصلی شرکت ملی صنایع مس ایران افزایش بهرهوری، افزایش ایمنی، افزایش تولید و کاهش هزینهها همراه با کاهش آلودگی زیست‌محیطی است.
از جمله رویکردهای فعلی این شرکت می‌توان به عقد و اجرای تفاهم‌نامه چهارجانبه توسعه فناوری‌های هوشمندسازی در سه معدن اصلی سرچشمه، سونگون و میدوک و دو معدن دره‌آلو و دره‌زار جهت جایگزینی روشهای کم‌بهره و سنتی، بهره‌مندی از مشاوران حرفه‌ای و تخصصی در جهت برنامهریزی دقیق و هوشمندسازی، حمایت و استفاده از توانمندیهای بومی مولد تکنولوژیهای سبز در کشور به عنوان یک عامل محرک پیش برنده بنیادی و یکی از پایه‌های پایداری صنعتی و اقتصادی کشور به دلیل دارا بودن شاخصههای اقتصاد مقاومتی و پایدار، تاسیس مرکز نوآوری شهید ستاری که برنامهریزی دقیقی جهت استفاده از توانمندیهای بومی طراحی شده و از این طریق پروژههای جدیدی در جهت بهبود فرایندهای تولید در دست انجام است و تاسیس اولین صندوق «CVC» دارای مجوز شرکتی جهت سرمایهگذاری در ایدههای نوین صنعت مس توسط شرکت ملی صنایع مس ایران اشاره کرد.
شرکت ملی صنایع مس ایران به عنوان بزرگ‌ترین متولی مس کشور چه طرح‌های توسعه‌ای را در خصوص معدن‌کاری سبز در نظر گرفته است؟
از طرح‌های توسعه‌ای جدید که در راستای معدن‌کاری سبز در شرکت ملی صنایع مس ایران تعریف شده و در حال اجرا هستند، طرح ناوگان حملونقل هوشمند است. به طور خلاصه اهداف مورد انتظار از اجرای این طرح شامل افزایش ایمنی نیروی انسانی و تجهیزات موجود، مدیریت مصرف بهینه انرژی و سوخت ماشین‌آلات معدنی، کاهش آلایندگی و حفظ محیط زیست در کنار سایر اهداف از جمله افزایش راندمان عملیات معدن‌کاری و باطله‌برداری، مدیریت ریسک، شناسایی و حل زودهنگام اشتباهات انسانی و سیستمی، مدیریت کاهش زمان تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات و… است. اجرای فاز اول پروژه هوشمندسازی در پنج معدن اصلی سرچشمه، سونگون، میدوک، دره‌آلو و دره‌زار که در دست انجام است، باعث می‌شود تا به طور عملی بتوان از مرکز کنترل، وضعیت آنلاین تجهیزات سنگین بارگیری و باربری معدنی در گستره وسیع محدوده معدن‌کاری در این معادن را مشاهده و رهگیری کرد.
اهداف اصلی اجرای این فاز علاوه بر کاهش هزینه‌های عملیاتی معدن، افزایش راندمان بارگیری و باربری ماشین‌آلات، مدیریت مصرف بهینه انرژی و سوخت ماشین‌آلات معدنی است. به گونه‌ای که سیستم‌های خودکار مجهز به هوش مصنوعی، مانند کامیون‌های حملونقل خودران یا دکل‌های حفاری هوشمند، می‌توانند با حداقل دخالت انسان و مدیریت بهینه انرژی عملیات را انجام دهند. در صورت بروز اختلال در هر یک از دستگاه‌های بارگیری یا باربری، امکان اتخاذ تصمیمات مقتضی جهت تغییر و اصلاح برخط برنامه روزانه از طریق شناخت برخط مشکلات به وجود آمده است؛ به همین دلیل تصمیم‌سازی به‌هنگام در زمان بسیار کوتاهی میسر شده است که در این صورت فرایند تولید معدن در مسیر صحیح قرار گرفته و بدون وقفه ادامه پیدا خواهد کرد. در فازهای آتی این پروژه، امکان رصد میزان سوخت تجهیزات جهت تهیه و ارائه گزارشات خرابی آن‌ها و انجام اقدامات اصلاحی نیز میسر خواهد شد. انجام این اصلاحات در حجم بالای معدن‌کاری در معادن اصلی شرکت، نقش بسیار بالایی در مدیریت مصرف بهینه انرژی و سوخت و افزایش بهرهوری خواهد داشت. گفتنی است که در حال حاضر رصد وضعیت تجهیزات و ماشین‌آلات معدنی در محدوده کاری به روش سنتی و با بررسی میدانی انجام می‌شود. با توجه به عمق زیاد معادن اصلی و توسعه جانبی محدوده فعالیت معدنی به خصوص در زمان شیفت‌های کاری شب، کنترل کامل تعداد زیاد دستگاه‌ها در معدن با این روش با مشکلاتی روبه‌رو است.
چه موانع و مشکلاتی در خصوص معدن‌کاری سبز در کشور وجود دارد و راهکارهای پیشنهادی شما برای رفع آن‌ها چیست؟
در راستای تحقق معدن‌کاری سبز در کشور، یک‌سری چالشها و موانعی وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به نبود چارچوب جامع و صریح در زمینه معدن‌کاری سبز، تمرکز بیشتر معادن به درآمدزایی، نبود ابزار و تکنولوژی روز برای سنجش آلودگی‌ها و پایش مداوم آن‌ها «Real-time»، عدم تمایل بهره‌برداران به اجرای کامل این شیوه معدن‌کاری به دلیل ایجاد هزینه، عدم آگاهی کافی بهره‌برداران، سیاست‌گذاران و مهندسان به عواقب آلودگی محیط زیست به فلزات سنگین، محدودیت‌های ناشی از تحریمهای ظالمانه بین‌المللی، بروکراسی و عدم سیاست‌گذاری واحد، عدم توسعه منابع انسانی کارآمد (که این امر سرعت تغییرات و به‌کارگیری فناوری‌ها و نوآوری‌ها را به شدت کاهش داده است) و عدم استقرار مرجعی مقتدر برای حمایت از حقوق مالکیت فکری، واردات و صادرات تکنولوژیهای مرتبط اشاره کرد. از جمله راهکارهایی که برای حل این چالشها در نظر گرفته شده‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برای همگامی بیشتر با تحولات سبز باید تصمیم‌گیری یکپارچه در سطح صنایع مختلف در کل کشور وجود داشته باشد و سندهای اجرایی ملی در این زمینه تدوین شوند تا از هرگونه رفتار سلیقه‌ای و بروکراسی فرایندی جلوگیری کنند. متاسفانه علی‌رغم گذر اقتصادهای رشدیافته و در حال رشد از انقلاب‌های صنعتی نسل ۴ و ۵ و ۶ دنیا در ۲۰ سال اخیر، هنوز در برخی از مناطق و صنایع کشور زیرساخت مناسبی برای توسعه تکنولوژیهای نسل سوم وجود ندارد؛ به همین دلیل نهادهای مرتبط باید به کمک صنعت و تولید آمده و آن‌ها را در جهت جایگزینی فرایندها و روشهای سنتی با روشها و تکنولوژیهای کارآمد امروز حمایت کنند.
- بهره‌مندی از مشاوران حرفه‌ای و تخصصی در جهت برنامهریزی دقیق و هوشمندسازی
- تلاش در جهت همکاری با نخبگان و شرکتهای دانشبنیان به منظور معرفی و کاربرد تکنولوژیهای نوین
- حمایت و استفاده از توانمندیهای بومی مولد تکنولوژیهای سبز در کشور، به عنوان یک عامل محرک پیش برنده بنیادی و یکی از پایه‌های پایداری صنعتی و اقتصادی کشور به دلیل دارا بودن شاخصههای اقتصاد مقاومتی و پایدار که باعث رسوب دانش در منطقه و کارآفرینی از طریق توسعه فناورانه خواهند شد.
انتهای پیام//
