معادن بزرگ همانند معدن سرب و روی مهدی‌آباد نیازمند فعالیت‌های معدنی گسترده هستند و بهره‌برداری از آن‌ها جز با استفاده از ماشین‌آلات و دستگاه‌های پیشرفته امکان‌پذیر نیست. کشور ما تولیدکننده ماشین‌آلات بزرگ معدنی نیست و در این زمینه به واردات وابسته است. به همین دلیل، در دو سال اخیر همزمان با تشدید تحریم‌های بین‌المللی و اعمال محدودیت‌های وارداتی، بخش معدن با چالش‌های جدی مواجه شده است. در این راستا، با علی خطیبی، مدیرعامل شرکت راه‌سازی و معدنی مبین به گپ‌وگفت نشسته‌ایم. متن کامل این گفت‌وگو در ادامه آمده است:
توضیحاتی در خصوص تاریخچه فعالیت شرکت راه‌سازی و معدنی مبین در حوزه معدنکاری بفرمایید؟
شرکت راه‌سازی و معدنی مبین یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های خصوصی پیشرو در زمینه عملیات معدنکاری محسوب می‌شود که به طور رسمی از سال ۱۳۷۳ فعالیت خود را آغاز کرده است. این شرکت از آغاز فعالیت خود به عنوان نخستین پیمانکار در معدن مس میدوک کار خود را آغاز کرد و کماکان در این معدن مشغول به کار است و عملیات باطله‌برداری و استخراج این معدن را انجام می‌دهد. البته به غیر از معدن میدوک، این شرکت حدود ۲۳ سال است که در معدن مس سونگون نیز فعالیت میکند. در طول سه دهه فعالیت، شرکت مبین بالغ بر ۱٫۲ میلیارد تن عملیات باطله‌برداری و استخراج انجام داده است. به عبارت دیگر، حدود ۵۰۰ هزار متر مکعب عملیات معدنی داشته که در حوزه معدنکاری این عدد بسیار قابل توجهی است. همچنین از ابتدای سال ۱۳۸۵ و با ورود به فعالیت‌های سدسازی، شرکت مبین توانست برگ جدیدی به کارنامه فعالیت‌های پیمانکاری خود بیفزاید.
یکی از اهداف و افتخارات این شرکت علاوه بر تامین منافع سهامداران، اشتغال‌زایی به خصوص برای مردم بومی در محدوده معادن است که اغلب روستاها و مناطق کمتر توسعه یافته را شامل می‌شود؛ تا جایی که در مجموعه مبین به صورت مستقیم یک هزار و ۷۰۰ نفر و حدود دو هزار و ۵۰۰ تا دو هزار و ۶۰۰ نفر نیز به صورت غیرمستقیم مشغول به کار هستند.
این شرکت تا کنون در چه معادنی به صورت پیمانکاری فعالیت کرده است؟
شرکت مبین در حال حاضر، سالیانه قریب به ۷۰ میلیون تن عملیات استخراج و باطله‌برداری انجام می‌دهد و در اکثر معادن اصلی و بزرگ کشور حضوری فعال دارد؛ به‌گونه‌ای که توانسته است به عنوان بازویی قدرتمند و قابل‌اتکا برای کارفرمایان و دولتمردان به خصوص سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، شرکت‌های ملی صنایع مس ایران و تهیه و تولید مواد معدنی ایران عمل کند که از آن جمله انجام عملیات باطله‌برداری و استخراج از معدن سنگ‌آهن چاه گز، معدن مس چاه‌فیروزه، معدن مس میدوک، معدن مس سونگون، معدن مس دره‌زار، معدن سنگ‌آهن جلال آباد، معدن سنگ‌آهن گل‌گهر، معدن سرب و روی مهدی‌آباد و… است.
با توجه به اینکه فعالیت شرکت مبین به صورت عملیات پیمانکاری هست، نیاز این شرکت به ماشین‌آلات و مواد اولیه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
عمده هزینه‌های شرکت‌های پیمانکاری معدنی مربوط به تامین ماشین‌آلات است و تا ۷۰ درصد هزینه‌ها را در بر می‌گیرد. در حال حاضر، تامین تجهیزات، قطعات یدکی، لاستیک و نوسازی ناوگان در کنار نوسانات شدید ارزی و تحریم‌ها، گریبان‌گیر شرکت‌های معدنی به خصوص پیمانکاران این حوزه شده است.
انتخاب ماشین‌آلات متناسب با نیاز معدن از کمپانی‌های مطرح سازنده تجهیزات معدنی بحث بسیار مهمی است که می‌تواند هزینه‌های عملیاتی را به نحو قابل توجهی کاهش دهد. تجربه معدنکاران نشان می‌دهد استفاده از ماشین‌آلات با برندهای مطرح در معادن اولویت بالایی دارد اما به دلیل مشکلات بین‌المللی و تحریم‌های اعمال شده بر ایران، واردات ماشین‌آلات این کمپانی‌ها به کشور در سال‌های اخیر با مشکل مواجه شده است.
باید توجه داشت که ماشین‌آلات معدنی، ماشین‌آلاتی نیستند که در داخل تولید شده باشد؛ هرچند تلاش شده است که مشابه این ماشین‌آلات در اندازه کوچک‌تری در داخل ساخته شود. برای نمونه ساخت لودر، بولدزر و گریدر در ظرفیت‌های عمرانی، راه‌سازی و ساختمانی ساخته شده‌اند، اما ماشین‌آلات با ابعاد بزرگ‌تر در داخل کشور ساخته نشده است.
در شرکت مبین نیز بخش عمده‌ای از فعالیت‌های شرکت وابسته به بخش ماشین‌آلات می‌شود. در حال حاضر، شرکت مبین بیش از ۳۰۰ دستگاه ماشین‌آلات سنگین فعال در پروژه‌های خود به کار گرفته است که برخی از این ماشین‌آلات از نظر سایز در ایران، در زمره بزرگ‌ترین ماشین‌آلات موجود هستند و همواره عزم شرکت بر آن بوده است تا تمامی قطعات وارد شده از قطعات اصلی باشند زیرا استفاده از قطعات اصلی هرچند ممکن است که گران‌تر تمام شوند ولی به لحاظ شاخص هزینه-فایده، فایده بیشتری به همراه دارد.
مهم‌ترین چالش‌های پیمانکاری معدن به ویژه استخراج و باطله‌برداری چه مواردی هستند؟
همان‌طور که اشاره شد، اهمیت بالای ماشین‌آلات و هزینه قابل توجه آن، بستری را فراهم آورده تا ماشین‌آلات به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیمانکاری معادن بدل شود. در زمینه واردات به خصوص واردات ماشین‌آلات مشکلات بسیاری وجود دارد؛ به ویژه در سال‌های اخیر که به دلیل تحریم‌ها نمی‌توان واردات مستقیم داشت و واردات با واسطه و البته قیمت گزاف‌تر صورت می‌پذیرد. همچنین در حال حاضر، کمپانی‌های بزرگ سازنده ماشین‌آلات معدنی در ایران نمایندگی نداشته و به تبع آن، خدمات پس از فروش نیز ندارند و معدنکاران در صورت تامین ماشین‌آلات نیز به علت عدم پشتیانی در هنگام تعمیر دستگاه و تامین قطعات با مشکل مواجه می‌شوند.
یکی از مهم‌ترین مشکلات شرکت‌های معدنی، ایستایی آن‌ها است. در شرایطی که باید به سمت نوسازی و توسعه پیش برویم، اما به دلایل متعدد، افزایش قیمت‌ها و تورم، نگاه شرکت‌ها را از توسعه باز نگاه داشته است زیرا شرکت‌ها با چنین وضعیتی به دنبال حفظ وضعیت خود هستند. در حالی که باید نوسازی تجهیزات و ماشین‌آلات بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. حدود ۶۰ درصد فعالیت پیمانکاری معادن مربوط به ارز است که سهم قابل توجهی محسوب می‌شود و حتی افزایش یک درصدی نرخ ارز نیز می‌تواند توجیه‌پذیری ادامه فعالیت معدن را تضعیف کند. به غیر از مشکل تامین ارز، مشکل دیگر آن است که در شرایط کنونی خریدها نه تنها براساس ارز کاغذی محاسبه نمی‌‌شود، بلکه باید بر اساس ارز انتظاری صورت پذیرد. به این معنا که فروشنده بر مبنای اینکه بتواند کالای خود را دوباره تامین کند، محاسبه نرخ ارزی از قیمت روز را میکند که طبیعتا از قیمت ارز اسکناسی نیز گران‌تر است.
برنامه‌های شرکت معدنی و راه‌سازی مبین برای معدن سرب و روی مهدی‌آباد چیست؟
شرکت راه‌سازی و معدنی مبین طی چند سال گذشته در سرمایه‌گذاری پروژه‌های معدنی مختلفی مشارکت کرده است که بزرگ‌ترین آن معدن سرب و روی مهدی‌آباد است. معدن سرب و روی مهدی‌آباد دومین ذخیره روی دنیا به حساب می‌آید که با افتتاح کارخانجات کنسانتره سرب و روی مهدی‌آباد، موقعیت کشور ما به عنوان فروشنده و صادرکننده تقویت و تثبیت می‌شود. این موضوع اهمیت حیاتی برای کشور دارد که نه تنها در زمینه این فلز استراتژیک دیگر واردات نخواهیم داشت، بلکه آن را صادر نیز می‌کنیم. در راستای این استراتژی، تولید سالیانه ۸۰۰ هزار تن کنسانتره روی، ۸۰ هزار تن کنسانتره سرب و در ادامه تولید شمش روی در این پروژه مدنظر است. امید است با استفاده از تکنولوژی و دانش روز شاهد ظهور فصل جدیدی از رشد در صنعت سرب و روی کشور باشیم.
این شرکت برای حضور قدرتمند در بخش معدن چه استراتژی‌هایی اتخاذ کرده است؟
شرکت راه‌سازی و معدنی مبین با سه دهه فعالیت درخشان در حوزه معدن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین پیمانکاران باطله‌برداری و استخراج در معادن روباز کشور شناخته می‌شود؛ همچنین ضمن ارتقای جایگاه موجود در این حوزه، توسعه فعالیت‌های خود و استفاده از تجربیات ارزشمند گذشته تکمیل زنجیره تولید و افزایش ارزش افزوده در چرخه تولید را هدف‌گذاری کرده است.
شرکت مبین به غیر از مس و سرب و روی در سایر فلزات مانند طلا و آهن با مشارکت در کنسرسیوم‌هایی متشکل از چند شرکت بزرگ معدنی در حال فعالیت در محدوده‌های معدنی است. مختصرا باید اشاره کرد که به غیر از پیمانکاری، باطله‌برداری و استخراج معادن، شرکت مبین به حوزه معدن‌داری نیز ورود پیدا کرده است.
ایجاد روحیه کار تیمی و این باور که ما هم می‌توانیم در مقیاس‌های بزرگ فعالیت کنیم، نقطه قوت اساسی سهامداران و هیئت مدیره بوده که براساس آن استراتژی عملکرد شرکت مبین طراحی شده است. در استراتژی شرکت مبین نیروی انسانی متخصص دارای جایگاه ویژه‌ای است. آنچه شرکت مبین را در اوج نشانده، نیروی انسانی توانمند و متخصصی است که بر پایه نیازهای داخلی، در محیطی فنی برمبنای الگوی کار تیمی به دنبال ارائه بهترین راهکارها و خدمات جهت بهره‌برداری بهینه از معادن کشور هستند. شرکت مبین با اتکا به تجربیات و دانش فنی مدیران زبده و نیروهای متخصص در کنار استفاده از ماشین‌آلات سایز بزرگ و منحصربه‌فرد توانسته است تمام پروژه‌های خود را سریع‌تر از برنامه‌های پیش‌بینی شده و با ارزان‌ترین قیمت به اتمام رساند.
کاهش قیمت تمام شده انجام خدمات این شرکت در سایه استفاده از تجربیات اکتسابی در پروژه‌های انجام شده، ایجاد سیستم مدیریت فراگیر و یکپارچه، افزایش راندمان و بهره‌وری با انتخاب بهینه ماشین‌آلات و استفاده از دانش روز و آموزش‌های مستمر در به کارگیری و نگهداری این ماشین‌آلات، طراحی و ایجاد بانک‌های اطلاعاتی یکپارچه و شبکه‌های مورد نیاز جهت کنترل، تحلیل و نظارت، افزایش بهره‌وری سازمانی و کاهش هزینه‌ها، بازنگری و بهبود سیستم‌های کنترلی و نظارتی به منظور افزایش کیفیت و ایمنی در پروژه‌ها ازجمله فعالیت‌های مبین بوده که موجب ایجاد مزیت رقابتی شده است.
ثبت تجربیات با ارزش حاصل از سال‌ها فعالیت در زمینه‌های مختلف اجرایی و همچنین نشر آن در قالب استانداردهای معتبر مدیریت دانش، وظیفه‌ای است که مبین به عنوان رسالتی ملی در جهت بهبود بهره‌وری و رونق توسعه تولید ملی به آن اهتمام ویژه داشته و در حال انجام آن است.
همواره همراهی و هم‌قدمی سهامداران در محقق شدن استراتژی های شرکت نقش اساسی را بر دوش داشته و هیئت مدیره شرکت این پیغام را به کارکنان زحمت‌کش و سهامداران محترم شرکت مبین می‌دهد که در آینده‌ای نزدیک شرکت راه‌سازی و معدنی مبین به جمع شرکت های موفق بورس کشور بپیوندد و بتوانیم آینده‌ای روشن برای خود و کشور به ارمغان بیاوریم.
